Wikipedia

Sanocka Fabryka Akumulatorów

Sanocka Fabryka Akumulatorów S.A. – zakłady przemysłowe w Sanoku.

Sanocka Fabryka Akumulatorów
Ilustracja
Państwo

 Polska

Adres

ul. Władysława Reymonta 9, Sanok

Data założenia

23 kwietnia 1936

Forma prawna

spółka akcyjna

Dyrektor

Oskar Schmidt

Numer rejestru

B. IV. 99/S

brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons
Poświęcenie SFA 23 lipca 1938. Od lewej: wojewoda Alfred Biłyk, bp Wojciech Tomaka, płk Zygmunt Cšadek
Montownia w SFA (przed 1938)
Stoisko SFA na Wystawie Elektromechanicznej SEP w Katowicach (1939)

Historia

edytuj

Sanocka Fabryka Akumulatorów powstała okresie II Rzeczypospolitej na podstawie statutu w formie aktu notarialnego z 23 kwietnia 1936 jako spółka akcyjna o poważnym kapitale zakładowym, wpłaconym w całości w gotówce[1][2][3][4][5]. Genezą powstania było postępujące uprzemysłowienie Polski i rosnące zapotrzebowanie na akumulatory przy elektryfikacji i motoryzacji[2]. Fabryka została utworzona w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP)[4]. Została założona jako fabryka siostrzana (wzgl. spółka zaprzyjaźniona) utworzonej w 1931 Polskiej Spółki dla Przemysłu Gumowego Spółka Akcyjna z siedzibą w Sanoku, z inicjatywy jej twórcy dr. Oskara Schmidta[2][4][6]. Obie fabryki działały we wspólnocie interesów i pod wspólnym kierownictwem[7]. Formalnie Sanocka Fabryka Akumulatorów działała jako spółka akcyjna[8]. Decyzją Sądu Okręgowego w Jaśle, Wydział II, handlowy z 4 maja 1936 Sanocka Fabryka Akumulatorów, Spółka Akcyjna została wpisana do rejestru handlowego[1]. Oskar Schmidt, który był pierwotnie dyrektorem fabryki gumy, od początku był członkiem zarządu spółki[1], jak też został dyrektorem naczelnym SFA[6][3][4]. Do reprezentowania spółki byli uprawnieni: jeden członek zarządu bądź dwaj prokurenci[1]. 8 marca 1939 prokurę łączną otrzymali: Tadeusz Jasieński, Wilhelm Sobik, Orest Prodziewicz, Franciszek Doński (wpisani o rejestru handlowego 11 marca 1939)[9]. 20 maja 1937 ogłoszono zmianę w statucie spółki, zgodnie z którą zwyczajne walne zgromadzenie winno być zwołane i odbyć się w ciągu 5 miesięcy po upływie każdego roku obrachunkowego[10].

Jako przedmiot działalności przedsiębiorstwa podano: a) założenie fabryki akumulatorów, b) wyrób i sprzedaż elektrycznych akumulatorów tak ołowiowych jak i alkalicznych (żelazo-niklowych) i tym podobnych, jako też wszystkich innych w miarę rozwoju technicznego pojawić się mogących tudzież baterii suchych, wreszcie w celu każdego innego współdziałania w technicznie pokrewnych gałęziach przemysłu i handlu. c) budowa, nabywanie, prowadzenie jako też dzierżawienie zakładów przemysłowych, które wchodzą w zakres czynności i programu pod literą b) wymienionych, d) wyrób przyrządów, materiałów, przyborów i towarów potrzebnych do powyższych celów i handlu nimi, e) nabywanie i użytkowanie patentów i licencji dotyczących wyżej wspomnianych gałęzi przemysłu, f) wykonywanie wszelkich interesów, mających związek z nimi jako też zakładanie i prowadzenie wszelkich w związku z nimi będących ubocznych i pomocniczych procederów, zakładów, agencji i interesów według obowiązujących przepisów[1].

