Pałac Ossolińskich w Rudce
Pałac Ossolińskich w Rudce – pałac w stylu neobarokowym, mieszczący się w Rudce (powiat bielski, województwo podlaskie).
 nr rej. 50 (56) z 10.04.1956
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny | |
| Kondygnacje |
2 |
| Ukończenie budowy |
1763 |
| Ważniejsze przebudowy |
1913–1914, 1936–1939, 1965–1970 |
| Zniszczono |
|
| Pierwszy właściciel |
Aleksander Maciej Ossoliński (do 1804) |
| Kolejni właściciele |
|
Położenie na mapie gminy Rudka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bielskiego  | |
 52°43′34″N 22°43′40″E/52,726111 22,727778
| |
Architektura i wnętrza
edytujPałac w stylu neobarokowym, piętrowy z wyższym pseudoryzalitem i alkierzami. Posiada bogaty wystrój zewnętrzny. W sali rycerskiej prezentowana jest historia pałacu i szkoły.
Historia
edytujRudka stała się własnością wojewody podlaskiego Mikołaja Kiszki w 1560 roku, który wydawał w niej dokumenty (np. w 1583 roku Datum: Rutka), co oznacza, że musiał tu wtedy istnieć dwór wojewody. W 1718 roku został wybudowany nowy murowany dwór barokowy przez Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego (1676-1756), na miejscu wcześniejszego drewnianego o nieustalonej metryce. Dwór barokowy został rozebrany w 2 poł. XVIII w. i przed 1763 r. na jego miejscu Aleksander Maciej Ossoliński (1725-1804) wzniósł nową rezydencję. Była to wówczas budowla parterowa z mieszkalnym poddaszem i piętrowym ryzalitem środkowym, z narożnymi alkierzami i czterokolumnowym portykiem kolumnowym. Na frontonie wyryta została sentencja „Pro suo commodo Alexander Ossolinski aedificavit”, czyli „Zbudowany dla własnej wygody Aleksandra Ossolińskiego”. Przy dworze powstało również założenie parkowe z oranżerią i oficynami.
Ostatnim właścicielem z rodu Ossolińskich był Wiktor Maksymilian Ossoliński (1790-1860), po którym majątek odziedziczyła córka Wanda (1822-1907), żona Tomasza Potockiego (1809-1861). Tym samym pałac przeszedł w posiadanie rodu Potockich. Majątkiem zarządzał zięć Wandy Potockiej, Konstanty Potocki (1846-1909), mąż jej córki Joanny. Od 1902 r. Joanna i Konstanty Potoccy stali się formalnymi właścicielami majątku. W latach 1913–1914 na ich zlecenie architekt Jan Heurich dokonał przebudowy i rozbudowy dworu, nadając mu wygląd pałacu o cechach neobarokowych. Ze starego XVIII-wiecznego dworu Ossolińskich pozostał jedynie murowany szkielet.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. zniszczeniu uległa biblioteka oraz galeria obrazów. W 1927 r. dobra rudzkie przejął po matce Joannie ostatni właściciel majątku Franciszek Salezy Potocki (1877–1949), wieloletni dyrektor Departamentu Wyznań w Ministerstwie Wyznań, Religii i Oświecenia Publicznego. W latach 1936–1939 r. pałac został częściowo rozebrany (oddzielono skrzydła boczne od korpusu). W czasie II wojny światowej pałac został mocno zdewastowany, po czym na wiele lat opustoszał. Po 1945 r. majątek Potockich w Rudce został znacjonalizowany. Pałac został odbudowany w latach 1965-1970 i przeznaczony na cele edukacyjne – mieści się w nim Zespół Szkół Rolniczych im. Ks. Krzysztofa Kluka.
Otoczenie
edytujW pobliżu pałacu usytuowane są:
- tzw. „nowy pałac”, murowany z ok. 1930 r.
- oficyna z 1. poł. XIX w.
- murowana oranżeria z 2 poł. XVIII w.
- budynki gospodarcze i czworaki, murowane i drewniane z XIX i 1. połowy XX w.
- magazyn zbożowy z 1852 r., przebudowany w 1921 r.,
- park pałacowy w stylu angielsko-francuskim, założony w 1763 r., przekomponowany po 1913 r.; aleja prowadząca do pałacu obsadzona jest starodrzewiem, w tym platanami.
Bibliografia
edytuj- R. Gałązka: Rudka. Wczoraj i dziś. [dostęp 2009-06-17].
- Małgorzata Omilanowska: Polska. Pałace i dwory. Wyd. III. Warszawa: Sport i Turystyka – Muza S.A., 2009, s. 317-391.
- Z. Romaniuk: Gmina Rudka. Starostwo Powiatowe w Bielsku Podlaskim. [dostęp 2009-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].