Pomnik Syreny w Warszawie (Stare Miasto)
Pomnik Syreny – monument znajdujący się na Rynku Starego Miasta w Warszawie.
Posąg Syreny na tle strony Barssa Rynku Starego Miasta | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Miejsce | |
Typ obiektu |
rzeźba na cokole |
Projektant | |
Data odsłonięcia |
1855, 1929, 1951, 1972, 1999 |
Położenie na mapie Warszawy | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |
52°14′59″N 21°00′44″E/52,249722 21,012222 |
Opis
edytujPomnik powstał w związku z budową w latach 1851–1855 pierwszego nowoczesnego wodociągu w Warszawie zaprojektowanego przez Henryka Marconiego[1]. Wodotryski zbudowane w najbardziej reprezentacyjnych miejscach miasta (m.in. na Rynku Starego Miasta, placu Teatralnym i przy kolumnie Zygmunta) ozdobiono figurami syren, trytonów i delfinów[1].
Cynkowa rzeźba zaprojektowana przez Konstantego Hegla została odlana w warszawskim zakładzie Karola Juliusza Mintera[2]. Hegel przedstawił Syrenę jako meluzynę wynurzającą się ze spienionych fal, ze spiralnie skręconym ogonem, trzymającą w uniesionej do góry prawej ręce miecz, a w lewej tarczę[3]. Blisko dwumetrowa postać miała harmonijne kształty i klasyczne rysy twarzy[4]. Estetyka rzeźby była jednak również krytykowana[5].
7 sierpnia 1855 Syrena znajdowała się już na Rynku Starego Miasta[2]. Rzeźbę umieszczono na sztucznych złomach skalnych pośrodku basenu z wodotryskiem w centralnym punkcie staromiejskiego targowiska[6][7]. Po jego likwidacji i przeniesieniu w 1913 straganów na Mariensztat, wodotryskowi nadano formę ośmiobocznego basenu z betonu otoczonego 26 kamiennymi słupkami połączonymi żelaznymi łańcuchami[7]. Syrenę ustawiono na środku basenu na nowym cokole z piaskowca[8].
W 1928 w ramach akcji upiększania Rynku Starego Miasta basen i wodotrysk rozebrano, a posąg Syreny umieszczono w magazynie Wydziału Technicznego Zarządu Miejskiego znajdującym się pod wiaduktem mostu Poniatowskiego[4][8]. Stamtąd w 1929 przeniesiono go na teren Klubu Sportowego Pracowników Miejskich „Syrena” przy ul. Solec 8 (u wylotu ul. Zagórnej)[6][8]. Posąg został ustawiony na cokole wykonanym z piaskowca z rozebranego soboru św. Aleksandra Newskiego[8].
Podczas okupacji niemieckiej żaden z dwóch warszawskich pomników Syreny nie znalazł się na liście monumentów przeznaczonych do rozbiórki[9]. Nie zostały one również zniszczone po upadku powstania warszawskiego[9]. Prawdopodobnie stało się tak, ponieważ obydwa znajdowały się nad Wisłą, która od września 1944 stanowiła linię frontu[9]. Monument został jednak uszkodzony podczas walk na Górnym Czerniakowie i przyczółku czerniakowskim. Po wojnie posąg poddano renowacji w pracowni Braci Łopieńskich, m.in. uzupełniono oderwany miecz, lewą rękę i tarczę oraz załatano ponad 50 przestrzeleń[10]. W celu wzmocnienia cynkowej powierzchni rzeźby pokryto ją warstwą fosforobrązu[10].
W 1951 posąg ustawiono w Centralnym Parku Kultury, w pobliżu ul. Solec[11][12]. W styczniu 1969 Syrenie oderwano miecz i uszkodzono fakturę posągu; sprawcom nie udało się jednak oderwać tarczy i płetwy[10]. Uszkodzenie pomnika miało wpływ na decyzję o jego przeniesieniu z powrotem na Stare Miasto[13].
