Oleica pstra
Oleica pstra[1] (Meloe variegatus) – gatunek chrząszcza z rodziny oleicowatych. Zamieszkuje zachodnią część Palearktyki – od Półwyspu Iberyjskiego po Azję Środkową.
| Meloe variegatus | |||
| Donovan, 1793 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Meloe (Lampromeloe) | ||
| Gatunek |
oleica pstra | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1793 roku przez Edwarda Donovana[2][3]. W 1911 roku Edmund Reitter umieścił go w podrodzaju Meloe (Lampromeloe)[4], a w 1988 roku Siergiej Aksentjew wyznaczył M. variegatus jego gatunkiem typowym[5]. Do Lampromeloe oprócz oleicy pstrej zalicza się jeszcze tylko jeden gatunek, Meloe cavensis[2][3]. W 2021 roku Alberto Sánchez-Vialas i współpracownicy opublikowali jednak wyniki molekularnej analizy filogenetycznej Meloini, które potwierdziły monofiletyzm Lampromeloe oraz wskazały na jego pozycję siostrzaną względem Meloe s.str.[2]. Richard Brent Selander w pracach z 1985 i 1991 roku, na podstawie badań morfologii stadiów larwalnych, proponował wyniesienie kilku podrodzajów Meloe, w tym Lampromeloe, do rangi odrębnych rodzajów[6][7]. Taka klasyfikacja jednak nie przyjęła się[2][3][8]. Podobną propozycję wysunęli jednak w 2021 roku Sánchez-Vialas i inni[2].
W obrębie omawianego gatunku wyróżnia się dwa podgatunki[2][3]:
- Meloe variegatus mandzhuricus Pliginskij, 1930
- Meloe variegatus variegatus Donovan, 1793
Morfologia edytuj
Chrząszcz o ciele długości od 11 do 42 mm. Barwa głowy i przedplecza jest czarna, złociście, a miejscami też zielono, purpurowo lub niebiesko opalizująca[1][9]. Powierzchnia głowy i przedplecza jest bardzo gęsto i głęboko punktowana, niemal pomarszczona. Za oczami znajduje się na głowie podłużne i płytkie wklęśnięcie oraz para okrągławych wgłębień. Czułki są stosunkowo krótkie i mają człony kulistawe, te od piątego do siódmego nie są rozszerzone. Przedplecze jest szersze niż dłuższe i tak szerokie jak głowa, o spłaszczonym wierzchu i zaokrąglonych tylnych kątach. Wzdłuż jego tylnego brzegu brak jest listewki krawędziowej[9]. Pokrywy są mocno skrócone, czarne ze złocistym, ciemnozielonym lub ciemnoniebieskim połyskiem[1][9]. Powierzchnia pokryw jest dość grubo pomarszczona. Skrzydeł tylnej pary brak zupełnie. Odnóża ostatniej pary mają biodra tak szerokie jak długie, a golenie o ostrodze wierzchołkowej zewnętrznej dłuższej i grubszej od wewnętrznej. Odwłok jest duży, zwłaszcza u samic silnie rozdęty[9]. Charakterystyczne jest zabarwienie jego tergitów z purpurową, złocistą, zieloną, a czasem niebieską opalizacją[1][9]. Sternity często ubarwione są podobnie, a bywają też całkiem czerwonofioletowe[9].
Ekologia i występowanie edytuj
Owad ten zasiedla stanowiska ciepłe od nizin po pogórza, bytując na skrajach lasów, polanach, przyleśnych łąkach, miedzach, pastwiskach i polach[1][10]. Osobniki dorosłe są aktywne od kwietnia do czerwca[1]. Są fitofagami i żerują na soczystych, zielonych częściach roślin[1], w tym jaskrów, mniszków, grochu[11] i buraków[9]. Jaja składają do gleby[9]. Wylęgają się z nich larwy pierwszego stadium zwane trójpazurkowcami, które wchodzą na kwiaty i tam przyczepiają się do dzikich pszczół. Larwa w czasie przebywania na pszczole żeruje na jej hemolimfie jako pasożyt zewnętrzny, a następnie zostaje pasożytem gniazdowym, najpierw zjadając jajo gospodarza, a potem liniejąc do formy pędrakowatej, żerującej na pyłku i nektarze zgromadzonym przez pszczołę[1][9].
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii (z południowej Anglii[10]), Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Grecji oraz europejskiej części Rosji[3][11]. W Afryce Północnej zamieszkuje Maroko, Algierię i Tunezję. W Azji stwierdzono jego występowanie w Gruzji, Azerbejdżanie, Armenii[11], na Cyprze[3], w Turcji, Jordanii, Libanie, na Syberii Zachodniej, w Kazachstanie, Turkmenistanie, Tadżykistanie, Kirgistanie, Iranie i Afganistanie[11].
W Polsce jest przypuszczalnie rozprzestrzeniony na terenie całego kraju[10], jednak spotykany jest rzadko i pojedynczo[1][9]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek krytycznie zagrożony (CR)[12].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i Meloe variegatus – Oleica pstra. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-05-27].
- ↑ a b c d e f Alberto Sánchez-Vialas, Ernesto Recuero, Yolanda Jiménez-Ruiz, José L. Ruiz, Neus Marí-Mena, Mario García-París. Phylogeny of Meloini blister beetles (Coleoptera, Meloidae) and patterns of island colonization in the Western Palaearctic. „Zoologica Scripta”, s. 1-18, 2021. Royal Swedish Academy of Sciences. DOI: 10.1111/zsc.12474.
- ↑ a b c d e f Meloe (Lampromeloe) variegatus Donovan, 1793. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-05-27].
- ↑ Edmund Reitter: Fauna Germanica. Die Käfer des Deutschen Reiches. Nach der analytischen Methode bearbeitet. III Band. Stuttgart: Lutz, 1911, s. 389.
- ↑ S.I. Aksentjev. A catalogue of the genus-group taxa of the beetle family Meloidae (Coleoptera). „Entomological Review”. 68 (3), s. 11-26, 1989.
- ↑ Richard B. Selander. Spastomeloe, a New Genus of Meloini from Peru (Coleoptera: Meloidae). „Journal of the Kansas Entomological Society”. 58 (4), s. 668-685, 1985. Kansas (Central States) Entomological Society.
- ↑ Richard B. Selander. On the Nomenclature and Classification of the Meloidae (Coleoptera). „Insecta Mundi”. 55 (2), 1991. Center for Systematic Entomology, Gainesville.
- ↑ podgatunek: Meloe (Lampromeloe) variegatus variegatus E. Donovan, 1793. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2022-05-27].
- ↑ a b c d e f g h i j Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 84 Majkowate – Meloidae. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1987.
- ↑ a b c B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Tom XXIII, zeszyt 14. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3.. Warszawa: 1987.
- ↑ a b c d Hassan Ghahari, María Paula Campos-Soldini. An annotated catalogue of blister-beetles (Coleoptera: Tenebrionoidea: Meloidae) of Iran. „Entomofauna”. 40/1 (5), s. 59-138, 2019.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.