Wikipedia

Sefer Halilović

bośniacki generał

Sefer Halilović (ur. 6 stycznia 1952 w Taševie) – bośniacki generał w stanie spoczynku i polityk. Głównodowodzący bośniacką armią podczas wojny w Bośni i Hercegowinie w latach 1992–1993[1][2].

Sefer Halilović
generał armii generał armii
Data i miejsce urodzenia

8 stycznia 1952
Taševo

Przebieg służby
Lata służby

1971–1993

Formacja

Jugosłowiańska Armia Ludowa
Siły Zbrojne Republiki Bośni i Hercegowiny

Jednostki

Liga Patriotyczna(inne języki)

Główne wojny i bitwy

Wojna w Bośni i Hercegowinie:

Wojna chorwacko-bośniacka:

Późniejsza praca

polityk

Odznaczenia
Order Braterstwa i Jedności II klasy (Jugosławia) (Jugosławia)
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys edytuj

Urodził się we wsi Taševo w gminie Prijepolje w regionie Sandżak, w granicach ówczesnej Ludowej Republiki Serbii[3].

Edukacja i kariera wojskowa edytuj

Od 1971 przez 3 lata kształcił się w Akademii Wojskowej w Belgradzie, a od 1975 również w szkole wojskowej w Zadarze, gdzie został oficerem Jugosłowiańskiej Armii Ludowej[4]. Od 1980 służył jako oficer ochrony w Vinkovci, w 1990 rozpoczął dwuletni kurs w szkole dla dowódców w Belgradzie.

Działalność podczas wojny edytuj

W 1991 zdezerterował z JNA będąc w stopniu podpułkownika, na kilka dni przed planowanym awansem na pułkownika[1]. Wyjechał do Bośni i Hercegowiny, gdzie utworzył Ligę Patriotyczną – formację paramilitarną będącą częścią Siły Obrony Terytorialnej Republiki Bośni i Hercegowiny, które następnie zostały przekształcone w Siły Zbrojne Republiki Bośni i Hercegowiny[5]. 25 maja 1992 został mianowany przez Prezydium dowódcą sztabu obrony terytorialnej[6] – najwyższym rangą dowódcą w strukturach bośniackiej armii zastępując na tym stanowisku pułkownika Hasana Efendića[7]. Do początku lipca 1992 był również członkiem Prezydencji Wojennej. W lipcu 1992 po przekształceniu sił obrony terytorialnej w armię, Halilović został szefem Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych BiH. 18 sierpnia 1992 został mianowany szefem Naczelnego Sztabu Dowództwa. Stanowisko to zajmował do 8 czerwca 1993, gdy szefem sztabu został Rasim Delić[8]. Do 1 listopada 1993 Halilović pełnił funkcję zastępcy dowódcy Naczelnego Sztabu. Podczas spotkania w Zenicy, Delić mianował go liderem zespołu inspekcyjnego oraz dowódcą operacji Neretwa 93. Podczas tego spotkania wezwał oficerów do priorytetowego traktowania dyscyplinowania żołnierzy armii bośniackiej. Miał wówczas powiedzieć: „Kiedy zaczniemy strzelać do ludzi za nieprzestrzeganie rozkazów?” Był zwolennikiem idei natychmiastowego ataku oddziałów JNA na całe terytorium Bośni i Hercegowiny. Opracował plan blokady wszystkich koszar JNA w BiH. Podczas wojny miał miejsce nieudany zamach na życie Halilovića, prawdopodobnie zlecony przez kierownictwo polityczne Bośni, z którym popadł w konflikt[9]. 7 lipca 1993 o godz. 14:10 w jego mieszkaniu zdetonowano zdalnie ładunek wybuchowy. W eksplozji zginęła żona Halilovića Mediha oraz jej brat Edin Rondić, którego prawdopodobnie pomylono z Halilovićem, gdy pojawił się na balkonie w wojskowym mundurze. Sam Sefer Halilović oraz jego syn i córka przeżyli zamach. Zamachowiec był członkiem tajnej grupy likwidacyjnej Służby Bezpieczeństwa Państwa (Ševe), której dowódcą był Nedžad Ugljen.

