Periodyzacja sztuki

Sztuka prehistoryczna (pradziejowa) edytuj

Osobny artykuł: sztuka prehistoryczna.

Jej początki datuje się na około 50 tys. lat p.n.e. Wyróżniamy sztukę kultur paleolitu, mezolitu, neolitu, epoki brązu, epoki żelaza.

Sztuka starożytna edytuj

V/III tys. p.n.e. – ok. 300 r. n.e.

W starożytnym okresie dziejów stosuje się podziały geograficzne w ramach krajów Bliskiego Wschodu i basenu Morza Śródziemnego.

nazwa	ramy czasowe		zobacz też
sztuka starożytnego Egiptu		ok. 4000 p.n.e. ok. 650 n.e.	Starożytny Egipt architektura i rzeźba malarstwo
sztuka okresu przeddynastycznego	IV tysiąclecie p.n.e.
sztuka okresu wczesnodynastycznego	ok. 2960 p.n.e. ok. 2640 p.n.e.
sztuka Starego Państwa	ok. 2640 p.n.e. ok. 2134 p.n.e.
sztuka Średniego Państwa	ok. 2134 p.n.e. ok. 1785 p.n.e.
sztuka Nowego Państwa	ok. 1785 p.n.e. ok. 1085 p.n.e.
Epoka Późna	ok. 1085 p.n.e. 305 p.n.e.
sztuka okresu ptolemejskiego	305 p.n.e. 30 p.n.e.
sztuka okresu rzymskiego	30 p.n.e. 395 n.e.
sztuka koptyjska	IV w. VII w.
sztuka starożytnej Mezopotamii		ok. 3200 p.n.e. ok. 650 n.e.	Mezopotamia
sztuka sumeryjska	pocz. III tys. p.n.e. 2000 p.n.e.
sztuka akadyjska	2340 p.n.e. 2200 p.n.e.
sztuka babilońska	II tys. p.n.e. 539 p.n.e.
sztuka asyryjska	pocz. II tys. p.n.e. 612 p.n.e.
okres hellenistyczny
sztuka hetycka
okres wczesny	pocz. II tys. p.n.e.
sztuka Starego Państwa	1. poł. II tys. p.n.e.
sztuka Nowego Państwa	1450 p.n.e. 1200 p.n.e.
sztuka nowohetycka (syro-hetycka)	do ok. 700 p.n.e.
sztuka starożytnej Persji		ok. 600 p.n.e. ok. 650 n.e.
okres achemenidzki
okres hellenistyczny (Seleucydów)
okres sasanidzki
sztuka egejska		ok. 2900 p.n.e. ok. 1100 p.n.e.	ceramika: styl Kamares
sztuka cykladzka	2900 p.n.e. 1100 p.n.e.
sztuka minojska (kreteńska)	ok. 3500 p.n.e. 1070 p.n.e.
sztuka helladzka		ok. 3000 p.n.e. ok. 1100 p.n.e.
okres wczesny	ok. 3000 p.n.e. ok. 1900 p.n.e.
okres średni	ok. 1900 p.n.e. ok. 1600 p.n.e.
okres późny (mykeński)	ok. 1600 p.n.e. ok. 1100 p.n.e.
sztuka starożytnej Grecji		ok. 1600 p.n.e. ok. 400 n.e.	rzeźba: styl mokrych szat ceramika: styl geometryczny styl submykeński styl czarnofigurowy styl czerwonofigurowy styl orientalizujący styl swobodny styl bogaty styl kerczeński architektura: porządek dorycki porządek joński porządek koryncki
sztuka wieków ciemnych^[1]
sztuka okresu archaicznego^[2]	XI w. p.n.e. VI w. p.n.e.
faza protogeometryczna	XI w. p.n.e. X w. p.n.e.
faza geometryczna	X w. p.n.e. VIII w. p.n.e.
styl orientalizujący	VII w. p.n.e.
sztuka okresu klasycznego	V w. p.n.e. IV w. p.n.e.
sztuka okresu hellenistycznego	323 p.n.e. 30 p.n.e.
sztuka okresu rzymskiego
sztuka bosporańska		V w. p.n.e. IV w. n.e.
okres wpływów greckich	V w. p.n.e. II w. p.n.e.
okres wpływów sarmackich	II w. p.n.e. IV w. n.e.
sztuka etruska		ok. 900 p.n.e. ok. 50 p.n.e.	architektura: porządek toskański
sztuka starożytnego Rzymu		ok. 600 p.n.e. ok. 400 n.e.	Starożytny Rzym architektura: porządek kompozytowy neoattycyzm rzeźba malarstwo
sztuka epoki królewskiej	VI w. p.n.e.
sztuka okresu republiki	V w. p.n.e. 30 p.n.e.
sztuka okresu cesarstwa	30 p.n.e. koniec IV w. n.e.
sztuka wczesnochrześcijańska		II w. VI w.	architektura
okres pierwszy (katakumbowy)	do 313
okres drugi (kultu publicznego)

