Przęstka pospolita

gatunek rośliny

Przęstka pospolita[5] (Hippuris vulgaris L.) – gatunek rośliny wodnej z rodziny babkowatych (Plantaginaceae).

Przęstka pospolita
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

babkowate

Rodzaj

przęstka

Gatunek

przęstka pospolita

Nazwa systematyczna
Hippuris vulgaris L.
Sp. pl. 1:4. 1753[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Zasięg obejmuje strefę klimatu umiarkowanego na półkuli północnej. Rośnie w Ameryce Północnej na południu po północno-zachodni Meksyk w zachodniej części kontynentu i Wielkie Jeziora w części wschodniej; niemal w całej Europie (bez wysp na Morzu Śródziemnym) oraz w Azji (z wyjątkiem południowej części tego kontynentu)[6]. W Polsce występuje w rozproszeniu na niżu[7]. W Karpatach znane było tylko jedno stanowisko w stawach hodowlanych w Dołach Jasielsko-Sanockich, ale obecnie już tam nie występuje[8].

Morfologia

edytuj
Łodyga
Wzniesiona, sztywna, pojedyncza lub górą rozgałęziona[8]. U formy lądowej osiąga wysokość do 30 cm, u formy podwodnej długość do 2 m[9].
Liście
Równowąskie, wyrastające po 8–12 w okółkach[10]
Kwiaty
Siedzące w kątach liści, drobne, zielone[10].

Biologia i ekologia

edytuj
Rozwój
Bylina. Występuje w formie podwodnej, częściowo zanurzonej i lądowej. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Dojrzałe owoce opadają na muliste dno zbiorników wodnych i pogrążają się w mule. Rozprzestrzeniane są przez prądy wodne i ptaki (hydrochoria i ornitochoria). Rozmnaża się także wegetatywnie przez rozłogi i pączki przetrwalnikowe. Zimuje w postaci pączków przetrwalnikowych. U formy podwodnej zimują całe pędy[9].
Siedlisko
Hydrofit występujący zarówno w wodach stojących, jak i płynących. Preferuje wody o dużej zawartości jonów wapnia. Zasiedla głównie muliste stawy, płytkie, niewielkie jeziora, starorzecza, czasami jednak także wilgotne gleby na lądzie. Forma podwodna czasami tworzy jednogatunkowe łany zajmujące znaczne powierzchnie, czasami wchodzi w skład wielogatunkowych zespołów roślin. Forma częściowo zanurzona wraz z innymi roślinami występuje w szuwarach na płytkich wodach. Forma lądowa ma znaczny udział w zasiedlaniu pomokłych łąk, ale tylko w stadium początkowym, gdy teren jeszcze częściowo zalany jest wodą, potem ustępuje innym gatunkom roślin[9].
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny szuwarowego zespołu Hippuridetum vulgaris[11] (forma lądowa).
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 32[8].

Ochrona

edytuj

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)[12] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia: V).

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-29] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
  4. Hippuris vulgaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 99, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. Hippuris vulgaris L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-11].
  7. Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 296. ISBN 83-915161-1-3.
  8. a b c Oklejewicz K. 2008. Przęstka pospolita. s. 261-262. W: Czerwona Księga Karpat Polskich, Kraków 2008. ISBN 978-83-89648-71-6
  9. a b c Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.
  10. a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  11. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  12. Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.