Saletry
strona ujednoznaczniająca
(Przekierowano z Saletra)
Saletry (z łac. sal petri – sól skalna[1]) – nazwa szeregu azotanów o znaczeniu gospodarczym[2]. Stosowane m.in. jako azotowe nawozy mineralne (tzw. nawozy saletrzane[3]), środki konserwujące, składniki do produkcji materiałów wybuchowych i wyrobów pirotechnicznych. Saletry są silnymi utleniaczami. Niektóre saletry (chilijska, indyjska, norweska) występują naturalnie jako minerały.
W zależności od kationu i miejsca występowania wyróżnia się następujące saletry:
- Saletra amonowa – azotan amonu, NH4NO3: nawóz saletrzano-amonowy i składnik nawozów złożonych (np. saletrzaku), materiał wybuchowy i składnik materiałów wybuchowych, utleniacz[2][4].
- Saletra potasowa (saletra indyjska lub strzelnicza[5], znana też jako „śnieg chiński”[3]) – azotan potasu, KNO3: nawóz azotowy, składnik nawozów złożonych (np. nawozów NPK), składnik czarnego prochu, środek konserwujący, surowiec chemiczny[2][4]. Naturalnie występuje jako minerał nitrokalit.
- Saletra sodowa (saletra chilijska) – azotan sodu, NaNO3: składnik nawozów mineralnych, materiałów wybuchowych i pirotechnicznych, utleniacz, środek konserwujący[2][4], dawniej do produkcji kwasu azotowego[5]. Naturalnie występuje jako minerał nitratyn w złożach typu caliche[3]. Naturalna saletra chilijska zawiera domieszki jodanu sodu (NaIO3) i nadchloranu sodu (NaClO4)[2]. W połowie lat 50. XX w. złoża saletry chilijskiej w Chile oceniane były na 300 mln ton[5]. Nazwy „saletra chilijska” i „saletra sodowa” mogą wskazywać na odpowiednio saletrę naturalną i syntetyczną[1].
- Saletra wapniowa (saletra norweska) – azotan wapnia, Ca(NO3)2: nawóz mineralny lub składnik nawozów złożonych, np. saletrzaku[2][4]. Występuje naturalnie w niewielkich ilościach jako minerał nitrokalcyt. Nazwą saletra norweska określany jest produkt syntetyczny[6].
- Saletra amonowo-wapniowa – nawóz mineralny podobny do saletrzaku.
Przypisy edytuj
- ↑ a b Witold Doroszewski (red.): saletra. [w:] Słownik języka polskiego PWN [on-line]. [dostęp 2014-06-25].
- ↑ a b c d e f Jerzy Chodkowski (red.): Mały słownik chemiczny. Wyd. V. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
- ↑ a b c Encyklopedia Powszechna PWN. T. 4. R-Z. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 121.
- ↑ a b c d Encyklopedia techniki. Chemia. Warszawa: WNT, 1965.
- ↑ a b c Stanisław Tołłoczko, Wiktor Kemula: Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej. Warszawa: PWN, 1954, s. 390, 394.
- ↑ Wolfgang Laue i inni, Nitrates and Nitrites, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, s. 10–13, DOI: 10.1002/14356007.a17_265 (ang.).