Azotan sodu

Azotan sodu
	komórka elementarna kryształu
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
addyt.	trioksydoazotan(1−) sodu
	Inne nazwy i oznaczenia
półsyst.	azotan sodu
Stocka	azotan(V) sodu
inne	saletra sodowa
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NaNO; 3
Masa molowa	84,99 g/mol
Wygląd	bezbarwne, higroskopijne kryształy
Minerały	nitronatryt (saletra chilijska, saletra sodowa, nitratyn)
	Identyfikacja
Numer CAS	7631-99-4
PubChem	24268
InChI
	InChI=1S/NO3.Na/c2-1(3)4;/q-1;+1
	InChIKey
	VWDWKYIASSYTQR-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	2,261 g/cm³; ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	91,2 g/100 g
	w innych rozpuszczalnikach
	etanol: 8 g/l, metanol: 3,3 g/l
Temperatura topnienia	306,5 °C
Temperatura rozkładu	380 °C
logP	−3,799
Budowa
Układ krystalograficzny	heksagonalny
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2016-12-27]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Zwroty H	H272, H319
Zwroty P	P220, P305+P351+P338
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 0 1 OX
Numer RTECS	WC5600000
Dawka śmiertelna	LD50 175 mg/kg (mysz, dożylnie)
	Podobne związki
Inne aniony	azotyn sodu, chloran sodu
Inne kationy	azotan potasu, azotan amonu
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Azotan sodu (nazwa Stocka: azotan(V) sodu, nazwy zwyczajowe: saletra sodowa, saletra chilijska), NaNO
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy azotanów, sól kwasu azotowego i sodu. Tradycyjne określenie „saletra” pochodzi z łac. sal petrae – sól skalna.

WystępowanieEdytuj

Azotan sodu występuje naturalnie jako minerał nitronatryt (nitratyn, saletra chilijska, saletra sodowa). Nazwa nitronatryt jest utworzona od składu chemicznego minerału: łac. nitrogenium – azot, a natrium – sód. Występuje na obszarach suchych i gorących, gdyż jest łatwo rozpuszczalny w wodzie. Powstaje w procesie odparowania, którego wynikiem są złoża solne. Spotykany zwykle w towarzystwie halitu, anhydrytu, gipsu. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, tworzy też naloty i wykwity.

Największe złoża nitronatrytu występują na pustyni Atacama w Chile – stąd powstała pierwotna nazwa „saletra chilijska” (złoże ma ok. 600 km długości i kilkadziesiąt szerokości i do 2 m miąższości). Ważne złoża występują też w Boliwii, Peru, Egipcie, Indiach, Kazachstanie oraz w USA.

WłaściwościEdytuj

Azotan sodu jest białą lub bezbarwną substancją krystaliczną. Jego właściwości są analogiczne do azotanu potasu. Dobrze rozpuszcza się w wodzie. Topi się w temperaturze ok. 307 °C. Rozkłada się po podgrzaniu do 380 °C. Ma właściwości utleniające. Jest higroskopijny, powinien być przechowywany w szczelnych pojemnikach. Wykazuje dwójłomność, współczynniki załamania wynoszą n_o=1,587 i n_e=1,336 dla długości fali około 590 nm.

Właściwości krystaliczne

Układ krystalograficzny: trygonalny
Twardość: 1,5–2
Gęstość: 2,24–2,29 g/cm³
Rysa: biała
Barwa: biała, czerwonawa, żółtobrunatna
Przełam: nierówny
Połysk: szklisty
Łupliwość: brak

Bardzo rzadko tworzy kryształy izometryczne, tabliczkowe, płytkowe, przyjmujące postać romboedrów. Kryształy są takie same jak kryształy kalcytu. Można sztucznie wyhodować kryształ nitratynu: do roztworu azotanu sodowego wprowadza się romboedr kalcytu w charakterze jądra.

OtrzymywanieEdytuj

Otrzymuje się go, działając kwasem azotowym na węglan sodu:

Na
2CO
3 + 2HNO
3 → 2NaNO
3 + H
2O + CO
2↑

ZastosowanieEdytuj

jako nawóz azotowy (zawiera 15,5% azotu)
przed wynalezieniem przemysłowych metod wiązania azotu z powietrza (metoda Mościckiego, metoda Habera i Boscha) azotan sodu był używany do uzyskiwania kwasu azotowego
wciąż jest ważnym surowcem do produkcji azotanu potasu (saletry potasowej)
w przemyśle spożywczym do konserwowania mięsa (przeciwdziała tworzeniu się jadu kiełbasianego; symbol UE – E251)
w przemyśle szklarskim
do produkcji materiałów wybuchowych odgrywając istotną rolę w produkcji nitrogliceryny
jest minerałem chętnie zbieranym przez kolekcjonerów
jest używany do produkcji farb, emalii i leków
stosuje się go jako utleniacz w pirotechnice

PrzypisyEdytuj

↑ ^a ^b ^c ^d ^e CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-86, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
↑ ^a ^b Sodium nitrate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24268 (ang.).
↑ ^a ^b Azotan sodu (nr 71752) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Azotan(V) sodu, międzynarodowa karta bezpieczeństwa chemicznego, Międzynarodowa Organizacja Pracy [dostęp 2016-12-27] (pol. • ang.).
↑ Azotan sodu (nr 71752) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

BibliografiaEdytuj

Guillermo GoldG.G. Gormaz Guillermo GoldG.G., Jordi JubanyJ.J. Casanovas Jordi JubanyJ.J., Atlas mineralogii, BarbaraB. Zapolska (tłum.), Warszawa: Wiedza i Życie, 1992, ISBN 83-85231-10-2, OCLC 749625560 .
Jerzy Żaba Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II sp. z o.o., 2003, ISBN 83-7183-174-9.
Walter Schumann Minerały świata – Wyd. Alma-Press, 2003, ISBN 83-7020-313-2.
Jaroslav Bauer Skały i minerały – Wyd. Multico, 1997, ISBN 83-7073-050-7.

Linki zewnętrzneEdytuj

Nitratine Mineral Data (ang.). Mineralogy Database (Webmineral). [dostęp 2011-12-23].

[CRC-1] CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-86, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).

[PubChem-2] Sodium nitrate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24268 (ang.).

[SA-3] Azotan sodu (nr 71752) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[ICSC-4] Azotan(V) sodu, międzynarodowa karta bezpieczeństwa chemicznego, Międzynarodowa Organizacja Pracy [dostęp 2016-12-27] (pol. • ang.).

[SA-US-5] Azotan sodu (nr 71752) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[1]

[2]

[4]

[3]

[5]