Hiena brunatna

Hiena brunatna
	Parahyaena brunnea
	(Thunberg, 1820)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Rodzina	hienowate
Podrodzina	hieny
Rodzaj	Parahyaena
Gatunek	hiena brunatna
Synonimy
	Hyaena fusca É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803; Hyaena striata A. Smith, 1826; Hyaena villosa A. Smith, 1827; Hyaena brunnea melampus Pocock, 1934; Hyaena brunnea dispar Ewer, 1955; Parahyaena brunnea: Hendey, 1974;
	Hyaena fusca É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803; Hyaena striata A. Smith, 1826; Hyaena villosa A. Smith, 1827; Hyaena brunnea melampus Pocock, 1934; Hyaena brunnea dispar Ewer, 1955; Parahyaena brunnea: Hendey, 1974;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Hiena brunatna^[9] (Parahyaena brunnea) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny hien (Hyaeninae) w obrębie rodziny hienowatych (Hyaenidae).

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1820 roku szwedzki przyrodnik Carl Peter Thunberg nadając mu nazwę Hyaena brunnea^[1]. Holotyp pochodził z Przylądka Dobrej Nadziei, w Prowincji Przylądkowej Zachodniej, w Południowej Afryce^[10] (w oryg. szw. Goda Hopps Udden; Södra Afrika)^[1].

W zależności od ujęcia systematycznego gatunek ten umieszczany jest w rodzaju Hyaena^[11]^[10] lub Parahyaena^[12]^[13]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[11].

Etymologia edytuj

Parahyaena: gr. παρα para ‘blisko, obok’; rodzaj Hyaena Brisson, 1762^[7].
brunnea: nowołac. brunneus „brązowy”, od średniowiecznołac. brunius „brązowy”^[14].

Zasięg występowania edytuj

Hiena brunatna występuje w Namibii, Botswanie, zachodnim i południowym Zimbabwe, południowym Mozambiku, Eswatini, zachodnim Lesotho i Południowej Afryce^[11]. Wszystkie zapisy z południowo-zachodniej Angoli pochodzą sprzed 1970 roku^[11].

Morfologia edytuj

Długość ciała (bez ogona) 110–136 cm (samce średnio 123 cm, samice średnio 117 cm), długość ogona 18,7–26,5 cm, wysokość w kłębie samców średnio 79 cm, samic średnio 74 cm; masa ciała 28–47,5 kg (średnio 40 kg)^[15]. Hiena brunatna ma ciemnobrązową sierść ze słabo zaznaczonymi pręgami oraz najsilniej rozwiniętą grzywę, która pokrywa cały przód ciała.

Ekologia edytuj

Tryb życia edytuj

Hieny brunatne żyją w mniejszych klanach o bardziej luźnej strukturze. Zasiedlają przeważnie tereny bardziej niegościnne niż hieny cętkowane, więc nie mogą tworzyć zbyt licznych grup. U tego gatunku nie ma również tak silnie zaznaczonej walki o dominację oraz agresji. W ogrodach zoologicznych hieny brunatne żyją do ok. 20 lat.

Pokarm edytuj

Hiena brunatna jest typowym padlinożercą, zjada wszystko, co się da strawić. Ma bardzo silne szczęki zdolne skruszyć kość słonia. Hiena brunatna czasami poluje na mniejsze zwierzęta, takie jak np. młode gazele, gryzonie i inne. U hieny brunatnej ważnym składnikiem pokarmu i źródłem wody są owoce, zwłaszcza melony.

Wrogowie edytuj

Do głównych wrogów hieny brunatnej należą krokuty cętkowane, lwy, lamparty i likaony.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b ^c C.P. Thunberg. Beskrifning och teckning på ett nytt species, Hyaena brunnea. „Kungl. Svenska Vetenskapsakademiens Handlingar”. Fór år 1820, s. 59, 1820. (szw.).
↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 136. (fr.).
↑ A. Smith: A descriptive catalogue of the South African Museum. Cz. 1: Of Mammalia. Cape Town: W. Bridekirk, 1828, s. 14. (ang.).
↑ A. Smith. Descriptions of two Quadrupeds inhabiting the South of Africa, about the Cape of Good Hope. „Transactions of the Linnean Society of London”. 15, s. 461, 1827. (ang.).
↑ R.I. Pocock. The races of the striped and brown hyaenas. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1934 (4), s. 824, 1934. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1934.tb01667.x. (ang.).
↑ R.F. Ewer. The fossil carnivores of the Transvaal caves. The Hyaenidae, other than Lycyaena, of Swartkrans and Sterkfontein. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1954 (4), s. 824, 1955. DOI: 10.1111/j.1469-7998.1955.tb07819.x. (ang.).
↑ ^a ^b Q.B. Hendey. The late cenozoic carnivora of the southwestern Cape Province South Africa. „Annals of the South African Museum / Annale van die Suid-Afrikaanse Museum”. 63, s. 149, 1974. (ang.).
↑ I.I. Wiesel I.I., Parahyaena brunnea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-30] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 146. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Hyaena brunnea. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-30].
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 424. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Parahyaena brunnea (Thunberg, 1820). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 663. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 35, OCLC 637083062 (ang.).
↑ K.E. Holekamp & J.M. Kolowski: Family Hyaenidae (Hyenas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 258–260. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

Bibliografia edytuj

Tadeusz Kaleta "Dzikie psy i hieny", Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", Warszawa 1998

[Thunberg-1] C.P. Thunberg. Beskrifning och teckning på ett nytt species, Hyaena brunnea. „Kungl. Svenska Vetenskapsakademiens Handlingar”. Fór år 1820, s. 59, 1820. (szw.).

[Geoffroy-2] É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 136. (fr.).

[Smith1826-3] A. Smith: A descriptive catalogue of the South African Museum. Cz. 1: Of Mammalia. Cape Town: W. Bridekirk, 1828, s. 14. (ang.).

[Smith1827-4] A. Smith. Descriptions of two Quadrupeds inhabiting the South of Africa, about the Cape of Good Hope. „Transactions of the Linnean Society of London”. 15, s. 461, 1827. (ang.).

[Pocock-5] R.I. Pocock. The races of the striped and brown hyaenas. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1934 (4), s. 824, 1934. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1934.tb01667.x. (ang.).

[Ewer-6] R.F. Ewer. The fossil carnivores of the Transvaal caves. The Hyaenidae, other than Lycyaena, of Swartkrans and Sterkfontein. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1954 (4), s. 824, 1955. DOI: 10.1111/j.1469-7998.1955.tb07819.x. (ang.).

[Hendey-7] Q.B. Hendey. The late cenozoic carnivora of the southwestern Cape Province South Africa. „Annals of the South African Museum / Annale van die Suid-Afrikaanse Museum”. 63, s. 149, 1974. (ang.).

[iucn-8] I.I. Wiesel I.I., Parahyaena brunnea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-30] (ang.).

[Cichocki&inni-9] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 146. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Hyaena brunnea. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-30].

[Burgin&inni-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 424. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[mdd-12] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Parahyaena brunnea (Thunberg, 1820). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).

[amw-13] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 663. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Jaeger-14] Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 35, OCLC 637083062 (ang.).

[Holekamp&Kolowski-15] K.E. Holekamp & J.M. Kolowski: Family Hyaenidae (Hyenas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 258–260. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[9]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]