Simon Episcopius
Simon Episcopius właśc. Simon Bisschop (ur. 8 stycznia 1583 w Amsterdamie, zm. 9 kwietnia 1643 tamże) – niderlandzki pastor i teolog, jeden z głównych przywódców liberalnego kalwinizmu, który po Synodzie w Dort doprowadził do powstania i konsolidacji Kościoła remonstranckiego.
| Pastor remonstrancki | |
 Simon Episcopius, by Anonymous | |
| Kraj działania |
Republika Zjednoczonych Prowincji |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
8 stycznia 1583 |
| Data i miejsce śmierci |
9 kwietnia 1643 |
| Profesor teologii na Uniwersytecie w Lejdzie | |
| Okres sprawowania |
1612-1619 |
| Pastor parafii remonstranckiej w Rotterdamie | |
| Okres sprawowania |
1630-1634 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
Pochodzenie i pierwsze lata pracy pastorskiej edytuj
Urodził się w Amsterdamie w rodzinie kalwińskich uchodźców religijnych z Południa Niderlandów. W 1600 rozpoczął studia teologiczne na Uniwersytecie w Lejdzie, gdzie zwrócił na siebie uwagę Jakuba Arminiusza, którego stał się uczniem i zwolennikiem. Studia ukończył w 1606 roku, ale pod wpływem Franciszka Gomarusa lokalna classis Holenderskiego Kościoła Reformowanego nabrała podejrzeń co do jego teologicznej ortodoksji i zwlekano w jego ordynacją na pastora. W tym czasie Episcopius kontynuował naukę hebrajskiego na Uniwersytecie we Franeker pod opieką Johannesa Drusiusa.[1]
W 1610 został wreszcie mianowany pastorem w Bleiswijk i od razu dał się poznać jako zwolennik remonstrantów. W 1611 roku obok Johannesa Uyttenbogaerta (1557-1644) był ich reprezentantem podczas dyskusji religijnej przed Stanami Holandii. W 1612 roku ku wściekłości ortodoksyjnych kalwinistów został następcą Gomarusa, co doprowadziło do stałych niepokoi na lejdyjskim uniwersytecie. Jego nominację zaatakował kalwiński duchowny Festus Hommius w pracy Specimen controversiarum Belgicarum (1618).[2]
Podczas Synodu w Dort (1618-1619) został wybrany przez remonstrantów jako ich przedstawiciel i rzecznik. Jego mowę wygłoszoną w obronie swoich teologicznych sprzymierzeńców obserwatorzy „chwalili za umiarkowanie ale nie za zwięzłość.” Jego próba by pozwolić na otwartą dyskusję na synodzie została odrzucona i razem z innymi deputowanymi remonstranckimi został usunięty z obrad. Końcowe ustalenia Synodu usuwały jego i innych duchownych remonstranckich z parafii i urzędów oraz skazywały na wygnanie.[1]
Przywódca remonstrantów na emigracji i po powrocie do kraju edytuj
Jeszcze we wrześniu 1619 zwołano synod remonstrancki do Antwerpii, wówczas pod panowaniem katolickiej Hiszpanii, gdzie nakazano przygotować własne wyznanie wiary, jako odpowiedź na kanony z Dort. Rola ta przypadła Episcopusowi, który ją przygotował i po zaakceptowaniu wydał w 1621 roku jako Confessio sive declaratio sententiæ pastorum qui Remonstrantes vocantur. Po zakończeniu synodu przebywał głównie w Paryżu, we Francji, skąd próbował organizować kościół remonstrancki. Kategorycznie odrzucał próby nawrócenia go na katolicyzm.
