Robotnicy ’80

polski film dokumentalny z 1980 roku

Robotnicy ’80polski pełnometrażowy film dokumentalny z 1980 roku w reżyserii Andrzeja Chodakowskiego i Andrzeja Zajączkowskiego, czarno-biała relacja o strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku i przebiegu negocjacji Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego ze stroną rządową[1]. Film trwa 94 minuty[1], a jego tytuł stanowi odniesienie do filmu Robotnicy ’71: nic o nas bez nas w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego i Tomasza Zygadły (1972)[2].

Robotnicy ’80
Gatunek

Film dokumentalny, pełnometrażowy

Rok produkcji

1980

Data premiery

14 września 1980 (premiera festiwalowa, wersja robocza), 7 grudnia 1980 (premiera kinowa, ukończony film)

Kraj produkcji

Polska

Język

polski

Czas trwania

94 minuty

Reżyseria

Andrzej Chodakowski, Andrzej Zajączkowski

Zdjęcia

Michał Bukojemski, Jacek Petrycki

Montaż

Katarzyna Maciejko, Maryla Szymańska, Joanna Wojtulewicz

Produkcja

Wytwórnia Filmów Dokumentalnych

Historia filmu

edytuj

Ekipa filmowa Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie otrzymała oficjalne zezwolenie Ministerstwa Kultury i Sztuki PRL na wyjazd do Gdańska dzięki interwencji Andrzeja Wajdy; uzyskał on również zgodę komitetu strajkowego na filmowanie strajku[3]. Po przybyciu na miejsce ekipa weszła na teren Stoczni Gdańskiej dzięki reżyserowi Bohdanowi Kosińskiemu i jego znajomości z Bogdanem Borusewiczem (Kosiński, główny inicjator powstania filmu, został decyzją władz wykluczony z ekipy i przyleciał do Gdańska na własny koszt)[2]. Film nakręcono w dniach 25–31 sierpnia 1980 roku i bardzo szybko zmontowano[4]. Pierwszy publiczny pokaz, w formie materiałów roboczych, odbył się w nocy z 14 na 15 września 1980 roku na 7. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku[5] w Domu Technika NOT[6]. Pierwsza oficjalna projekcja gotowego filmu miała miejsce 7 grudnia 1980 roku w największym gdańskim kinie „Leningrad” (później „Neptun”)[7]. Początkowo film wyświetlano w kinach jedynie w Trójmieście (Gdańsku) i w Szczecinie; w pozostałych częściach kraju miał zakaz dystrybucji[6][8]. Wyświetlanie w kinach na Wybrzeżu wstrzymano przed końcem grudnia 1980 roku[8].

W 1981 roku film wyświetlano w kinach na terenie całej Polski, obchodząc zakaz dystrybucji[5]. Posługiwano się eufemizmem „wszystkie seanse zarezerwowane”; określeniem tym zastępowano tytuł, którego nie wolno było drukować w programach kin[9]. Oficjalnie film nie został dopuszczony przez cenzurę do kin, lecz jedynie do użytku wewnętrznego NSZZ „Solidarność”, który wynajmował sale kinowe i wyświetlał go swoim członkom na zamkniętych pokazach[10]. Ponieważ przynależność do NSZZ „Solidarność” była masowa, masowa była również frekwencja w kinach; osoby spoza Związku także mogły uczestniczyć w seansach[10]. Według czasopisma „Mały Rocznik Filmowy: filmowy serwis prasowy” (1988) w latach 1981–1988 film obejrzało w polskich kinach łącznie 4 979 637 widzów (21. miejsce pod względem frekwencji)[11], z czego 4 783 000 przypadło na 1981 rok (2. miejsce pod względem frekwencji)[12], po wejściu produkcji na ekrany kin w dniu 31 stycznia 1981 roku[13].

W 1980 roku ukazała się francuska wersja filmu, zatytułowana Ouvriers 80, na kasecie VHS wideo z dubbingiem w języku francuskim i napisami w języku niderlandzkim (Film Polski, Warszawa, Paryż 1980; wznowienie: Direction du livre et de la lecture, Paryż 2001, kaseta VHS)[14][15]. W marcu 1981 roku odbyła się premiera w Paryżu z francuską wersją językową czytaną przez lektora[16]. Godzinną wersję filmu zmontował dla telewizji francuskiej reżyser Chris Marker[2]. W 1981 roku film był pokazywany w letnich kinach studyjnych w Holandii[17], a w 1982 roku w Nowym Jorku pod tytułem Workers '80, z angielską wersją językową czytaną przez lektora (przekład Richard Lourie i Anthony Milosz)[18]. Po 1990 roku film wielokrotnie wyświetlano w Telewizji Polskiej[19]. W 2010 roku bezpłatną płytę DVD z filmem dołączono do „Biuletynu Instytutu Pamięci Narodowej” nr 9–10 (118–119), wrzesień–październik 2010[20].

Fragmenty Robotników '80 wykorzystano w filmie Człowiek z żelaza w reżyserii Andrzeja Wajdy (1981)[21], w filmie KOR, zrealizowanym w Paryżu (1988)[22], oraz w filmach Przerwany film (1993)[23] i Strajk. Die Heldin von Danzig (2007, tytuł polski Strajk)[24]. W 2017 roku Robotnicy ’80 znaleźli się wśród materiałów dodatkowych zawartych w zbiorze Andrzej Wajda: Antologia filmowa (Wydanie Kolekcjonerskie), zawierającym płyty DVD z filmami Andrzeja Wajdy (26 płyt) i materiały dodatkowe (10 płyt) (Cyfrowe Repozytorium Filmowe, Warszawa 2017)[25]. W 2018 roku Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych dokonała rekonstrukcji cyfrowej filmu[26], współfinansowanej przez Polski Instytut Sztuki Filmowej[27].