Siedziba centrali SFA mieściła się przy ul. Władysława Reymonta 9 Sanoku, tak samo jak fabryka gumy[8]. Nowoczesna infrastruktura fabryki akumulatorów powstała w pobliżu fabryki gumy w Sanoku, zaś wyspecjalizowana kadra dla nowego zakładu została wyszkolona zagranicą[6]. Sanocka Fabryka Akumulatorów funkcjonowała w oparciu o licencję jednego z najpoważniejszych światowych koncernów, dysponującego przeszło 50-letnim doświadczeniem w produkcji akumulatorów[3][6][2]. Zgodnie z umową SFA była uprawniona do wyłączności wytwarzania akumulatorów i części tegoż koncernu według jego patentów na obszar Polski i Wolnego Miasta Gdańska[2]. Według informacji z 1939 SFA działała na licencji A.F.A. Accumulators Ltd. z siedzibą w Londynie[4]. Do 1939 fabryka wytwarzała wszystkie normalne typy akumulatorów kwasowo-ołowiowych („startowych”[11]) marki VARTA (i ich części), wykorzystywanych przy eksploatacji pojazdów (lokomotywy, samochody, motocykle, wozy motorowe, dźwigi, samoloty, motorówki, elektrowozy), radioodbiorników, central telefonicznych i telefonów, jak również akumulatory przeznaczone do oświetlenia (np. do wagonów kolejowych, telefonów, telegrafów) i do innych celów elektrotechnicznych[3][8]. SFA wytwarzała baterie: stacyjne (z płytami „L”, „RL”), trakcyjne (z płytami „ky”), starterowe, telefoniczne, radiowe[11][6].

Według zamierzeń produkcja w SFA była oparta na gazie ziemnym jako źródle energii[12]. W 1938 Sanocka Fabryka Akumulatorów była położona na terenie o powierzchni 18 tys. m², w tym zabudowania liczyły 2 tys. m². W 1938 kapitał zakładowy spółki akcyjnej wynosił 700 tys. zł. podzielonych na 7000 akcji na okaziciela po 100 zł. nominalnej wartości[1][4]. W chwili rejestracji przedsiębiorstwa wpłacono na poczet kapitału 350 tys. zł.[1]. Kapitał zakładu był oparty o źródła wyłącznie polskie[3]. W dniu rejestracji SFA 4 maja 1936 ogłoszono również podwyższenie kapitału akcyjnego na 2 mln zł., czyli o 2 tys. zł., podzielone na 2000 sztuk akcji nowej emisji po 100 zł. każda, opiewające na okaziciela, które miały być wydawane w odcinkach zbiorowych[1]. Analogicznie surowce wytwórcze były pochodzenia polskiego[3].

Po dwóch latach od rozpoczęcia działalności w dniu 23 lipca 1938 fabrykę poświęcił biskup sufragan przemyski Wojciech Tomaka, a w uroczystości uczestniczyli także wojewoda lwowski Alfred Biłyk, starosta sanocki Wojciech Bucior, burmistrz Sanoka Maksymilian Słuszkiewicz, dowódca sanockiego pułku pułkownik Zygmunt Cšadek, major Stanisław Karnibad, hrabia Załuski z Iwonicza, śpiewak Adam Didur oraz dziennikarze z największych miast Polski[13][14][11]. W 1938 funkcjonowały przedstawicielstwa SFA w Warszawie (Towarzystwo Techniczno-Handlowe „Amplion”[15]), Krakowie, Lwowie, Łodzi, Wilnie[8]. Latem 1938 sanockie fabryki gumy i akumulatorów posiadały własny pawilon (nr 16) na Targach Wschodnich we Lwowie[8][11].

Sanocka Fabryka Akumulatorów należała do Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Warszawie[4]. Była określana jako najbardziej nowoczesna wytwórnia akumulatorów w Polsce[2]. W 1938 Sanocka Fabryka Akumulatorów została zaprezentowana na Wystawie Elektromechanicznej Stowarzyszenia Elektryków Polskich, zorganizowanej w Katowicach[3]. W 1939 SFA była jednym z największych tego typu zakładów w Polsce[3].