Sztuka średniowiecza edytuj

V w. – XV w.

architektura średniowiecza

nazwa	zasięg	ramy czasowe		zobacz też
sztuka koptyjska			największy rozkwit: IV–VII^[3]
sztuka bizantyjska			ok. 400 ok. 1450	architektura
sztuka przedromańska (preromańska)			ok. 500 ok. 1050	architektura
sztuka longobardzka
sztuka wizygocka	Hiszpania
sztuka mozarabska	Hiszpania	od IX w.
sztuka merowińska (przedkarolińska)	państwo Franków	V w. VIII w.
sztuka karolińska (tzw. renesans karoliński)	państwo Franków	2. poł. VIII w. 1. poł. X w.
sztuka ottońska (pokarolińska)	Niemcy	X w. 1. poł. XI w.
sztuka wczesnopiastowska	Polska	X w. ok. 1038
sztuka irlandzka
sztuka romańska			ok. 1000 ok. 1300	architektura
sztuka gotycka			ok. 1150 ok. 1550^[4]	styl międzynarodowy doloryzm architektura: gotyk brabancki gotyk skaldyjski gotyk wenecki styl izabeliński styl manueliński flamboyant mudejar
gotyk wczesny	Francja: primaire Anglia: early English Niemcy: Frühgotik	1150–1200 ok. 1180–1270 1230–1300
gotyk dojrzały (pełny)	Francja: rayonnant Anglia: decorated style Niemcy: Hochgotik	1200–1250 1250–1360 1300–1350^[5]
gotyk późny (płomienisty)	Francja: flamboyant Anglia: perpendicular style Niemcy: Spätgotik (deutsche Sondergotik)	do przeł. XV i XVI w.

Sztuka nowożytna edytuj

XV–XIX w. edytuj

Wiek XV jest okresem przełomu sztuki średniowiecznej i nowożytnej. W okresie kultury nowożytnej stosujemy w dalszym ciągu podział na kolejne style historyczne, zapoczątkowane w Średniowieczu, umiejscowione w Europie. Druga połowa XIX w. jest okresem przełomu ze sztuką nowoczesną.

nazwa	zasięg	ramy czasowe		zobacz też
sztuka renesansu			ok. 1400 ok. 1600	architektura: renesans lubelski plateresco malarstwo rzeźba
quattrocento	Włochy	XV w.
cinquecento	Włochy	XVI w.
manieryzm			ok. 1520 ok. 1620	palladianizm malarstwo: malarstwo włoskie szkoła Fontainebleau
barok			ok. 1550 ok. 1760	architektura: churrigueryzm malarstwo: caravaggionizm
styl Ludwika XIII	Francja	ok. 1610 ok. 1650
styl Ludwika XIV	Francja	ok. 1650 ok. 1710
styl regencji	Francja	ok. 1710 ok. 1730
rokoko			ok. 1730 ok. 1760
styl Ludwika XV	Francja	ok. 1730 ok. 1760
styl wileńsko-lwowski	Polska	ok. 1740 ok. 1770
klasycyzm			ok. 1760 ok. 1830	styl georgiański architektura: styl Adamów
styl Ludwika XVI	Francja	ok. 1760 ok. 1790
styl stanisławowski (styl Stanisława Augusta)	Polska	ok. 1764 ok. 1795
empire (styl Cesarstwa)	Francja	ok. 1800 ok. 1815
klasycyzm późny, petersburski	Rosja	ok. 1800 ok. 1830
klasycyzm późny, petersburski	Polska	ok. 1815 ok. 1830
neoklasycyzm			pierwsza połowa XIX w.
romantyzm			ok. 1800 ok. 1850
historyzm			ok. 1830 ok. 1910
neoromanizm
neogotyk
neorenesans
neobarok
eklektyzm			ok. 1830 ok. 1910

