Powiat janowski

powiat w województwie lubelskim

Powiat janowski – powiat w Polsce (województwo lubelskie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Janów Lubelski.

Powiat janowski
powiat
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

TERC

0605

Siedziba

Janów Lubelski

Starosta

Artur Pizoń

Powierzchnia

875,34 km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


45 142[1]

• gęstość

52,2 os./km²

Urbanizacja

24,67%

Tablice rejestracyjne

LJA

Adres urzędu:
ul. J. Zamoyskiego 59
23-300 Janów Lubelski
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu janowskiego
Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

5

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa

Podział administracyjny edytuj

W skład powiatu wchodzą:

Położenie i środowisko geograficzne edytuj

Powiat janowski jest jednym z 24 powiatów województwa lubelskiego. Położony jest w jego południowo-zachodniej części, granicząc z powiatami: kraśnickim, lubelskim, biłgorajskim, niżańskim i stalowowolskim. Położenie geograficzne wyznaczają współrzędne: szerokość 50°55' N północny kraniec (Wola Studzieńska) i 50°34' N południowy kraniec (Kiszki); długość 22°09' E zachodni kraniec (Maliniec-Siembidy) i 22°09' E wschodni kraniec (Kocudza Trzecia).

Historia edytuj

Powiat janowski istniał w latach 18661945[2], 1956-1975 i od 1999 roku.

1866–1919 edytuj

W latach 1810-1866 tereny dzisiejszego powiatu janowskiego leżały na pograniczu powiatów tarnogrodzkiego i kraśnickiego obwodu zamojskiego (w 1866, bez żadnych zmian terytorialnych, dotychczasowe powiaty przemianowano na okręgi, a obwód na powiat). W związku z ustanowieniem Zamościa twierdzą i objęciem administracją czysto wojskową w 1820 urzędy cywilne zaczęto przenosić do mającego centralne położenie Janowa Lubelskiego[3].

Ukaz carski z 19 (31) grudnia 1866 całkowicie zmienił podział administracyjny guberni lubelskiej, a w szczególności utworzył w niej powiat janowski. W jego skład weszło:

W latach 18691870 Annopol, Modliborzyce, Urzędów i Zaklików utraciły prawa miejskie[4]. Annopol przyłączono do gminy Rachów, Modliborzyce – do gminy Modliborzyce, Urzędów – do gminy Ostrów z jednoczesną zmianą jej nazwy na Urzędów, Zaklików – do gminy Zdziechowice (zamienionej kilka lat później na gminę Zaklików)[5]. Powiat obejmował powierzchnię 2597 km² i liczył ponad 75.000 mieszkańców.

Po utworzeniu w 1912 guberni chełmskiej do powiatu janowskiego włączono północną część dotychczasowego powiatu biłgorajskiego i zachodnie skrawki dotychczasowego powiatu zamojskiego. Okupanci austriaccy przywrócili podział administracyjny z 1912 roku.

1919–1945 edytuj

Po odzyskaniu niepodległości w 1919 powierzchnia powiatu janowskiego zmalała do 1783 km². Administracyjnie powiat dzielił się na 2 gminy miejskie i 14 gmin katastralnych:

17 lutego 1926 roku w powiecie janowskim utworzono wiejską gminę Batorz[6]. W 1928 i 1939 roku zmieniono granice miasta Kraśnik[7][8].

Od końca lat 20. do 1932 starostą powiatowym był mjr Leon Zamecznik[9][10].

Na skutek zniszczeń II wojny światowej oraz z powodu aktywnego lokalnego ruchu oporu, Niemcy przenieśli stolicę powiatu do Kraśnika, tworząc w Janowie tzw. Landkomissariat (filię starostwa). 9 sierpnia 1945 roku oficjalnie zniesiono powiat janowski a z jego obszaru utworzono powiat kraśnicki z siedzibą w Kraśniku[11].

1956–1972 edytuj

1 stycznia 1956, 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin 29 września 1954, w województwie lubelskim ponownie utworzono powiat janowski. W skład odtworzonego powiatu janowskiego weszły 1 miasto i 16 gromad wyłączonych z dwóch ościennych powiatów tegoż województwa[12]:

1 stycznia 1957:

1 stycznia 1958[15]:

1973–1975 edytuj

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy[16]. Powiat janowski podzielono na 1 miasto i 6 gmin[17]:

Tego samego dnia z powiatu kraśnickiego do powiatu janowskiego przełączono obszar sołectwa Zarajec[18].

1975–1998 edytuj

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku całe terytorium zniesionego powiatu janowskiego weszło w skład nowo utworzonego województwa tarnobrzeskiego[19].

