Ruś Biała – kraina historyczna na terenie dzisiejszej Białorusi i częściowo Rosji, położona w dorzeczu górnego Dniepru, między Ptyczem i Desną oraz w górnej części dorzecza Dźwiny, główne miasta: Mińsk, Mohylew, Smoleńsk, Połock, Witebsk i Mścisław. W historiografii polskiej definiowana jako obszar województw mińskiego (bez południowych powiatów rzeczyckiego i mozyrskiego, przynależących do Rusi Czarnej), mścisławskiego, połockiego, witebskiego i smoleńskiego (bez części południowej).

Mapa Henri Chatelain’a z 1712 roku, na której kolorem białym zaznaczono Białą albo Polską Ruś (Russie blanche ou polonoise)
Wielkie Księstwo Litewskie francuskiej mapie z 1700 roku. Źmudź (Samogitia), Litwa Prawdziwa (Vraye Lithuanie) i Ruś Biała lub Litewska (Russie Blanche ou Lituanique)
Polska w granicach z 1660 roku z zaznaczoną Białą Rusią (jako Weissreussen) na niemieckiej mapie z 1892 roku
Mapa dorzecza Dniepru

Do 1084 r. część Rusi Kijowskiej, potem jej księstwo zależne. Od XIII-XIV wieku pod panowaniem Wielkiego Księstwa Litewskiego, od 1569 aż do rozbiorów w składzie Rzeczypospolitej, potem część Imperium Rosyjskiego.

Północna Eurazja Północ Wschód Południe Zachód Centrum
Słowianie[1]
Chiny[2][3]
Ainu[4]
Tureckie[potrzebny przypis]
Kałmucy[5]
Tybet[potrzebny przypis]

Niektórzy uczeni przypuszczają, że „kolorowe” nazwy Rusi powstały w XIII wieku i były zapożyczeniem od ludów ałtajsko-tureckich, które używały kolorów do oznaczenia kierunków geograficznych (czerwień = południe, biel=zachód, czerń=północ). Przykładowo tur., tuw., ałt. wyraz „kara”[6] znaczy zarówno „czarny”, jak i „północ”[7], a w chińskim 红 (hóng) oznacza czerwień, ogień i południe. Przyjmując słowiańską logikę kolorów biały to północ (Biała Ruś), czarny to południe (Czarna Ruś), a czerwony to zachód (Czerwona Ruś, najbardziej na zachodzie położona część Rusi).

Ruś Biała dała nazwę współczesnej Białorusi.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Український Радянський Енциклопедичний Словник (1966) [online], irbis-nbuv.gov.ua [dostęp 2021-10-08].
  2. Chinese Tradition [online], web.archive.org, 21 lutego 2007 [dostęp 2021-10-08] [zarchiwizowane z adresu 2007-02-21].
  3. Chinese Cosmogony Man-Nature Synthesis [online], web.archive.org, 18 grudnia 2010 [dostęp 2021-10-08] [zarchiwizowane z adresu 2010-12-18].
  4. Nobuko B. McNeill, Review of „Two Studies of Color: Implications for Cross-Cultural Comparability of Semantic Categories”, „International Journal of American Linguistics”, 48 (3), 1982, s. 339–342, ISSN 0020-7071, JSTOR1264798 [dostęp 2021-10-08].
  5. E.C. Krupp, Beyond the blue horizon: myths and legends of the sun, moon ..., Oxford University Press, 1992.
  6. Azer., baszk. kazach. qara, turkm. gara, uzb. qora. Grzegorz Jagodziński, Ałtajska rodzina językowa.
  7. Oleg Łatyszonek, Od Rusinów Białych do Białorusinów, Białystok 2006, s. 18 i n., ISBN 978-83-7431-120-5.

Bibliografia

edytuj