W lipcu 1972 odrestaurowany posąg został ustawiony na skarpie Wieży Marszałkowskiej, w północnym narożniku wewnętrznego obwodu murów obronnych[6][11]. Tam szybko stał się obiektem zainteresowania wandali m.in. Syrenie ponownie odłamano miecz[14]. Później pomnik był jeszcze kilkakrotnie dewastowany[8]. W latach 1985–1986 rzeźbę poddano zabiegom konserwatorskim, m.in. została ona pokryta powłoką z brązu w Instytucie Mechaniki Precyzyjnej[8].
Ponieważ pomnik był w dalszym ciągu dewastowany, dla zwiększenia jego bezpieczeństwa postanowiono przenieść go na pierwotne miejsce na Rynku Starego Miasta[15]. Rzeźbę zdjęto z Wieży Marszałkowskiej w celu przeprowadzenia prac konserwatorskich w czerwcu 1994[16]. W 1997 i 1998 rozpisano dwa konkursy na cokół Syreny w nowej lokalizacji[15]. Do realizacji wybrano projekt Marii i Jana Mazurów oraz Anny i Krystiana Jarnuszkiewiczów[15]. Rzeźbę ustawiono na granitowym cokole w okrągłym basenie[15]. Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 12 grudnia 1999[15].
W maju 2008 posąg zastąpiono kopią, a oryginalną rzeźbę autorstwa Konstantego Hegla przeniesiono do Muzeum Historycznego m.st. Warszawy (obecnie Muzeum Warszawy)[17].
Monument był pierwszym pomnikiem godła znajdującego się w warszawskim herbie[4]. Przedstawienie to miało wpływ na późniejsze wizerunki warszawskiej Syreny[3] oraz upowszechnił jej postać wśród mieszkańców i osób odwiedzających miasto[18].
Zobacz też
edytujGaleria
edytuj-
Posąg Syreny ustawiony na sztucznych złomach skalnych pośrodku targowiska na Rynku Starego Miasta (1908)
-
Pomnik i jego otoczenie po przebudowie i likwidacji targowiska (ok. 1920)
-
Pomnik na terenie klubu Sportowego Pracowników Miejskich „Syrena” przy ul. Solec 8 (lata 30. XX wieku)
-
Pomnik na murze obronnym
-
Oryginał rzeźby w Muzeum Warszawy
-
Monument w obecnej lokalizacji na Rynku Starego Miasta
Przypisy
edytuj- ↑ a b Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 75. ISBN 83-7181-084-9.
- ↑ a b Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 77. ISBN 83-7181-084-9.
- ↑ a b Maria Irena Kwiatkowska: Warszawscy rzeźbiarze XIX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 51. ISBN 83-01-08790-0.
- ↑ a b c Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 63.
- ↑ Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 64.
- ↑ a b c Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund (red.): Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Część I – Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 410. ISBN 83-221-0628-9.
- ↑ a b Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 52. ISBN 83-7005-211-8.
- ↑ a b c d e f Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 53. ISBN 83-7005-211-8.
- ↑ a b c Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 107.
- ↑ a b c Tadeusz Łopieński: Okruchy brązu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 293. ISBN 83-01-03127-1.
- ↑ a b Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 128.
- ↑ Pomnik Syrenki. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-01-13].
- ↑ Tadeusz Łopieński: Okruchy brązu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 293–294. ISBN 83-01-03127-1.
- ↑ Tadeusz Łopieński: Okruchy brązu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 294. ISBN 83-01-03127-1.
- ↑ a b c d e Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 50. ISBN 83-88973-59-2.
- ↑ Kalendarz warszawski 1 X 1993–30 VI 1994. „Kronika Warszawy”. 3 (95), s. 230, 1994.
- ↑ Powrót Syrenki. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 30 kwietnia 2008. [dostęp 2018-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-13)].
- ↑ Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 65.
Linki zewnętrzne
edytuj- Archiwalne widoki pomnika w bibliotece Polona