Proces i uniewinnienie edytuj

30 lipca 2001 został postawiony w stan oskarżenia przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii[10]. Dobrowolnie poddał się 25 września 2001 i dwa dni później nie przyznał się do winy[11][12]. Halilović był tymczasowo zwolniony od 13 grudnia 2001, do początku procesu i od 5 września 2005 do 14 listopada 2005. Masakra, za którą został oskarżony, miała miejsce w miejscowościach Grabovica i Uzdol we wrześniu 1993[13]. Prokuratorzy ICTY twierdzili, że był on przywódcą operacji Neretwa 93, prowadzonej przez armię bośniacką na tym obszarze i nie zapobiegł zbrodniom dokonanym przez jego podwładnych oraz nie ukarał sprawców[14]. 16 listopada 2005 Halilović został uniewinniony ze wszystkich zarzutów i zwolniony[15]. Trybunał ustalił, że chociaż morderstwa uznane za zbrodnie wojenne miały miejsce w tych miejscach, Halilović nie miał uprawnień dowodzenia, będąc jedynie inspektorem, i nie można go uznać za nie odpowiedzialnym[16][17]. Prokuratura złożyła apelację od wyroku. 16 października 2007 izba apelacyjna odrzuciła apelację prokuratury i utrzymała w mocy wyrok uniewinniający wydany wcześniej przez izbę procesową.

Późniejsza kariera edytuj

Po zakończeniu wojny, przed postawieniem w stan oskarżenia Halilović był ministrem w rządzie Federacji Bośni i Hercegowiny oraz liderem własnej partii politycznej (Bośniacka Partia Patriotyczna), którą założył w 1996. Był znany z głośnej krytyki prezydenta Aliji Izetbegovicia[18][19]. W latach 1998–2001 pełnił funkcję Ministra ds. Uchodźców i Wysiedleńców w rządzie Federacji Bośni i Hercegowiny. 1 października 2006 Sefer Halilović został wybrany na czteroletnią kadencję w Zgromadzeniu Parlamentarnym Bośni i Hercegowiny.

Życie prywatne edytuj

Żonaty z Eminą Kasumagić-Halilović, ma córkę Mirelę i syna Semira. Biegle posługuje się językiem rosyjskim. W 2005 Semir Halilović opublikował książkę pt. „Državna Tajna” (Tajemnica państwowa)[20], w której opisał niektóre wydarzenia, które ukształtowały Bośnię w czasie wojny. W kwietniu 2006 Semir Halilović został zaczepiony przez jedną z osób, które rzuciła książka w złym świetle, Ramiza Delalicia, który był świadkiem oskarżenia podczas procesu jego ojca. Grożono mu również śmiercią.

