Prinsepia
Prinsepia (Prinsepia Royle) – rodzaj roślin z rodziny różowatych. Obejmuje cztery gatunki[3]. Występują one w Azji na obszarze Himalajów w Pakistanie i Indiach poprzez Mjanmę, Chiny po Półwysep Koreański i Kraj Nadmorski w Federacji Rosyjskiej[3]. Rosną w zbiorowiskach zaroślowych i na nagich stokach wzniesień[5].
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Prinsepia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Prinsepia Royle Ill. Bot. Himalayan Mount. 206. Apr 1835[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Prinsepia utilis Royle[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Z nasion Prinsepia utilis wyrabiany jest olej[5]. Owoce są też jadalne[6]. Bywają uprawiane jako ozdobne.
Nazwa rodzaju utworzona została przez Johna F. Royle'a na cześć jego przyjaciela, sekretarza Royal Asiatic Society – Jamesa Prinsepa (1799–1840)[5].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Zwykle niskie krzewy o łukowato przewisających pędach[7][5]. Rzadziej o pędach wyprostowanych[8]. Na pędach występują ciernie. Rdzeń w pędach pusty, z blaszkowatymi przegrodami[8].
- Liście
- Skrętoległe i sezonowe[5], rozwijające się wcześnie (w połowie kwietnia) i wcześnie opadające (w sierpniu)[6]. Liście wsparte są szydlastymi, drobnymi i szybko opadającymi przylistkami[6][8]. Ogonki są krótkie[8], blaszki przeważnie lancetowate[6], całobrzegie lub drobno piłkowane[8].
- Kwiaty
- Drobne i bardzo liczne[4], obupłciowe[8]. Krótkoszypułkowe lub siedzące, wyrastają pojedynczo, w pęczkach lub gronach na krótkopędach rozwijających się na ubiegłorocznych pędach. Działki kielicha w liczbie 5, są nierówne i trwałe. Płatki korony zaokrąglone, z krótkim paznokciem u nasady, zwykle białe, ale też kremowe lub żółte. Pręcików 10 lub więcej, na krótkich nitkach. Zalążnia górna, jednokomorowa, z dwoma zalążkami. Szyjka słupka wyrasta z pozycji bocznej, zwieńczona jest główkowatym znamieniem[8].
- Owoce
- Pestkowce[8], kuliste do eliptycznych, po dojrzeniu czerwone lub fioletowoczarne, na powierzchni woskowane. Miąższ soczysty otacza pojedynczą, twardą pestkę[6][5].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (2001...)[2]
Rodzaj Prinsepia należy do plemienia Osmaronieae Rydberg, podrodziny Spiraeoideae C. Agardh, rodziny różowatych (Rosaceae), zaliczanej do obszernego rzędu różowców (Rosales) i wraz z nim do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych.
- Pozycja w systemu Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), rodzaj Prinsepia Royle[9].
- Wykaz gatunków[3]
- Prinsepia scandens Hayata
- Prinsepia sinensis (Oliv.) Hallier – prinsepia mandżurska
- Prinsepia uniflora Batalin – prinsepia jednokwiatowa, p. chińska
- Prinsepia utilis Royle
Zastosowanie i uprawa edytuj
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Są łatwe w uprawie, nie mają specjalnych wymagań co do gleby, mogą rosnąć zarówno na stanowisku słonecznym, jak i w półcieniu[4]. Rozmnaża się je przez sadzonki, odkłady lub nasiona. Nasiona wymagają przed siewem stratyfikacji w piasku. Młode rośliny przez pierwsze dwa–trzy lata należy chronić przed mrozami w chłodnej szklarni[6].
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
- ↑ a b c d e Prinsepia Royle. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-07].
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-01-10].
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 271. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c d e f Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 341. ISBN 83-01-13434-8.
- ↑ Čestmír Böhm, Maciej Zagaja: Encyklopedia ogrodnictwa. Warszawa: Agencja Elipsa, 1993. ISBN 83-85152-39-3.
- ↑ a b c d e f g h Gu Cuizhi (Ku Tsue-chih); Bruce Bartholomew: Prinsepia Royle. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-07].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Prinsepia. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-22]. (ang.).