Wikipedia

Plac Bankowy w Warszawie

plac w Warszawie

Plac Bankowy – zabytkowy plac w dzielnicy Śródmieście w Warszawie, położony pomiędzy aleją „Solidarności” a wylotami ulic Senatorskiej i Elektoralnej.

Plac Bankowy w Warszawie
Śródmieście Północne
Zabytek: nr rej. 4/1 z 1.05.1965
Ilustracja
Plac Bankowy (2024)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Plac Bankowy w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Plac Bankowy w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Plac Bankowy w Warszawie”
Ziemia52°14′35,1″N 21°00′08,5″E/52,243080 21,002368
Multimedia w Wikimedia Commons
Plac Bankowy w 1833 na obrazie Wincentego Kasprzyckiego
Plac Bankowy przed 1939, po prawej nieistniejąca ul. Rymarska, w środku fontanna z 1866
Plac w latach 60. XX wieku, na nim pomnik Feliksa Dzierżyńskiego

Historia

edytuj

Plac powstał w 1825 w miejscu dziedzińca pałacu Ogińskich w związku z budową w miejscu istniejących pałaców Leszczyńskich i Ogińskich trzech monumentalnych gmachów zaprojektowanych przez Antonia Corazziego: pałacu Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu, pałacu Ministra Skarbu oraz gmachu Giełdy i Banku Polskiego[1].

Plac pierwotnie miał trójkątny kształt, który nadała mu biegnąca po skosie nieistniejąca obecnie ulica Rymarska[2]. Pośrodku placu znajdował się skwer, na którym w 1910 ustawiono przeniesioną z Krakowskiego Przedmieścia – w związku z budową pomnika Adama Mickiewicza – fontannę z 1866[3].

W czasie okupacji niemieckiej, wykorzystując zniszczenia w czasie obrony Warszawy w 1939, w tym zwłaszcza zniszczenie i rozbiórkę oficyn pałacu Błękitnego, dokończono projekt przebicia do placu przez Ogród Saski ulicy Marszałkowskiej[4][5].

Zabudowa placu ucierpiała podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939[6] oraz w 1944, w trakcie oraz po powstaniu warszawskim. Po 1945 odbudowano monumentalne gmachy rządowe wzniesione w dobie Królestwa Polskiego, położone w zachodniej pierzei placu. Zlikwidowano natomiast ulicę Rymarską[7] i rozebrano budynki znajdujące się po wschodniej stronie placu[8]. Został on w ten sposób poszerzony i uzyskał kształt prostokąta[8].

W latach 1946–1947 przebito w kierunku północnym ulicę Marcelego Nowotki (obecnie ul. gen. Władysława Andersa) i położono na niej tory tramwajowe. Północną pierzeję placu wyznaczyła oddana do użytku w 1949 Trasa W-Z. Wszystkie trzy zniszczone gmachy Corazziego zostały odbudowane, a częściowo zrekonstruowana w latach 1947–1950 kamienica Kosseckiej znajdująca się w południowej pierzei placu została zaadaptowana na hotel Saski[1][9]. Fontanna została przeniesiona na skwer przed kinem „Muranów”[3].

21 lipca 1951 przed pałacem Ministra Skarbu Bolesław Bierut odsłonił pomnik Feliksa Dzierżyńskiego dłuta Zbigniewa Dunajewskiego. Był to pierwszy w stolicy monument działacza ruchu rewolucyjnego[10]. Wcześniej, 17 lipca[11] lub 19 lipca[12], Prezydium Stołecznej Rady Narodowej zmieniło nazwę placu na plac Feliksa Dzierżyńskiego. Zmiana nazwy została zatwierdzona uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 24 sierpnia 1951[11]. Nowa nazwa upamiętniała wygłoszenie przez Feliksa Dzierżyńskiego w 1905 przemówienia do zgromadzonych na placu robotników[13]. Nieopodal, w dawnym gmachu Giełdy, otwarto Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego[1].

W latach 1976–1991 po wschodniej stronie placu, w miejscu nieodbudowanej Wielkiej Synagogi, wzniesiono Błękitny Wieżowiec[14], przed którym w 1993 został odsłonięty pomnik Stefana Starzyńskiego[15].

W listopadzie 1989 pomnik Feliksa Dzierżyńskiego został zburzony. W tym samym miesiącu, na mocy uchwały Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 16 listopada 1989, przywrócono historyczną nazwę placu[16][17].

W 2001 w pobliżu miejsca, w którym znajdował się monument Dzierżyńskiego, odsłonięto pomnik Juliusza Słowackiego, który w latach 1829–1831 pracował w pałacu Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu[18].

W 2023 roku przez plac przeprowadzono drogę dla rowerów i posadzono dwa szpalery drzew[19].

Ważniejsze obiekty

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 44.
  2. ↑ Ilustrowany przewodnik po Warszawie wraz z treściwym opisem okolic miasta (wydanie I na podstawie wydania z 1893 roku). Warszawa: Wydawnictwo Ciekawe Miejsca.net, 2012, s. 74, 76. ISBN 978-83-928349-8-4.
  3. ↑ a b Beata Chomątowska, Grzegorz Piątek, Katarzyna Uchowicz: MUR. Ilustrowany atlas architektury Muranowa. Warszawa: Centrum Architektury, 2022, s. 38. ISBN 978-83-961764-7-9.
  4. ↑ Stanisław Łoza: Szkice warszawskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958, s. 58.
  5. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 10. Mackiewicza-Mazowiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2004, s. 171. ISBN 83-88372-28-9.
  6. ↑ Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 280.
  7. ↑ Tadeusz Podgórski: Zwiedzamy Warszawę. Warszawa: Sport i Turystyka, 1956, s. 223.
  8. ↑ a b Grzegorz Sołtysiak, Jerzy S. Majewski: Warszawa. Ballada o okaleczonym mieście. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Baobab, 2006, s. 168. ISBN 978-83-7626-380-9.
  9. ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 158. ISBN 83-908950-1-3.
  10. ↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 133. ISBN 83-7005-211-8.
  11. ↑ a b Uchwała Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 24 sierpnia 1951 r. w sprawie zmiany nazw ulic w m.st. Warszawie. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 9, poz. 66, s. 3, 1951-08-10. 
  12. ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 63, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”. 
  13. ↑ Zygmunt Stępński: Siedem placów Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 22. ISBN 83-01-05336-4.
  14. ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1989–2001. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2002, s. 153. ISBN 83-908950-5-6.
  15. ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 180. ISBN 83-88973-59-2.
  16. ↑ Uchwała nr 80 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 16 listopada 1989 r. w sprawie nadania i przemianowania nazw ulic. „Dziennik Urzędowy Województwa Stołecznego Warszawskiego”. nr 20, poz. 181, s. 171, 1989-11-25. 
  17. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 383. ISBN 83-86619-97X.
  18. ↑ Lidia Sadkowska-Mokkas: Przystanek Warszawa. Subiektywny przewodnik literacki. Warszawa: Wydawnictwo Poligraf, 2015, s. 16, 19. ISBN 978-83-7856-294-8.
  19. ↑ Jarosław Osowski. Centrum miasta jak z obrazka. „Gazeta Stołeczna”, s. 6, 16 lutego 2024. 

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plac_Bankowy_w_Warszawie&oldid=75570190”