1 września 1977 roku zniesiono gminę Chrzanów (jej obszar włączono do gminy Dzwola)[20], ale już z dniem 1 października 1982 roku gmina Chrzanów została reaktywowana[21]. 1 grudnia 1979 roku do Janowa Lubelskiego włączono wieś Biała Poduchowna, osadę Obrówka i część obszaru wsi Ruda z gminy Janów Lubelski[22]. 1 stycznia 1984 roku do gminy Janów Lubelski włączono część obszaru wsi Krzemień Drugi (o powierzchni 357 ha) z gminy Dzwola[23]. 1 stycznia 1992 roku miasto Janów Lubelski i gminę wiejską Janów Lubelski połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską[24].

Po 1999 roku edytuj

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym (większym) województwie lubelskim przywrócono powiat janowski o granicach podobnych do tych z początku 1975 roku; powiat został zwiększony jedynie o gminę Batorz, która do maja 1975 roku była w powiecie kraśnickim a następnie do 1998 roku także w województwie tarnobrzeskim[25].

1 stycznia 2014 r. Modliborzyce odzyskały prawa miejskie, równocześnie gmina Modliborzyce stała się gminą miejsko-wiejską.

Demografia edytuj

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2020[26]):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
  osób % osób % osób %
Ogółem 45 142 100 22 724 50,34 22 418 49,66
Miasto 13 120 29,06 6713 14,87 6407 14,19
Wieś 32 022 70,94 16 011 35,47 16 011 35,47
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu janowskiego w 2014 roku[27].


 

Według danych z 31 grudnia 2020 roku[26] powiat zamieszkiwało 45 142 osób.

Stopa bezrobocia edytuj

We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła 1 900 osób, a stopa bezrobocia 8,1%[28]

Starostowie janowscy edytuj

Na podstawie źródła[29]:

  • Tadeusz Flis (1 stycznia 1999 – 6 listopada 2000)
  • Ryszard Karwatowski (6 listopada 2000 – 15 listopada 2002)
  • Bolesław Gzik (15 listopada 2002 – 27 listopada 2006)
  • Zenon Sydor (27 listopada 2006 – 2 grudnia 2010)
  • Jerzy Bielecki (2 grudnia 2010 – 25 października 2015)
  • Grzegorz Pyrzyna (21 listopada 2015 – 23 listopada 2018)
  • Artur Pizoń (23 listopada 2018 – nadal)

Sąsiednie powiaty edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. Informacje o historii z tego okresu zostały pobrane głównie z Internetowego Serwisu Powiatu Janowskiego
  3. Władysław Ćwik, Jerzy Reder Lubelszczyzna. Dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1977, s.84
  4. Ćwik, Reder Lubelszczyzna..., s.111
  5. Wit Szymanek Z dziejów powiatu janowskiego i kraśnickiego w latach 1474–1975, Stowarzyszenie Dom Europa, b.m.w. 2003, s.20
  6. Dz.U. z 1926 r. nr 17, poz. 96
  7. Dz.U. z 1928 r. nr 47, poz. 459
  8. Dz.U. z 1939 r. nr 23, poz. 147
  9. Rys historyczny powiatu janowskiego. powiatjanowski.pl, 2007-04-02. [dostęp 2015-11-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-25)].
  10. Ruch służbowy. „Lubelski Dziennik Wojewódzki”, s. 318, Nr 14 z 16 czerwca 1932. 
  11. Dz.U. z 1945 r. nr 26, poz. 159
  12. Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 296
  13. a b Dz.U. z 1957 r. nr 8, poz. 28
  14. Dz.U. z 1957 r. nr 8, poz. 29
  15. Dz.U. z 1957 r. nr 59, poz. 309
  16. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  17. Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
  18. Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 324
  19. Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
  20. Dz.U. z 1977 r. nr 27, poz. 116
  21. Dz.U. z 1981 r. nr 26, poz. 139 oraz Dz.U. z 1982 r. nr 23, poz. 165
  22. Dz.U. z 1979 r. nr 26, poz. 155
  23. Dz.U. z 1986 r. nr 70, poz. 314
  24. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
  25. Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
  26. a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2020). GUS. [dostęp 2021-08-26]. (pol.).
  27. Powiat janowski w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  28. GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r., stat.gov.pl [dostęp 2019-11-27] (pol.).
  29. Rafał Rudka (red.): Słownik biograficzny współczesnych starostów. T. III: Starostowie województwa lubelskiego. Warszawa: Związek Powiatów Polskich, 2023, s. 20. ISBN 978-83-62251-82-7. [dostęp 2023-08-30].

Bibliografia edytuj