Próchnilec maczugowaty

Próchnilec maczugowaty (Xylaria polymorpha (Pers.) Grev. – gatunek grzybów z rodziny próchnilcowatych (Xylariaceae)[1].

Próchnilec maczugowaty
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

Sordariomycetes

Rząd

próchnilcowce

Rodzina

próchnilcowate

Rodzaj

próchnilec

Gatunek

próchnilec maczugowaty

Nazwa systematyczna
Xylaria polymorpha (Pers.: Fr.) Grev.
Fl. crypt. Louvain (Bruxelles): 116 (1835)
Podkładki z otworami na szczycie
Często ma maczugowaty kształt

Systematyka i nazewnictwo edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Xylaria, Xylariaceae, Xylariales, Xylariomycetidae, Sordariomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Gatunek ten został po raz pierwszy prawidłowo zdiagnozowany (jako Sphaeria polymorpha) przez Christiaana Persoona w Commentatio de Fungis Clavaeformibus w 1797 r[2]. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1835 r. Robert Kaye Greville[1].

Niektóre synonimy naukowe[3]:

  • Hypoxylon polymorphum (Pers.) Mont. 1840
  • Sphaeria digitata Sowerby 1797
  • Sphaeria polymorpha Pers. 1797
  • Xylaria corrugata Har. & Pat. 1903
  • Xylaria rugosa Sacc. 1906
  • Xylosphaera polymorpha (Pers.) Dumort. 1822

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda[4].

Morfologia edytuj

Owocnikuje na nieregularnego kształtu, twardej, korkowatej podkładce o białym, włóknistym miąższu. Łacińska nazwa gatunkowa polymorpha oznacza różnokształtność. Istotnie Xylaria polymorpha ma różne kształty, najczęściej jednak przypomina martwy ludzki palec o wysokości przeciętnie 3–10 cm, grubości ok. 2,5 cm (w angielskim języku gatunek ten ma nazwę palec nieboszczyka). Powierzchnia jest ziarenkowata, u młodych okazów wiosną blada z białym szczytem, często szarawa od zarodników. Później staje się coraz bardziej ciemna, na koniec czarna i pomarszczona[5].

Rozmnażanie edytuj

Wytwarza zarodniki zarówno płciowe, jak i bezpłciowe. Wiosną, w fazie anamorficznej, powierzchnia podkładki jest pokryta szarą warstwą konidiów (zarodniki bezpłciowe). Konidia o diploidalnej liczbie chromosomów są zielonkawoszare i mają wymiary 10–13×6–7 μm. Latem i jesienią wytwarza askospory o wymiarach 20–32 × 5–9 μm. Teleomorfa, w której powstają askospory, jest ciemniejsza, delikatnie kropkowana przez ujścia otoczni[4][6]. Askospory mają haploidalną liczbę chromosomów. Wydostają się przez otwór na szczycie podkładki[7].

Występowanie i siedlisko edytuj

Gatunek występujący na wszystkich kontynentach poza Afryką i Antarktydą[8]. W Polsce również pospolity[4].

Saprotrof. Polska nazwa rodzajowa (próchnilec) pochodzi od tego, że gatunki należące do tego rodzaju powodują próchnienie drewna. Podkładki całoroczne, teleomorfy dojrzewają jesienią na martwym drewnie liściastym, pniakach i korzeniach, zwłaszcza buka, dębu[4][6]. Czasami wyrasta na drewnie zagrzebanym w ziemi, przez co sprawia wrażenie, że rośnie na ziemi[7].

Gatunki podobne edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-09-05]. (ang.).
  2. C.H. Persoon: Commentatio de Fungis Clavaeformibus. Leipzig: Wolf, 1797, s. 17.
  3. P.M. Kirk: Species Fungorum. [dostęp 2013-09-05]. (ang.).
  4. a b c d e Barbara Gumińska: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 164–165. ISBN 83-09-00714-0.
  5. MushroomEXpert. [dostęp 2013-03-04]. (ang.).
  6. a b Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 654. ISBN 83-7404-513-2.
  7. a b Xylaria polymorpha (Pers.) Grev. – Dead Man's Fingers. [dostęp 2013-07-18].
  8. Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].

Linki zewnętrzne edytuj