Sosna Gerarda

(Przekierowano z Pinus gerardiana)

Sosna Gerarda[6] (Pinus gerardiana Wall. ex D. Don) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje w Himalajach na terenie Afganistanu, Chin (Tybet), Indii (Jammu-Kashmir) i Pakistanu. Drzewo odkryte przez kapitana Gerarda z piechoty bengalskiej w 1832 r., przywiezione do Europy 7 lat później.

Sosna Gerarda
Ilustracja
Sosny Gerarda w Afganistanie
Systematyka[1][2][3]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Rodzaj

sosna

Gatunek

sosna Gerarda

Nazwa systematyczna
Pinus gerardiana Wall. ex D. Don
A. B. Lambert, Descr. Pinus ed. 3, 2:144, t. 79. 1832[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Morfologia

edytuj
Pokrój
Korona drzewa szeroka i luźna, z długimi, rosnącymi w górę gałęziami. W gęstych lasach, korona węższa.
Pień
Osiąga 10–20 (25) m wysokości. Kora łuszczy się, odsłaniając jasne szaro-zielone płaty.
Liście
Zebrane po 3 na krótkopędach. Długości 6–10 cm.
Szyszki
Szyszki żeńskie o długości 12–20 cm, po otwarciu szerokie na 10 cm. Nasiona długości ponad 2 cm, opatrzone śladowym skrzydełkiem.
 
Morfologia, ilustracja[7]

Biologia i ekologia

edytuj

Jedna wiązka przewodząca w liściu, 5–7 kanałów żywicznych[8].

Występuje w dolinach górskich, najczęściej na wysokościach 2000–3350 m n.p.m.[9] Rośnie w suchych lasach razem z cedrem himalajskim (Cedrus deodara), jałowcem greckim (Juniperus excelsa subsp. polycarpos) oraz sosną himalajską (Pinus wallichiana).

Nasiona są zjadane i rozsiewane przez ptaki, m.in. orzechówkę (Nucifraga caryocatactes subsp. multipunctata).

Bywa gospodarzem Arceuthobium minutissimum, rośliny pasożytniczej (pasożyt pędowy), której głównym gospodarzem jest sosna himalajska, jednak P. gerardiana zostaje czasem zainfekowana na terenie północnego Pakistanu, na obszarach, gdzie występuje razem z zainfekowaną sosną himalajską[10].

Systematyka

edytuj

Synonimy: Pinus gerardii J. Forbes.

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[11]:

  • podrodzaj Strobus
    • sekcja Quinquefoliae
      • podsekcja Gerardianae
        • gatunek P. gerardiana

Zagrożenia

edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia NT (near threatened), uznając go za gatunek o podwyższonym ryzyku wyginięcia. Po ponownej ocenie w 2011 r. klasyfikację tę utrzymano i opublikowano w roku 2013[5].

Głównym zagrożeniem wskazywanym przez IUCN jest nieodpowiednie pozyskiwanie nasion z naturalnych siedlisk. Zagrożenie dla gatunku stanowi także rozwój rolnictwa, pożary i wycinka lasów w celu pozyskania drewna i terenów uprawnych. Ocenia się, że zanikło blisko 30% lasów sosny Gerarda. Trend liczebności populacji jest spadkowy[5].

 
Nasiona w sprzedaży

Zastosowanie

edytuj

Nasiona są lokalnie sprzedawane i spożywane. Pozyskiwane z naturalnych stanowisk, stanowią istotne źródło dochodu miejscowej ludności w indyjskim dystrykcie Kinnaur, czy w pakistańskich Górach Sulejmańskich. W Afganistanie sosny Gerarda są uprawiane na plantacjach, w celu zbioru nasion.

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  3. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  4. Aylmer Bourke Lambert: Description of the genus Pinus. Wyd. 3. T. 2. 1832, s. 144, tab. 79. DOI: 10.5962/bhl.title.44704. (ang.).
  5. a b c A. Farjon, Pinus gerardiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-18] (ang.).
  6. Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Drzewa świata. Kraków: TAiWPN, 2008, s. 317. ISBN 978-83-242-0842-5.
  7. J. Lindsay Stewart, Dietrich Brandis: The forest flora of north-west and central India: a handbook of the indigenous trees and shrubs of those countries. London: W. H. Allen & Co., 1874. DOI: 10.5962/bhl.title.54508. (ang.).
  8. Pinus gerardiana. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).
  9. Christopher J. Earle: Pinus gerardiana. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).
  10. F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-08-06]. (ang.). 
  11. Christopher J. Earle: Pinus. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).