Sienikowate

rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych

Sienikowate[1] (Heterogasteridae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny Lygaeoidea. Obejmuje około 100 opisanych gatunków. Rozprzestrzeniona jest prawie kosmopolitycznie. Przedstawiciele są fitofagami wysysającymi nasiona i bytującymi na roślinach żywicielskich.

Sienikowate
Heterogasteridae
Stål, 1872
Ilustracja
Sienk pokrzywnik
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Infrarząd

Pentatomomorpha

Nadrodzina

Lygaeoidea

Rodzina

sienikowate

Synonimy
  • Phygadicida
Płyciec szałwiowy

Morfologia

edytuj

Pluskwiaki te mają ciało w zarysie podługowato-owalne do wydłużonego. Niektóre upodabniają się pokrojem ciała do mrówek[2]. Głowa pozbawiona jest trichobotrii i ma krótkie bukule. Miejsce osadzenia czteroczłonowych czułków leży poniżej wysokości środka oczu złożonych. Przedplecze ma boczne brzegi pozbawione spłaszczonych rozszerzeń[3]. Półpokrywy charakteryzuje zakrywka z jedną lub dwiema zamkniętymi komórkami w użyłkowaniu, położonymi w jej nasadowej części[3][2]. Tylna para skrzydeł charakteryzuje się obecnością żyłek interwannalnych i hamusa (haczykowatej żyłki w komórce dysoidalnej, odchodzącej od żyłki medialnej)[3]. Odwłok postaci dorosłych ma wszystkie przetchlinki umieszczone na brzusznych stronach segmentów[3][2]. Genitalia samca mają prosto zbudowane, pozbawione modyfikacji prącie o uwstecznionej wezyce[2]. Samicę cechują genitalia z wydłużoną i poskręcaną spermateką[3].

Larwy mają ujścia grzbietowych gruczołów zapachowych odwłoka zlokalizowane między tergitami trzecim i czwartym, czwartym i piątym oraz piątym i szóstym[3][2].

Występowanie i ekologia

edytuj

Rodzina rozprzestrzeniona jest prawie kosmopolitycznie, ale zdecydowana większość gatunków zamieszkuje strefę międzyzwrotnikową Starego Świata, tj. krainę afrotropikalną i orientalną. W krainie australijskiej występuje tylko część gatunków z rodzajów Dinomachus i Parathyginus. W Palearktyce występuje zdecydowana większość przedstawicieli rodzajów sienik i płyciec[2]. W Polsce stwierdzono 2 gatunki z tego pierwszego i 1 z tego drugiego[4] (zobacz też: sienikowate Polski). Nearktykę zamieszkują 2 gatunki z rodzaju sienik. Brak jest gatunków rodzimych dla krainy neotropikalnej[3].

Owady te są fitofagami wysysającymi nasiona i bytującymi na roślinach żywicielskich. Gatunki europejskie często związane są z pokrzywowatymi i jasnotowatymi, natomiast liczni przedstawiciele fauny afrotropikalnej żerują na figowcach z rodziny morwowatych[2].

Taksonomia

edytuj

Takson ten wprowadzony został w 1862 roku przez Carla Ståla pod nazwą Phygadicida[5], natomiast nazwa od rodzaju Heterogaster nadana mu została w pracy z 1872 roku tego samego autora[6]. Różni autorzy na przestrzeni XX wieku traktowali ten takson w randze podrodziny, plemienia lub podplemienia, m.in. w obrębie Pachygronthidae lub szeroko rozumianych zwińcowatych[2]. Thomas J. Henry w 1997 roku opublikował wyniki analizy filogenetycznej infrarzędu, na podstawie której nadał mu rangę odrębnej rodziny w obrębie Lygaeoidea, zajmującej pozycję siostrzaną do Pachygronthidae[7].

Do sienikowatych należy około 100 opisanych gatunków[8], zaliczanych do rodzajów[9]:

Przypisy

edytuj
  1. Heterogasteridae – Sienikowate. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-04-24].
  2. a b c d e f g h G. Cassis, Gordon F. Gross: Zoological catalogue of Australia: Hemiptera: Heteroptera (Pentatomomorpha). CSIRO Publishing, 2002.
  3. a b c d e f g Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. 251-258. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
  4. podrodzina: Heterogastrinae C. Stål, 1872. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2020-04-16].
  5. C. Stål. Hemiptera mexicana enumeravit speciesque novas descripsit. „Stettiner Entomologische Zeitung”. 23, s. 81-118, 273-281, 289-325, 437-462, 1862. 
  6. C. Stål. Enumeratio Hemipterorum. Bidrag till en förteckning öfver aller hittills kända Hemiptera, jemte systematiska meddelanden. 2. „Kongliga Svenska Vetenskaps-Academiens Nya Handlingar, Stockholm”. 10 (4), s. 1-159, 1872. 
  7. T.J. Henry. Phylogenetic analysis of family groups within the infraorder Pentatomomorpha (Hemiptera: Heteroptera), with emphasis on the Lygaeoidea. „Annals of the Entomological Society of America”. 90 (3), s. 275–301, 1997. 
  8. Biodiversity of the Heteroptera. W: T.J. Henry: Insect Biodiversity: Science and Society. R.G. Foottit, P.H. Adler (red.). Oxford: Wiley-Blackwell, 2009, s. 223–263.
  9. Pablo M. Dellapé, Thomas J. Henry, David C. Eades: family Heterogasteridae. [w:] Lygaeoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2020-04-15].