Powidz (województwo wielkopolskie)

wieś w województwie wielkopolskim

Powidzwieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w powiecie słupeckim, w województwie wielkopolskim, siedziba gminy Powidz.

Powidz
wieś
Ilustracja
Fragment rynku i kościół parafialny
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

słupecki

Gmina

Powidz

Liczba ludności (2022)

1335[2]

Strefa numeracyjna

63

Kod pocztowy

62-430[3]

Tablice rejestracyjne

PSL

SIMC

0300742

Położenie na mapie gminy Powidz
Mapa konturowa gminy Powidz, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Powidz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Powidz”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Powidz”
Położenie na mapie powiatu słupeckiego
Mapa konturowa powiatu słupeckiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Powidz”
Ziemia52°24′46″N 17°54′53″E/52,412778 17,914722[1]
Strona internetowa

Powidz uzyskał lokację miejską w 1243 roku, zdegradowany w 1934 roku[4]. Miasto królewskie należące do starostwa powidzkiego, w drugiej połowie XVI wieku leżało w powiecie gnieźnieńskim województwa kaliskiego[5].

Integralne części wsi Powidz[6][7]
SIMC Nazwa Rodzaj
0300759 Dolina część wsi
0300890 Ługi część wsi (do 2023 r.)
0300765 Powidz-Osiedle część wsi (do 2023 r.)

Historia

edytuj
 
Zabudowa małomiasteczkowa
 
Mapa – Powidz i okolice, 1919 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Poznaniu).

8 czerwca 1243 książę Bolesław Pobożny zezwolił wójtowi Baldwinowi lokować w Powidzu osadę na prawie niemieckim. Powierzchnię osady określono na 56 łanów, co znaczyło, że była ona przeznaczona dla 200–300 mieszkańców[8]. Nie jest jednak jasne, czy wystawiony przez księcia dokument lokował osadę o charakterze miejskim, czy wiejskim. Za pierwszą tezą świadczyłyby planowane rozmiary osady, przeciw – niewytłumaczalnie wczesna data lokacji położonej na uboczu szlaków handlowych osady, wyprzedzająca lokację czołowych ośrodków miejskich w Wielkopolsce (Poznań, Kalisz). Nie jest również wykluczone, że do lokacji w ogóle nie doszło. Następna wzmianka o Powidzu jako o mieście pochodzi dopiero z 1352[9].

W 1454 roku został zniszczony przez Krzyżaków, którzy uprowadzili także jego mieszkańców. W tym samym roku Kazimierz IV Jagiellończyk potwierdził przywileje miejskie, uzupełniając je m.in. prawem połowu ryb w Jeziorze Powidzkim. W XV wieku istniała tu szkoła podległa Akademii Krakowskiej (stąd powiedzenie: „Dokąd idziesz? – Do Powidza po rozum”)[10].

Około 20 kwietnia 1769 roku doszło pod Powidzem do potyczki pomiędzy konfederatami barskimi, dowodzonymi przez Antoniego Morawskiego, a wojskami rosyjskimi[10].

W latach 1793–1815 był stolicą powiatu. Liczył wówczas około 600 mieszkańców[10].

W okresie zaborów, kiedy przez Jezioro Powidzkie biegła granica prusko-rosyjska, Powidz, leżący wówczas na terenie Prus, był punktem przerzutowym ochotników udających do walk podczas powstania listopadowego i styczniowego[10].

W 1864 roku miasto posiadało już 1314 mieszkańców[10].

28 grudnia 1918 roku w Powidzu zorganizował się oddział ochotników, który następnego dnia rozbroił pluton niemieckiej straży granicznej, stacjonujący w Anastazewie i Szydłowcu. Powstańcy z Powidza uczestniczyli potem w późniejszych walkach na froncie powstania wielkopolskiego[10].

Pod koniec 1944 roku lasy otaczające Powidz były terenem działalności radzieckich grup zwiadowczych[10].

W okresie PRL-u we wsi powstał tartak Wielkopolskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Drzewnego[10].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie konińskim.

Po II wojnie światowej w okolicy Powidza utworzono lotnisko wojskowe. Aktualnie korzysta z niego 33 Baza Lotnictwa Transportowego[11].

Atrakcje turystyczne i przyrodnicze

edytuj

Słynni powidzanie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 109492
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 958 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 62–63.
  5. Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 244.
  6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  7. GUS. Rejestr TERYT.
  8. Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska nasza kraina. T. 2. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2004, s. 152. ISBN 83-89738-11-2.
  9. Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314 r.), Poznań 2002, s. 91–92.
  10. a b c d e f g h Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie: szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 249–250, ISBN 978-83-01-00534-4, OCLC 11783554.
  11. Historia Lotniska Wojskowego. 33. Baza Lotnictwa Transportowego w Powidzu. powidz.pl, 2023-09-04. [dostęp 2023-08-31].

Linki zewnętrzne

edytuj