sztuka drugiej połowy XIX w. edytuj

nazwa	lata rozwoju	miejsce^[6]	dziedziny	przedstawiciele	autor terminu
akademizm	1830–1900		malarstwo rzeźba	William-Adolphe Bouguereau Henryk Siemiradzki
szkoła z Barbizon (barbizończycy)		Francja	malarstwo	Théodore Rousseau
realizm	1850–1910	Francja	malarstwo rzeźba	Gustave Courbet	Gustave Courbet^[7]
symbolizm	1850–1910		sztuki plastyczne literatura	Gustave Moreau Odilon Redon szkoła Pont-Aven nabiści Arthur Rimbaud	Jean Moréas (1886)
impresjonizm	1874–1900	Francja	malarstwo literatura muzyka	Claude Monet August Renoir	Louis Leroy (1874)
postimpresjonizm	1886–1905		malarstwo	Vincent van Gogh Paul Cézanne Henri Toulouse-Lautrec
neoimpresjonizm	koniec XIX w.	Francja	malarstwo	Georges Seurat Paul Signac

Modernizm edytuj

Ramy czasowe: 2. połowa XIX w. – 1. połowy XX w.

Osobny artykuł: modernizm (sztuka).

Sztuka nowoczesna otwiera nowy etap, w którym kończą się wielkie style, stosuje się tu podział na kierunki, tendencje, ugrupowania artystyczne (manifesty).

Sztuka współczesna edytuj

od 2. połowy XX w.

Osobny artykuł: sztuka współczesna.

Sztuka drugiej połowy XX wieku, umownie nazywana współczesną, kształtująca się po II wojnie światowej, nie podlega jeszcze ustalonym czasowym podziałom. Ruchy artystyczne, tendencje, manifesty składają się na skomplikowany obraz tej sztuki.

Przypisy edytuj

↑ Bardzo różnie traktowana przez badaczy. Czasem włączana do sztuki okresu archaicznego jako faza protogeometryczna.
↑ Sztukę tego okresu dzieli się ze względu na style w ceramice
↑ Zaznaczyć trzeba, że Koptowie tworzą do dziś.
↑ We Włoszech gotyk trwał do wieku XV. W Anglii tradycje sztuki gotyckiej nie zanikły jeszcze w XVII i XVIII w. (tzw gothic survival)
↑ niektórzy datują koniec tej fazy w Niemczech na 1400
↑ Wymienione państwa dotyczą raczej początków powstawania kierunków. Często nurty rozwijające się w danym kraju oddziaływały poza jego granicami i znajdowały tam swoich kontynuatorów.
↑ Termin realizm istniał, rzecz jasna, wcześniej, ale ten właśnie artysta użył go do określenia tego nurtu artystycznego

Bibliografia edytuj

Internetowa encyklopedia PWN – encyklopedia.pwn.pl

[1] Bardzo różnie traktowana przez badaczy. Czasem włączana do sztuki okresu archaicznego jako faza protogeometryczna.

[2] Sztukę tego okresu dzieli się ze względu na style w ceramice

[3] Zaznaczyć trzeba, że Koptowie tworzą do dziś.

[4] We Włoszech gotyk trwał do wieku XV. W Anglii tradycje sztuki gotyckiej nie zanikły jeszcze w XVII i XVIII w. (tzw gothic survival)

[5] tórzy datują koniec tej fazy w Niemczech na 1400

[miejsce-6] Wymienione państwa dotyczą raczej początków powstawania kierunków. Często nurty rozwijające się w danym kraju oddziaływały poza jego granicami i znajdowały tam swoich kontynuatorów.

[7] Termin realizm istniał, rzecz jasna, wcześniej, ale ten właśnie artysta użył go do określenia tego nurtu artystycznego

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]