Sienikowate
Sienikowate[1] (Heterogasteridae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny Lygaeoidea. Obejmuje około 100 opisanych gatunków. Rozprzestrzeniona jest prawie kosmopolitycznie. Przedstawiciele są fitofagami wysysającymi nasiona i bytującymi na roślinach żywicielskich.
| Heterogasteridae | |||
| Stål, 1872 | |||
_-_(imago),_Elst_(Gld),_the_Netherlands_-_4.jpg) Sienk pokrzywnik | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina |
sienikowate | ||
| Synonimy | |||
| |||
Morfologia edytuj
Pluskwiaki te mają ciało w zarysie podługowato-owalne do wydłużonego. Niektóre upodabniają się pokrojem ciała do mrówek[2]. Głowa pozbawiona jest trichobotrii i ma krótkie bukule. Miejsce osadzenia czteroczłonowych czułków leży poniżej wysokości środka oczu złożonych. Przedplecze ma boczne brzegi pozbawione spłaszczonych rozszerzeń[3]. Półpokrywy charakteryzuje zakrywka z jedną lub dwiema zamkniętymi komórkami w użyłkowaniu, położonymi w jej nasadowej części[3][2]. Tylna para skrzydeł charakteryzuje się obecnością żyłek interwannalnych i hamusa (haczykowatej żyłki w komórce dysoidalnej, odchodzącej od żyłki medialnej)[3]. Odwłok postaci dorosłych ma wszystkie przetchlinki umieszczone na brzusznych stronach segmentów[3][2]. Genitalia samca mają prosto zbudowane, pozbawione modyfikacji prącie o uwstecznionej wezyce[2]. Samicę cechują genitalia z wydłużoną i poskręcaną spermateką[3].
Larwy mają ujścia grzbietowych gruczołów zapachowych odwłoka zlokalizowane między tergitami trzecim i czwartym, czwartym i piątym oraz piątym i szóstym[3][2].
Występowanie i ekologia edytuj
Rodzina rozprzestrzeniona jest prawie kosmopolitycznie, ale zdecydowana większość gatunków zamieszkuje strefę międzyzwrotnikową Starego Świata, tj. krainę afrotropikalną i orientalną. W krainie australijskiej występuje tylko część gatunków z rodzajów Dinomachus i Parathyginus. W Palearktyce występuje zdecydowana większość przedstawicieli rodzajów sienik i płyciec[2]. W Polsce stwierdzono 2 gatunki z tego pierwszego i 1 z tego drugiego[4] (zobacz też: sienikowate Polski). Nearktykę zamieszkują 2 gatunki z rodzaju sienik. Brak jest gatunków rodzimych dla krainy neotropikalnej[3].
Owady te są fitofagami wysysającymi nasiona i bytującymi na roślinach żywicielskich. Gatunki europejskie często związane są z pokrzywowatymi i jasnotowatymi, natomiast liczni przedstawiciele fauny afrotropikalnej żerują na figowcach z rodziny morwowatych[2].
Taksonomia edytuj
Takson ten wprowadzony został w 1862 roku przez Carla Ståla pod nazwą Phygadicida[5], natomiast nazwa od rodzaju Heterogaster nadana mu została w pracy z 1872 roku tego samego autora[6]. Różni autorzy na przestrzeni XX wieku traktowali ten takson w randze podrodziny, plemienia lub podplemienia, m.in. w obrębie Pachygronthidae lub szeroko rozumianych zwińcowatych[2]. Thomas J. Henry w 1997 roku opublikował wyniki analizy filogenetycznej infrarzędu, na podstawie której nadał mu rangę odrębnej rodziny w obrębie Lygaeoidea, zajmującej pozycję siostrzaną do Pachygronthidae[7].
Do sienikowatych należy około 100 opisanych gatunków[8], zaliczanych do rodzajów[9]:
- Artemidorus Distant, 1903
- Boccharis Distant, 1904
- Depressignus Scudder, 1962
- Dinomachellus Scudder, 1957
- Dinomachus Distant, 1901
- Eranchiellus Scudder, 1957
- Heissothignus Slater & Brailovsky, 2006
- Heterogaster Schilling, 1829 – sienik
- Hyginellus Distant, 1913
- Hyginus Stal, 1859
- Masoas Distant, 1906
- Minigellus Scudder, 1962
- Nerthus Distant, 1909
- Parathyginus Scudder, 1957
- Platyplax Fieber, 1860 – płyciec
- Sadoletus Distant, 1904
- Thyrothanus Scudder, 1957
- Trinithignus Scudder, 1962
- Walkothignus Scudder, 1968
- Woodwardothignus Slater, 1981
Przypisy edytuj
- ↑ Heterogasteridae – Sienikowate. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-04-24].
- ↑ a b c d e f g h G. Cassis, Gordon F. Gross: Zoological catalogue of Australia: Hemiptera: Heteroptera (Pentatomomorpha). CSIRO Publishing, 2002.
- ↑ a b c d e f g Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. 251-258. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
- ↑ podrodzina: Heterogastrinae C. Stål, 1872. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2020-04-16].
- ↑ C. Stål. Hemiptera mexicana enumeravit speciesque novas descripsit. „Stettiner Entomologische Zeitung”. 23, s. 81-118, 273-281, 289-325, 437-462, 1862.
- ↑ C. Stål. Enumeratio Hemipterorum. Bidrag till en förteckning öfver aller hittills kända Hemiptera, jemte systematiska meddelanden. 2. „Kongliga Svenska Vetenskaps-Academiens Nya Handlingar, Stockholm”. 10 (4), s. 1-159, 1872.
- ↑ T.J. Henry. Phylogenetic analysis of family groups within the infraorder Pentatomomorpha (Hemiptera: Heteroptera), with emphasis on the Lygaeoidea. „Annals of the Entomological Society of America”. 90 (3), s. 275–301, 1997.
- ↑ Biodiversity of the Heteroptera. W: T.J. Henry: Insect Biodiversity: Science and Society. R.G. Foottit, P.H. Adler (red.). Oxford: Wiley-Blackwell, 2009, s. 223–263.
- ↑ Pablo M. Dellapé, Thomas J. Henry, David C. Eades: family Heterogasteridae. [w:] Lygaeoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2020-04-15].