Russula graveolens
Russula graveolens Romell. – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Russula graveolens |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula graveolens Romell Hymenomyc. Südbayern 13: 17 (1885) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1885 r. Lars Romell i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Ma prawie 20 synonimów. Niektóre z nich[2]:
- Russula megacantha Romagn. 1967
- Russula purpurata (Crawshay) Romagn. ex Bon 1983
- Russula xerampelina var. graveolens (Romell) Kühner & Romagn. 1953
Morfologia
edytujŚrednica 4,5–8 cm, mięsisty, mocny, czasem nawet twardy, początkowo wypukły, następnie spłaszczony, dość regularny, wyraźnie, a czasem nawet głęboko wklęsły w środku. Brzeg regularny, tępy, gładki, u starszych okazów słabo i krótko żebrowany.Powierzchnia purpurowa lub winnobrązowa, nieco podobna jak u gołąbka wybornego (Russula vesca), nieco ciemniejsza niż ochrowa, czasami w odcieniu czerwieni pruskiej lub bardziej brązowa lub tabaczkowobrązowa, środek, zwłaszcza po zbiorze może zmienić barwę na czarnofioletową, ale zazwyczaj z jasno zielonożółtymi przebarwieniami. Bywa upstrony oliwkowobrązowymi, oliwkowymi lub nieco miedzianymi, umbrowymi plamami, rzadziej ze śladami zieleni na brzegu lub bez oliwkowych tonów, ale z bladymi i brudnożółtymi obszarami. Skórka dająca się oddzielić najwyżej do połowy kapelusza, gładka lub zamszowa, a nawet szorstka, czasem nieco błyszcząca, czasem nieco matowa[3].
Średnio gęste, oddalone od siebie o 1,5 mm na krawędzi, z kilkoma blaszeczkami, zmiennie rozwidlone, czasami aż do połowy promienia blaszek, czasami tylko przy trzonie, z przodu tępe, o szerokości 4–8,5 mm, w widoku z boku cytrynowokremowe lub w kolorze kości słoniowej, w widoku z przodu kremowoochrowe do maślanożółtych, kremowe lub jaśniejsze, z brązowiejącymi krawędziami[3].
Wysokość 4,3–8 cm, grubość 1–2,5 cm, mocny, cylindryczny, czasem równy, czasem rozszerzony u nasady lub pod blaszkami, pełny, potem miękko grudkowaty. Powierzchnia początkowo biała, później czerwonawożółto nakrapiana, na koniec żółtobrązowa, oprószona, pod blaszkami gładka, następnie mniej lub bardziej grubo chropowata[3].
Gruby, jędrny, czasem twardy, biały, później wyraźnie zabarwiony brązowawo lub brudnożółto. Zapach raków lub ryb[3], smak łagodny. W reakcji z [[siarczan żelaza(II)FeSO4]] miąższ zielenieje[4].
Kremowy do bladoochrowego[4].
- Cechy mikroskopowe
Forma drobnozarodnikowa: Bazydiospory 7,5–9 × 6,2–6,7 µm, jajowato-zaokrąglone, z niskimi kolcami i żebrami, miejscowo prawie siateczkowate, z krótkimi stożkowatymi, tępymi brodawkami, osiągającymi wysokość 0,5–0,62 µm, wyraźnie amyloidalnymi, połączone drobnymi łącznikami, mniej lub bardziej długimi, miejscami zygzakowatymi. Wyrostek wnęki 1,12–1,75 × 0,87–1,5 µm, hilum nieregularne 3,5–3,75 × 2–3,25 µm, brodawkowate, mniej więcej amyloidalne[3].
Forma wielkozarodnikowa: Bazydiospory 9–9,5 × 7,5–7,7 µm, odwrotnie jajowate, kolczaste, częściowo siateczkowate, z dość ostrymi, stożkowymi kolcami o wysokości do 0,75 µm, na ogół dość wyraźnie amyloidalne z dość drobnymi łącznikami, gdzieniegdzie tworzące kompletną siateczkę. Wyrostek wnęki 1,25–1,5 × 1,25–1,5 µm, hilum nieregularne, np. 3,75 µm, wyraźnie amyloidalne[3].
Podstawki 37–53-(65) x 10–13 µm. Cystydy 50–110 × 8–12,5 µm, w kształcie cygara, często tępe lub z krótkim wyrostkiem u góry.W Epikutis tępe włoski o szerokości 2,7–6,5 µm (z bardzo rzadkimi cebulkami), ale także dość dużo włosków, które są zwężone lub nagle zwężone w cylindryczny dziób, niektóre ze zwężonych wierzchołków mają bardzo zróżnicowaną kulistą główkę. Dermatocystydy tępe, cylindryczne lub wrzecionowate, o szerokości 4,5–8 µm[3].
- Gatunki podobne
Gołąbek bukowy (Russula faginea) zwykle wytwarza większe owocniki, rośnie pod bukami i ma ciemniejszy wysyp zarodników. Gołąbek śledziowy (Russula xerampelina) ma także kapelusz w odcieniach czerwieni, ale rośnie w lasach iglastych[4].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej i Południowej, Europie, Azji i Australii. Najwięcej stanowisk podano w Europie[5]. Brak go w opracowanym w 2003 r. przez Władysława Wojewodę wykazie wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski[6], ale wiele jego stanowisk podano w późniejszych latach[7]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[8].
Naziemny grzyb mykoryzowy występujący w lasach liściastych i mieszanych, głównie pod dębami, ale także pod bukami, grabami czy brzozami. Preferuje gleby krzemionkowe, piaszczyste i lekko kwaśne. Owocniki od lipca do września[4].
Zastosowanie
edytujJest grzybem jadalnym i smacznym. Przykry zapach znika po obróbce cieplnej[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-02-25] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-02-25] (ang.).
- ↑ a b c d e f g H. Romagnesi, Les Russules d’Europe et d’Afrique du Nord, Mycobank, 1967, s. 1–998 [dostęp 2024-02-25].
- ↑ a b c d e Russula graveolens Romell 1885 (holubinka slanečková) [online], Česká mycologická společnost [dostęp 2024-02-25] (cz.).
- ↑ Występowanie Russula graveolens na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-02-25] (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 594–617, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Russula graveolens w Polsce [online], gbif.org [dostęp 2024-02-25] (pol.).