Olbrachcice Wielkie

wieś w województwie dolnośląskim

Olbrachcice Wielkie (niem. Olbersdorf, od 1934 r. Groß Olbersdorf[4]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Ząbkowice Śląskie.

Olbrachcice Wielkie
wieś
Ilustracja
Kościół św. Floriana w Olbrachcicach Wielkich
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

ząbkowicki

Gmina

Ząbkowice Śląskie

Liczba ludności (III 2011)

643[2]

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

57-200[3]

Tablice rejestracyjne

DZA

SIMC

0856563

Położenie na mapie gminy Ząbkowice Śląskie
Mapa konturowa gminy Ząbkowice Śląskie, po lewej znajduje się punkt z opisem „Olbrachcice Wielkie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Olbrachcice Wielkie”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Olbrachcice Wielkie”
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego
Mapa konturowa powiatu ząbkowickiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Olbrachcice Wielkie”
Ziemia50°36′23″N 16°46′50″E/50,606389 16,780556[1]
Strona internetowa
Integralne części wsi Olbrachcice Wielkie[5]
SIMC Nazwa Rodzaj
nie nadano Albertów kolonia

Toponimia

edytuj

Niemiecka nazwa wsi Olbersdorf jest dzierżawcza od imienia założyciela wsi Alberta[6].

Historia

edytuj

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1292 roku i była określona jako Villa Alberti. Pierwotnie była własnością księcia ziębickiego, a od XIII wieku do 1810 roku należała do cysterek z Trzebnicy, jednak prawnie od 1322 roku wchodziła w skład pobliskiego miasta Ząbkowice Śląskie[7]. W 1830 roku wieś należała do domeny królewskiej[8]. Od XVII wieku wzmiankowano o istnieniu we wsi źródeł wody siarkowej o charakterze leczniczym, co w XVIII wieku doprowadziło do budowy pierwszego domu zdrojowego. Kolejny powstał w 1815 roku, a obok niego urządzono park. Po zaniku źródła w XIX wieku, w domu zdrojowym funkcjonowała restauracja Badehaus.

Podział administracyjny

edytuj

Do połowy XVIII w. wieś znajdowała się w księstwie ziębickim, od 1816 r. w powiecie ząbkowickim[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Demografia

edytuj

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyły 643 mieszkańców[2]. Są trzecią co do wielkości miejscowością gminy Ząbkowice Śląskie.

Zabytki

edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[9]:

  • kościół parafialny pw. św. Floriana, z XVIII w., XIX w.

Inne:

  • krzyż pokutny z 1585 roku z napisem W. Hoene, przy ścianie remizy
  • dawna szkoła, pod numerem 113
  • kamienica rodziny Fuhrmann, pod numerem
  • dawna gospoda z winiarnią, salą taneczną i ogródkiem gastronomicznym, obecnie świetlica wiejska, pod numerem 23
  • młyn
  • krzyż przydrożny z XIX wieku

Wieża rycerska w Olbrachcicach

edytuj

Wieża została zbudowana przypuszczalnie po 1569 roku i ozdobiona, widoczną jeszcze częściowo, renesansową dekoracją sgraffitową. Przypuszczalnym inicjatorem jej budowy był szlachcic Ludwik von Pfeil, któremu w 1569 roku miasto Ząbkowice sprzedało część Olbrachcic. Wieża ma boki o wymiarach około 7 metrów, dekorowana była malowanymi na tynku pseudoboniowaniami podkreślającymi narożniki i obramienia otworów okiennych, a pod nią znajdują się sklepiono kolebkowo piwnice. Po zachodniej stronie wieży znajdują się pozostałości dobudówki powstałej przypuszczalnie w XVIII wieku. We wnętrzu zachowały się oryginalne drzwi prowadzące na drugą kondygnację[10]. Po 1846 roku przebudowano zwieńczenie wieży oraz dobudowano do niej budynek piętrowego dworu o cechach eklektycznych, który być może jest przekształconym budynkiem dworu barokowego z XVII lub XVIII wieku[11].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 92166
  2. a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 856 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Zarządzenie ministerstwa spraw wewnętrznych Prus z 18 marca 1934 r. Zob.Frankensteiner Kreis-Blatt 1934, nr 37, brak paginacji.
  5. Otwarte Dane [online], dane.gov.pl [dostęp 2023-08-15].
  6. Heinrich (1812-1897) Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit. - Zweite vermehrte und verbesserte Auflage, „410 II”, 1888 [dostęp 2023-11-08].
  7. a b Olbrachcice Wielkie – Portal informacyjny Gminy Ząbkowice Śląskie [online], www.zabkowiceslaskie.pl [dostęp 2023-01-04].
  8. Super User, Olbrachcice Wielkie [online], www.palaceslaska.pl [dostęp 2023-01-04] (pol.).
  9. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 244. [dostęp 2012-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  10. Zamki w Polsce [online], forum.zamki.pl [dostęp 2023-01-05].
  11. Olbrachcice Wielkie (niem. Gross Olbersdorf) – wieża rycerska [online], www.straznicyczasu.pl [dostęp 2023-01-04].