Nagrody

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c Robotnicy ’80 w bazie filmpolski.pl
  2. a b c Jadwiga Hučková: Opowieści naocznego świadka. Kino pomiędzy wiosnami Solidarności. W: Historia polskiego filmu dokumentalnego (1945–2014). Małgorzata Hendrykowska (red. nauk.). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2015, s. 366, 372, 375. ISBN 978-83-232-2806-6. [dostęp 2024-02-28].
  3. Janina Falkowska: Andrzej Wajda. History, Politics & Nostalgia In Polish Cinema. New York: Berghahn Books, 2008, s. 22–23. ISBN 978-1-84545-225-4. [dostęp 2024-02-24].
  4. Marta Fik: Kultura polska po Jałcie: kronika lat 1944–1981. T. 2. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1991, s. 879. ISBN 83-7054-024-4.
  5. a b „Robotnicy ’80”. Poruszające świadectwo strajku w Stoczni Gdańskiej. polskieradio.pl, 17 grudnia 2023. [dostęp 2024-02-24].
  6. a b Stocznia Movie. Ten film wolno było oglądać tylko w Gdańsku. gdansk.pl, 26 listopada 2015. [dostęp 2024-03-01].
  7. Zbigniew Majchrowski. „1989” – fantazja non-fiction. „Didaskalia: gazeta teatralna”. Nr 174, s. 61–62, kwiecień 2023. Kraków: Koło Naukowe Polonistów Uniwersytetu Jagiellońskiego. ISSN 1233-0477. [dostęp 2024-03-01]. 
  8. a b Lech Bądkowski. Początek (przedruk z czasopisma „Samorządność”, 19, 20 i 21 grudnia 1980, nr 36). „Pomerania”. Nr 7 (114), s. 25, lipiec 1981. Gdańsk: Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. ISSN 0238-9045. [dostęp 2023-03-01]. 
  9. Język polski: encyklopedia w tabelach. Wojciech Mizerski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2005, s. 62. ISBN 83-7350-069-3.
  10. a b Wojciech Tomczyk: Wszystkie seanse zarezerwowane. W: Alfabet Solidarności. Krzysztof Nowak (red.). Gdańsk: Instytut Dziedzictwa Solidarności, 2020, s. 158. ISBN 978-83-957269-5-8. [dostęp 2024-03-02].
  11. Wyniki najpopularniejszych filmów z lat 80.. boxoffice-bozg.pl. [dostęp 2024-02-24].
  12. Liczba widzów na filmach w roku 1981 od daty premiery do końca roku. boxoffice-bozg.pl. [dostęp 2024-02-24].
  13. 1981 r. Kalendarium wydarzeń w Polsce. interia.pl. [dostęp 2024-02-24].
  14. Ouvriers 80 (1980). worldcat.org. [dostęp 2024-02-24]. (ang.).
  15. Ouvriers 80 (2001). worldcat.org. [dostęp 2024-02-24]. (ang.).
  16. Claire Devarrieux: Le film „Ouvriers 80” projeté à Paris. lemonde.fr, 27 marca 1981. [dostęp 2024-02-24]. (fr.).
  17. Joanna Leska-Ślęzak. Dwustronne stosunki polsko-holenderskie widziane z Warszawy. „Cywilizacja i Polityka”. 11, s. 142, 2013. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. ISSN 1732-5641. [dostęp 2024-02-29]. 
  18. Vincent Canby: Workers '80, Poland's Labor Turmoil. nytimes.com, 4 lipca 1982. [dostęp 2024-02-24]. (ang.).
  19. Robotnicy ’80 w telewizji. telemagazyn.pl. [dostęp 2024-03-02].
  20. „Biuletyn IPN” nr 9-10/2010. ipn.gov.pl. [dostęp 2024-02-24].
  21. Jan Strękowski: Człowiek z żelaza, reż. Andrzej Wajda. culture.pl, grudzień 2010. [dostęp 2024-02-24].
  22. KOR (Film). cbw.wp.mil.pl. [dostęp 2024-02-24].
  23. Przerwany film w bazie filmpolski.pl
  24. Strajk. Die Heldin von Danzig w bazie filmpolski.pl
  25. Andrzej Wajda: Antologia filmowa (Wydanie Kolekcjonerskie). empik.com. [dostęp 2024-02-24].
  26. Robotnicy ’80 – omówienie-filmu. Andrzej Bukowiecki. wfdif.online. [dostęp 2024-02-24].
  27. Robotnicy ’80. wfdif.online. [dostęp 2024-02-24].
  28. Kto jest kim w Polsce: informator biograficzny. Lidia Becela i in. (red.). Warszawa: Interpress, 1989, s. 1503. ISBN 83-223-2644-0.
  29. Syrenka Warszawska. Karol Tchorek. artinfo.pl. [dostęp 2024-03-01].
  30. 11st International Short and Documentary Film Festival, Lille. fipresci.org. [dostęp 2024-02-24]. (ang.).
  31. Maria Marszałek. Oczekiwania Lille ’81: od specjalnego wysłannika. „Ekran”. Nr 16 (19 IV), s. 14, 1981. Warszawa: Zarząd Główny Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. ISSN 0013-3299. 

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj