Pszenica samopsza (Triticum monococcum L.) — gatunek zbóż z rodziny wiechlinowatych. Gatunek uprawiany dawniej na obszarach od Atlantyku po Persję. Zasięg naturalny obejmuje region Kaukazu, Iran, Afganistan, Azję Mniejszą, Bałkany i Krym[5]. Dzisiaj, jako gatunek mało plenny, jest uprawiany rzadko na górzystych terenach Zakaukazia.

Pszenica samopsza
Ilustracja
Kłos pszenicy samopszy
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

wiechlinowate

Rodzaj

pszenica

Gatunek

pszenica samopsza

Nazwa systematyczna
Triticum monococcum L.
Sp. pl. 1:86. 1753[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Morfologia

edytuj
Łodyga
Słoma bardzo delikatna.
Kwiaty
Zebrane w wąskim spłaszczonym kłosie. Kłos ościsty, dwurzędowy z bródką.

Systematyka i zmienność

edytuj

Synonimy[3]: Aegilops hordeiformis Steud., Agropyron pubescens (M.Bieb.) Schischk., Crithodium monococcum (L.) Á.Löve, Nivieria monococca (L.) Ser., Triticum hornemannii Clemente, Triticum pubescens M.Bieb., Triticum sinskajae Filat. & Kurkiev, Triticum spontaneum Flaksb., Triticum tenax Hausskn.

Wyróżniane są dwa podgatunki[5] (The Plant List traktuje je jako synonimy gatunku[3]):

  • Triticum monococcum subsp. aegilopoides (Link) Thell. – forma dzika,
  • Triticum monococcum subsp. monococcum – podgatunek typowy, znany tylko w uprawie.

Zastosowanie

edytuj
 
Pszenica samopsza w uprawie

Aby ziarno mogło nadawać się do spożycia, musi zostać poddane łuskaniu (oraz ewentualnie bieleniu).

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-23] (ang.).
  3. a b c Triticum monococcum L.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2014-01-23]. (ang.).
  4. Triticum monococcum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b Triticum monococcum. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2008-11-05]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • Rośliny użytkowe, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1966