Order Łaźni

Order Łaźni (pełna nazwa Wielce Zaszczytny Order Łaźni, ang. The Most Honourable Order of the Bath) – brytyjskie odznaczenie wprowadzone przez króla Jerzego I 18 maja 1725, aczkolwiek początków odznaczenia szukać należy w średniowieczu, prawdopodobnie nie wcześniej niż w 1128 roku. Nazwa odznaczenia pochodzi z rycerskiego ceremoniału, na który składały się post, modły i kąpiel poprzedzające dzień pasowania. Order Łaźni otrzymują monarcha, książę Walii i dekorowani.

Order Łaźni
Order of the Bath

Awers insygniów orderu cywilnego (GCB)
Awers insygniów orderu wojskowego (GCB)
Baretka
Ustanowiono	18 maja 1725
Dewiza	– order cywilny: TRIA IUNCTA IN UNO (TRZY ZŁĄCZONE W JEDNO) – order wojskowy: ICH DIEN (SŁUŻĘ)
Powyżej	I klasy: Order Świętego Patryka II i III klasy: Order Zasługi
Poniżej	I klasy: Order Zasługi II i III klasy: Order Gwiazdy Indii

Przyznawany jest w trzech klasach różniących się wyglądem:

• Kawaler Krzyża Wielkiego lub Dama Krzyża Wielkiego – Knight Grand Cross lub Dame Grand Cross (GCB) – wielka wstęga i łańcuch,
• Kawaler Komandor lub Dama Komandor – Knight Commander lub Dame Commander (KCB lub DCB) – krzyż komandorski z gwiazdą,
• Towarzysz – Companion (CB) – krzyż komandorski.

Istnieją dwie kategorie orderu: cywilna (w formie owalnego medalionu) i wojskowa (w formie krzyża).

Pomyślany wstępnie jako odznaczenie za męstwo, obecnie nadawany jest także cywilom, mężczyznom i kobietom. Zawołaniem orderu jest łacińska maksyma Tria iuncta in uno (trzy złączone w jednym), co może odnosić się do Trójcy Świętej, jak i do (co bardziej prawdopodobne) unii Anglii, Szkocji i Irlandii. Drugim mottem jest staroniemieckie Ich dien (służę) – dewiza księcia Walii, ale odnosi się wyłącznie do dekorowanych wojskowych.

Order Łaźni jest obecnie trzecim w hierarchii orderem brytyjskim, po Orderze Podwiązki i Orderze Ostu (dawniej Order Świętego Patryka, związany z Irlandią, był na trzecim miejscu, ale współcześnie istnieje wyłącznie w teorii; nikt nie został nim odznaczony po 1934, a ostatni kawaler zmarł w 1974).

Odznaczenie Orderem Łaźni połączone jest z uroczystością w kaplicy orderowej, którą jest kaplica Henryka VII w Opactwie Westminsterskim. Chór kaplicy jest ozdobiony herbami kawalerów i dam wszystkich klas orderu, a odznaczeni wyższymi klasami są zaszczycani umieszczeniem w kaplicy ich klejnotów herbowych naturalnej wielkości, rzeźbionych w drewnie lipowym, polichromowanym i pozłacanym. Ponieważ przyznanie orderu równoznaczne jest z nadaniem szlachectwa, taką reprezentację heraldyczną otrzymują także odznaczeni nieposiadający wcześniej własnych herbów. Przywilej nadania herbu przysługuje również obcokrajowcom odznaczonym orderem, lecz bez nobilitacji i prawa używania tytułu sir przed imieniem.

Liczba osób odznaczonych orderem, tj. członków orderu, jest ściśle określona jego statutami, które przewidują:

• 120 kawalerów i dam wielkiego krzyża (łącznie z Wielkim Mistrzem Orderu);
• 355 kawalerów komandorów i dam komandorów;
• 1 925 towarzyszy.

Odznaczeni

Wśród Polaków odznaczonych Orderem Łaźni można wymienić Pawła Edmunda Strzeleckiego (jako jednego z pierwszych cywili, który otrzymał ten order), wiceadm. Jerzego Świrskiego, gen. Władysława Andersa, gen. Stanisława Maczka, gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego, gen. Stanisława Szeptyckiego, gen. Stanisława Tatara, gen. Bronisława Regulskiego i gen. Stanisława Kopańskiego, oraz prezydentów RP: Lecha Wałęsę i Aleksandra Kwaśniewskiego.

Bibliografia

• Tadeusz Jeziorowski: Dziękujemy Wam Polacy! Odznaczenia państw alianckich dla żołnierzy polskich. Muzeum Narodowe w Poznaniu, 1995, s. 10.
• Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak, Warszawa 1939, s. 539
• Encyklopedia wojskowa. Dowódcy i ich armie. Historia wojen i bitew. Technika wojskowa. T. 2 (N–Ż). Warszawa: PWN-Bellona, 2007, s. 66
• Ivan de la Bere: The Queen's Orders of Chivalry. Londyn: Spring Books, 1964, s. 105-138 (ang.)
• Donald Hall: British Orders, Decorations and Medals. Huntington: Balfour Books, 1974, s. 18 (ang.)