Powiatowa Komenda Uzupełnień Biłgoraj
Powiatowa Komenda Uzupełnień Biłgoraj (PKU Biłgoraj) – organ wojskowowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu okręgu[1].
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1927 |
| Dowódcy | |
| Ostatni |
płk Wiktor Pogorzelski |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Podległość | |
Historia komendy
edytuj15 listopada 1921 roku, po wprowadzeniu podziału kraju na dziesięć okręgów korpusów oraz wprowadzeniu pokojowej organizacji służby poborowej, na terenie Okręgu Korpusu Nr II została utworzona Powiatowa Komenda Uzupełnień Biłgoraj. Okręg poborowy PKU Biłgoraj obejmował powiat biłgorajski, który dotychczas wchodził w skład PKU 9 pp Leg. w Zamościu i powiat janowski wyłączony spod administracji PKU 8 pp Leg. w Lublinie[2].
18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej[1], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu[3]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru[4][5]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu[6].
Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej[4]. W skład PKU Biłgoraj wchodziły dwa referaty: I) referat administracji rezerw i II) referat poborowy[4]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych[7][8][9].
W kwietniu 1925 roku PKU Biłgoraj nadal podlegała Dowództwu Okręgu Korpusu Nr II i administrowała powiatami: biłgorajskim i janowskim[3].
12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty[10].
Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Biłgoraj normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.[11]
Z dniem 1 października 1927 roku PKU Biłgoraj została zlikwidowana. Powiat biłgorajski został przydzielony PKU Zamość, natomiast powiat janowski nowo utworzonej PKU Kraśnik[12].
Obsada personalna
edytuj| Obsada personalna w latach 1923–1925[13][14] | |||
|---|---|---|---|
| Stanowisko etatowe | Stopień, imię i nazwisko | Okres pełnienia funkcji | Kolejne stanowisko (dalsze losy) |
| komendant | płk piech. Wiktor Aleksander Pogorzelski[a] | 1921[19] – 1925 | komendant |
| I referent | kpt. piech. Józef I Wyrzykowski | 1923–1925 | kierownik I referatu |
| II referent | urzędnik wojsk. X rangi / kpt. kanc. Longin Bielawski | do V 1924[20] | PKU Szubin |
| kpt. kanc. Aleksander Petelewicz | od V 1924[20] | kierownik II referatu | |
| oficer instrukcyjny | por. piech. Antoni Gajl-Kot[b] | do I 1924[22] | 45 pp |
| por. piech. Piotr Januszkowski | I[22] – II 1924[23] | 7 pp Leg. | |
| por. piech. Józef III Grabowski | II 1924[23] – III 1926[24] | 9 pp Leg. | |
| oficer ewidencyjny Biłgoraj | urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Rudolf Franciszek Busina | do VI 1924[25] | Dep. I MSWojsk. |
| oficer ewidencyjny Janów | urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Edmund Prost | 1923–1925 | referent |
| Obsada personalna w latach 1926–1927[26] | |||
| komendant | płk piech. Wiktor Aleksander Pogorzelski | 1926 – 30 IX 1927[27] | stan spoczynku |
| kierownik I referatu administracji rezerw | kpt. / mjr piech. Józef I Wyrzykowski | do II 1927[28] | komendant PKU Słonim |
| mjr kanc. Aleksander Petelewicz | V[29] – VII 1927[30] | kierownik I referatu PKU Kraśnik | |
| kierownik II referatu poborowego | kpt. / mjr kanc. Aleksander Petelewicz | do V 1927 | kierownik I referatu |
| kpt. piech. Adam Chmielowski | V – VII 1927[31] | kierownika II referatu PKU Kraśnik | |
| referent | por. kanc. Edmund Prost | do VII 1927[30] | referent PKU Kraśnik |
Uwagi
edytuj- ↑ Wiktor Aleksander Pogorzelski ur. 1 stycznia 1873 w Warszawie[15] lub 18 lipca 1873[16][17]. Służył w armii rosyjskiej. Był kapitanem w Siemionowskim Pułku Lejbgwardii[18]. 1 czerwca 1921 służył w Obozie Jeńców Nr 1 w Strzałkowie, a jego oddziałem macierzystym był 57 pułk piechoty[16]. W 1934, jako oficer stanu spoczynku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Bielsko na Śląsku. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V. Był wówczas „w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr V”[17].
- ↑ Kpt. Antoni Feliks Gajl ps. „Kot” ur. 1 lutego 1897 roku. W czasie I wojny światowej członek POW i komendant III Obwodu tej organizacji w Janowie Podlaskim. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami (12 marca 1931 roku) i czterokrotnie Krzyżem Walecznych. Mianowany kapitanem ze starszeństwem z 1 lipca 1925 roku w korpusie oficerów piechoty. W 1934 roku pozostawał w ewidencji PKU Lublin Miasto. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr II. Był wówczas „reklamowany na 12 miesięcy”[21].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Dz.U. z 1924 r. nr 61, poz. 609.
- ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 69 z 23 czerwca 1921 roku, zał. nr 2 do pkt 11.
- ↑ a b Dz.U. z 1925 r. nr 37, poz. 252.
- ↑ a b c Jarno 2001 ↓, s. 169.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393, autor użył sformułowania „wszystkie czynności przygotowawcze do poboru, jak również jego przeprowadzenie przeszły do władz administracyjnych”, co nie odpowiadało podziałowi kompetencji władz wojskowych i cywilnych, określonych we wspomnianych aktach prawa.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393–394.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 7-20.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393, wg autora stanowiska oficerów ewidencyjnych, po krótkotrwałym przydzieleniu ich do władz administracyjnych, zostały zniesione w 1925 roku.
- ↑ Jarno 2001 ↓, s. 169, autor także datuje zniesienie stanowisk oficerów ewidencyjnych na rok 1925, co stoi w sprzeczności z ogłoszoną 4 lutego 1926 roku obsadą służby poborowej na stopie pokojowej.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 1-10.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 40 z 23 grudnia 1930 roku, poz. 471.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 28 z 14 października 1927 roku, poz. 350.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1460, 1553–1554, 1565.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1328.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-04-15].
- ↑ a b Spis oficerów 1921 ↓, s. 175.
- ↑ a b Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 323, 940.
- ↑ Погоржельский Виктор Викторович. Офицеры русской императорской армии. [dostęp 2024-04-15]. (ros.).
- ↑ Obsada dowództw. [w:] Oddział II, sygn. I.303.4.59, s. 174 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-04-15].
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 48 z 15 maja 1924 roku, s. 276.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 12, 862.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 82 z 2 stycznia 1924, s. 760.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 12 lutego 1924, s. 60.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 7.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 60 z 27 czerwca 1924 roku, s. 360.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 9.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 22 lipca 1927, s. 215.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 18 lutego 1927, s. 65.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927, s. 155.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 22 lipca 1927, s. 224.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 22 lipca 1927, s. 220.
Bibliografia
edytuj- Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. [dostęp 2018-05-08].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
- Henryk Moczyński: Służba poborowa. W: Dziesięciolecie Odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928. Henryk Stanisław Mościcki (red.) Włodzimierz Dzwonkowski (red.) Tadeusz Bałaban (red.). Warszawa: Tadeusz Złotnicki, 1928, s. 391–394.