Sosna oścista

(Przekierowano z Pinus aristata)

Sosna oścista, sosna kolczasta (Pinus aristata Engelm.) – gatunek drzewa iglastego z rodzaju sosna (Pinus) należącego do rodziny sosnowatych (Pinaceae).

Sosna oścista
Ilustracja
Systematyka[1][2][3]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Rodzaj

sosna

Gatunek

sosna oścista

Nazwa systematyczna
Pinus aristata Engelm.
Parry & Engelmann, Amer. J. Sci. Arts. ser. 2, 34: 331. 1862.
Synonimy
  • Pinus balfouriana Greville & Balfour var. aristata (Engelm.) Engelm.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg
Mapa zasięgu

Sosna oścista jest blisko spokrewniona z sosną długowieczną (P. longaeva) oraz z P. balfouriana. Niektórzy botanicy uznają je za różne podgatunki tego samego gatunku, inni wyodrębniają dla nich osobne gatunki, podobieństwo tłumacząc wywodzeniem się od wspólnego przodka. Taksony te odróżniają się głównie obszarem występowania. Sosna oścista występuje na zachodnich obszarach Ameryki Północnej, w Górach Skalistych na terenie stanu Arizona, Kolorado i Nowy Meksyk, P. longaeva w stanach Utah, Nevada i wschodniej Kalifornii, P. balfouriana w Kalifornii. Sosny tych gatunków uważane są za najbardziej długowieczne drzewa na świecie. Szacuje się, że niektóre okazy sosny ościstej dożywają 3000 lat, przeważnie jednak nie przekraczają 1,5 tys. Natomiast egzemplarze P. longaeva znalezione w Górach Białych Ameryki Północnej osiągnęły wiek 3000–4600 lat.

Morfologia

edytuj
Pokrój
Drzewo średniej wielkości, wiecznie zielone. Korony młodych drzewek są regularne, z czasem gałęzie skręcają się i korona dorosłego drzewa przybiera nieregularny kształt.
Pień
Osiąga wysokość 5–15 m i średnicę do 1,5 m. Kora szara lub szarobrązowa, gładka, u starszych drzew spękana, gruba przy podstawie.
Liście
Igły zebrane w pęczki po 5, sztywne i mocne, długości 2–4 cm, grubości 0,8–1 mm, ciemnozielone lub sinozielone, gęsto porastające pęd. Igły niebiesko-zielone, pokryte charakterystycznymi białymi kroplami żywicy.
Szyszki
Szyszki męskie jajowate, długości 10 mm, niebieskawe do czerwonych. Szyszki nasienne prawie siedzące, cylindryczno-jajowate, o długości 5–10 cm (6–11 cm[5]), zamknięte o szerokości 3–4 cm, otwarte o szerokości 4–6 cm. Początkowo purpurowe, dojrzewając płowieją. Łuski cienkie i delikatne. Tarczki posiadają silnie wydłużone, zagięte ku wierzchołkowi, ościste wyrostki długości 4–8 mm. Nasiona długości 5 mm, opatrzone skrzydełkiem długości 10–20 mm.
Gatunki podobne
Sosna długowieczna, P. balfouriana. Sosna oścista ma liście zazwyczaj węższe i ostrzej zakończone niż s. długowieczna i P. balfouriana.

Biologia i ekologia

edytuj

Drzewo wolno rosnące. Szyszki dojrzewają i otwierają się po 18 miesiącach od zapylenia. Nasiona uwalniane są zaraz po otwarciu szyszki, rozsiewane przez wiatr. Igły pozostają na drzewie 10–17 lat[5].

Gatunek wysokogórski (2500–3700 m n.p.m.), rośnie w strefie górnej granicy lasu, na silnie nasłonecznionych i odsłoniętych zboczach, o skalistym, jałowym podłożu. Drzewo odporne na niskie temperatury oraz susze. W USA rośnie w klimacie, w którym podczas zimy temperatury spadają poniżej –40 °C.

Sosna oścista jest gospodarzem rośliny pasożytniczej Arceuthobium microcarpum (pasożyt pędowy). Zainfekowane są populacje w północnej Arizonie[6].

Systematyka

edytuj

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[7]:

  • podrodzaj Strobus
    • sekcja Parrya
      • podsekcja Balfourianae
        • gatunek P. aristata

Zagrożenia

edytuj

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia LR/nt (lower risk/near threatened), uznając go za gatunek o podwyższonym ryzyku wyginięcia[4]. Po ponownej ocenie w 2012 r. klasyfikację zmieniono na LC (least concern) uznając sosnę ościstą za gatunek najmniejszej troski, o niskim ryzyku wymarcia[8].

Zastosowanie

edytuj

Drzewo ozdobne, w Polsce sadzone w parkach i ogrodach botanicznych.

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  3. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  4. a b M. Mahalovich, A. Farjon, Pinus aristata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-13] (ang.).
  5. a b Christopher J. Earle, Pinus aristata, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-09-09] (ang.).
  6. F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-09-13]. (ang.). 
  7. Christopher J. Earle, Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-09-13] (ang.).
  8. M. Mahalovich, A. Farjon, Pinus aristata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-17] (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 834. ISBN 83-214-1305-6.