W 1626 roku po śmierci rok wcześniej Maurycego Orańskiego, pozwolono mu wrócić do Niderlandów, gdzie władzę objął sprzyjający im teologicznie stadhouder Fryderyk Henryk Orański. W 1630 roku Episcopius stanął na czele tworzącej się parafii remonstranckiej w Rotterdamie, który stał się ich głównym ośrodkiem w Niderlandach. W 1634 roku został rektorem nowo utworzonego seminarium remonstranckiego w Amsterdamie, gdzie nauczał do śmierci. Jego następcą był Étienne de Courcelles.[1]
Teologia edytuj
Episcopius jest uważany za teologa, który podłożył podwaliny pod nauczanie kościoła remonstranckiego, często zajmując nieco inne stanowisko niż sam Jakub Arminius. Episcopius odrzucał protestancki scholastycyzm oraz przywiązanie do dogmatów i sztywne przywiązanie do protestanckich wyznań wiary. Jego zdaniem chrześcijaństwo sprowadzało się nie do poznania i intelektualnej zgody na określone tezy, ale przyjęcie tej części nauczania, która spowoduje w człowieku przemianę duszy i życia.[1]
Choć starał się zachować teologiczny dystans do braci polskich, z którymi utrzymywał bardzo dobre kontakty, jego elastyczność teologiczna oraz zdecydowane odrzucenie kalwińskiej predestynacji i rozumienia sensu śmierci Chrystusa na krzyżu, sprawiły, że podejrzewano go i zarzucano mu (bezpodstawnie) bycie ukrytym socynianinem.[3]
Rodzina edytuj
W zawartym w 1630 roku małżeństwie z Marią Pesser (zm.1641) wdową po remonstranckim pastorze Henryku Nielliusie, nie miał potomstwa. Wnukiem jego brata i kontynuatorem jego myśli i działalności w Kościele remonstranckim był Filip van Limborch (1633-1712).[1]
Ważniejsze dzieła edytuj
- Disputatio theologica de autoritate S. Scripturæ . Lugduni Batavorum: Ex officina Ioannis Patij. (1612)
- Antidotum continens pressiorum declarationem ... sententiae quae in Synodo Nationali Dordracena asserta est et stabilita Herder-vviici: ex officina typographi Synodalis. (1620)
- Acta et scripta Synodalia Dordracena ministrorum remonstrantium in foederato Belgio. Herder-vviici: ex officina typographi Synodalis. (1620)
- Belijdenisse ofte verklaringhe van 't ghevoelen der leeraren, die in de gheunieerde Neder-landen Remonstranten worden ghenaemt, over de voornaemste articulen der christelijcke religie (1621) - Remonstranckie Wyznanie Wiary po niderlandzku
- Confessio declaratio sententiae pastorum gui in foederato Beiglo Remonstrantes vocantur super praecipuis artscuf is religionis Christianae. s. l.: s. l. (1622) – Remonstranckie Wyznanie Wiary po łacinie
- Apologia Pro Confessione Sive Declaratione Sententiae eorum, Qui in Foederato Belgio vocantur Remonstrantes, super praecipuis Articulis Religionis Christianae Contra Censvram Quatuor Professorum Leidensium (1629)
- Vedelivs Rhapsodvs, sive Vindiciae Doctrinæ Remonstrantium a criminationibus & calumnijs Nicolai Vedelii ... : quas Rhapsodiarum in morem congessit & inscripsit arcana Arminianismi . Hardervici: Ex Officina Typographorum Remonstrantium. (1633)
- Paraphrasis et observationes in caput VIII, IX, X & XI epistolæ S. Pauli ad Romanos (in Latin). Amstelædami: Excudit Petrus Walschaert. (1644)
- Episcopius, Simon; de Courcelles, Étienne; van Limborch, Philippus M. Simonis Episcopii S.S. theologiae in Academia Leydensi quondam professoris Opera theologica : Quorum catalogum versa pagina exhibet. 2 volumes. Amstelædami: Ex typographeio Ioannis Blaev. (1650)
- M. Simonis Episcopii institutiones theologicae, privatis lectionibus Amstelodami traditae (in Latin). Amstelaedami: Ex typographico Ioannis Blaeu. (1650)
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme [online], resources.huygens.knaw.nl [dostęp 2021-09-25].
- ↑ Hoogleraren · Universiteit Leiden S3 [online], hoogleraren.universiteitleiden.nl [dostęp 2021-09-25].
- ↑ W. J. Kuhler, Het Socinianisme in Nederland, Leiden 1912, s. 86-90, 200-201.