Publikacje edytuj

W 1997 opublikował książkę pt. „Lukava Strategija” (Przebiegła strategia), w której opisuje swoje wspomnienia oraz świadectwa dotyczące wojny w Bośni[21]. W 2001 ukazała się książka pt. „Zavjera ili izdaja” (Spisek lub zdrada)[19], a w 2009 z kolei „Nije kriv – priča o montiranoj optužnici i haškom suđenju” (Niewinny – historia sfabrykowanego aktu oskarżenia i procesu w Hadze)[22].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b злочини над Србима – Сефер-Халиловић. [dostęp 2023-05-21]. (serb.).
  2. ↑ International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia: Summary of the Appeals Judgement Prosecutor v. Sefer Halilović. 2007-10-16. [dostęp 2023-05-21]. (ang.).
  3. ↑ Slobodan Popadić: Ko je Sefer Halilović Politički marginalac koji igra na kartu „ratnog komandanta”. 2016-09-21. [dostęp 2023-05-21]. (serb.).
  4. ↑ Ivana C.: Sefer Halilović – nekadašnji suradnik KOS-a i snažan vjetar u leđa velikosrpskoj separatističkoj politici. [w:] 2014-09-17 [on-line]. Kamenjar. [dostęp 2024-05-04]. (chorw.).
  5. ↑ Dariusz Wybranowski: Początki i pierwsze lata działalności Armii Republiki Bośni i Hercegowiny. W: Paweł Chmielewski, Sławomir Szczesio: Bośnia i Hercegowina. 15 lat po Dayton. Przeszłość – teraźniejszość – perspektywy. Studia i szkice. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2011, s. 52–53. DOI: 10.18778/7525-598-0.04. ISBN 978-83-7525-598-0.
  6. ↑ Rođen Sefer Halilović – načelnik Glavnog štaba Armije RBiH. Historija.ba. [dostęp 2024-05-03]. (bośn.).
  7. ↑ Dvojno komandovanje – ko je bio prvi komandant odbrane RBiH, Hasan Efendić ili Sefer Halilović?. Bosnae, 2022-08-11. [dostęp 2024-05-03]. (bośn.).
  8. ↑ Ivan Lovrenovic: The acquittal of Sefer Halilovic. The Bosnian Institute, 2006. [dostęp 2023-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
  9. ↑ UBILI SU MU SUPRUGU, ISTI ONI KOJI SU UBILI I NAŠU DJECU: Ako progovori promijenit će povijest i ovom društvu dati šansu. Ako nastavi šutjeti, gotovo je s BIH…. Poskok.info, 2023-09-20. [dostęp 2024-03-04]. (bośn.).
  10. ↑ Akt oskarżenia przed ICTY. [dostęp 2022-12-24]. (ang.).
  11. ↑ Halilović nie przyznaje się do winy. Wirtualna Polska, 2001-09-27. [dostęp 2023-05-21]. (pol.).
  12. ↑ Bosnian ex-general goes on trial. BBC News, 2005-01-31. [dostęp 2023-05-21]. (ang.).
  13. ↑ Vildana Selimbegović: General mrtve vojske. Dani, 2001-09-28. [dostęp 2024-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (bośn.).
  14. ↑ Operation Neretva 93 or general’s revenge. Sense - Transitional Justice Center, 2005-05-17. [dostęp 2024-04-28]. (ang.).
  15. ↑ Diane F. Orentlicher: That Someone Guilty Be Punished. The Impact of the ICTY in Bosnia. Nowy Jork: Open Society Institute, 2010, s. 127. ISBN 978-1-936133-28-4.
  16. ↑ Provisional release granted to Sefer Halilovic. [dostęp 2022-12-24]. (ang.).
  17. ↑ Ljubica Gojgić: Sefer Halilović nije kriv. b92, 2005-11-16. [dostęp 2024-03-04]. (bośn.).
  18. ↑ Ibrahim Halilović: Sefer HALILOVIĆ: DA NIJE ZLOUPOTREBLJEN NOVAC ZA OBRANU, RAT BI TRAJAO KRAĆE, BILO BI MANJE ŽRTAVA, A NAŠA DRŽAVA BILA BI REPUBLIKA. 2016-04-15. [dostęp 2024-05-04]. (bośn.).
  19. ↑ a b Sefer Halilović: Zavjera ili izdaja. Matica, 2001, s. 220–239. ISBN 9789958763045.
  20. ↑ Semir Halilović: Državna tajna. Sarajewo: Matica, 2005, s. 302. ISBN 978-9958-763-05-2. OCLC 71337797.
  21. ↑ Sefer Halilović: Lukava strategija. Sarajewo: Maršal d.o.o PJ „Matica Sandžaka”, 1997, s. 307. OCLC 48431122.
  22. ↑ Sefer Halilović: Nije kriv – priča o montiranoj optužnici i haškom suđenju. 2009, s. 415. ISBN 978-9958-891-03-8.

Bibliografia edytuj

  • Mirko Pejanović: Through Bosnian eyes: the political memoir of a Bosnian Serb. Wyd. 1. West Lafayette: Purdue University Press, 2004, s. 85–100. ISBN 978-1-55753-359-3.
  • Branka Magaš, Ivo Žanić: The war in Croatia and Bosnia-Herzegovina, 1991-1995. Londyn: Frank Cass Publishers, 2001, s. 432. ISBN 978-0-7146-5204-7.
  • Charles R. Shrader: The Muslim-Croat civil war in Central Bosnia: a military history, 1992-1994. Wyd. 1. College Station: Texas A & M University Press, 2003, s. 248. ISBN 978-1-58544-871-5. OCLC 53978618.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sefer_Halilović&oldid=73733074”