Po wybuchu II wojny światowej i nastaniu okupacji niemieckiej Sanocka Fabryka Akumulatorów została podporządkowana firmie Accumulatorenfabrik, lecz produkcja nie była kontynuowana w tych ramach, zaś działał jedynie zakład remontowy[16]. W Sanoku istniał wtedy podmiot o nazwie Elektro–Akkumulator[17].

W związku ze zbliżającym się frontem wschodnim i nacierającymi jednostkami Armii Czerwonej Niemcy latem 1944 dokonali wysadzenia infrastruktury Sanockiej Fabryki Akumulatorów[18].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h Obwieszczenia sądowe. Z rejestru handlowego. „Monitor Polski”. Nr 121, s. 4, 25 maja 1936. 
  2. ↑ a b c d e f Gazeta Handlowa Sanocka. Sanocka Fabryka Akumulatorów. „Codzienna Gazeta Handlowa”. Nr 79, s. 6, 8 kwietnia 1937. 
  3. ↑ a b c d e f g h Stowarzyszenia Elektryków Polskich o elektryfikacji Polski. „Światowid”. Nr 29, s. 17, 16 lipca 1939. 
  4. ↑ a b c d e f g Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: Związek Izb Przemysłowo-Handlowych Rzeczypospolitej Polskiej, 1938, s. nr 3541.
  5. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 73. ISBN 978-83-935385-7-7.
  6. ↑ a b c d e „Sanok” Polska Spółka dla Przemysłu Gumowego S.A. i Sanocka Fabryka Akumulatorów S.A. Produkcja akumulatorów. W: 20-lecie komunikacji w Polsce odrodzonej. Kraków: Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1939, s. 493.
  7. ↑ Gazeta Handlowa Sanocka. Wzorowy zakład przemysłowy w Sanoku. „Codzienna Gazeta Handlowa”. Nr 79, s. 5, 8 kwietnia 1937. 
  8. ↑ a b c d e Reklama. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 242B, s. 9, 4 września 1938. 
  9. ↑ Obwieszczenia sądowe. Z rejestru handlowego. „Monitor Polski”. Nr 101, s. 6, 2 maja 1939. 
  10. ↑ Obwieszczenia sądowe. Z rejestru handlowego. „Monitor Polski”. Nr 147, s. 7, 1 lipca 1937. 
  11. ↑ a b c d Dwie fabryki u podstawy C.O.P. „Sanok” – akumulatory. „Wschód”. Nr 94, s. 19, 30 sierpnia 1938. 
  12. ↑ Gazeta Handlowa Sanocka. Miasto Sanok. „Codzienna Gazeta Handlowa”. Nr 79, s. 5, 8 kwietnia 1937. 
  13. ↑ Poświęcenie Fabryki Akumulatorów w Sanoku. „Gazeta Lwowska”. Nr 167, s. 4, 27 lipca 1938. 
  14. ↑ Ważniejsze czynności J. E. Najprzew. księdza Biskupa Ordynariusza w r. 1938. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej O.Ł.”. Z. 10/12, s. 312, 1938. 
  15. ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: Związek Izb Przemysłowo-Handlowych Rzeczypospolitej Polskiej, 1938, s. nr 3737.
  16. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 38–39.
  17. ↑ Handels-, Gewerbe- und Berufsverzeichnis zum Amtlichen Fernsprechbuch für das Generalgouvernement. Branchen-Telefonbuch = Spis Handlu, Przemysłu i Zawodów do Urzędowej Książki Telefonicznej dla Generalnego Gubernatorstwa. Branżowa książka telefoniczna 1942. Kraków, Warszawa: Deutsche Postreklame im Generalgouvernement GmbH, 1942, s. 10.
  18. ↑ Okres II wojny światowej (1939–1944). W: Józef Baszak, Andrzej Romaniak, Edward Zając: Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil” w Sanoku 1931–1991. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2020, s. 23, 26. ISBN 978-83-60380-45-1.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sanocka_Fabryka_Akumulatorów&oldid=69520685”