1643
rok kalendarzowy w XVII wieku
Rządzący państwami w 1643
Wydarzenia w Polsce
edytuj- 1 lutego-29 marca – w Warszawie obradował sejm zwyczajny[1].
- 18 lutego – kanclerzem wielkim koronnym został Jerzy Ossoliński.
- 27 maja – wojewoda malborski Jakub Weiher założył Wejherowo.
Wydarzenia na świecie
edytuj- 21 stycznia – Abel Tasman odkrył dla Europejczyków największą wyspę archipelagu Tonga - Tongatapu.
- 6 lutego – Abel Tasman odkrył dla Europejczyków Wyspy Fidżi.
- 18 marca – irlandzka wojna konfederacka: zwycięstwo wojsk angielskich w bitwie pod New Ross nad irlandzkimi konfederatami.
- 19 marca – angielska wojna domowa: rojaliści pokonali wojska Parlamentu w bitwie pod Hopton Heath.
- 14 maja – po śmierci króla Francji Ludwika XIII tron objął jego starszy, czteroletni syn Ludwik XIV; regencja przypadła królowej wdowie Annie Austriaczce.
- 19 maja – wojna trzydziestoletnia: w bitwie pod Rocroi armia francuska pod wodzą księcia d'Enghien (który zyskał później miano Kondeusza Wielkiego) pokonała wojska hiszpańskie dowodzone przez Francisco de Melo.
- 22 maja – wojna trzydziestoletnia: wojska szwedzkie złupiły i spaliły czeski Bakov nad Jizerou.
- 30 czerwca – angielska wojna domowa: bitwa pod Adwalton Moor.
- 5 lipca – angielska wojna domowa: bitwa pod Lansdowne.
- 13 lipca – angielska wojna domowa: siły rojalistów rozbiły wojska Parlamentu w bitwie pod Roundway Down.
- 28 lipca – angielska wojna domowa: bitwa pod Gainsborough.
- 20 sierpnia – angielska wojna domowa: bitwa pod Newbury.
- 11 października – angielska wojna domowa: zwycięstwo wojsk Parlamentu w bitwie pod Winceby.
- 24 listopada – wojna trzydziestoletnia: bitwa pod Tuttlingen.
- 12 grudnia – niespodziewanym atakiem na Jutlandię dowodzonych przez Lennarta Torstenssona Szwedów rozpoczęła się wojna duńsko-szwedzka.
- 13 grudnia – angielska wojna domowa: okupujące miasto Alton niewielkie oddziały Rojalistów zostały zaskoczone i pokonane przez siły Parlamentu.
- 25 grudnia – kapitan William Mynos z Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej odkrył Wyspę Bożego Narodzenia na Oceanie Indyjskim.
- Rosjanin Kurbat Iwanow dotarł do jeziora Bajkał.
- Evangelista Torricelli zbudował pierwszy barometr cieczowy.
- wydano I Natali delle Religiose Militie, pierwszą drukowaną książkę na Malcie[2][3][4]
Urodzili się
edytuj- 4 stycznia – Isaac Newton, angielski fizyk, matematyk i astronom (zm. 1727)
- 25 lutego – Ahmed II, sułtan turecki (zm. 1695)
- 1 maja – Georg Buchholtz, spiskoniemiecki nauczyciel, duchowny ewangelicki, jeden z pierwszych badaczy Tatr (zm. 1724)
- 21 sierpnia – Alfons VI, król Portugalii (zm. 1683)
- 23 sierpnia - Fryderyk Mortzfeld, polski duchowny luterański, pisarz religijny (zm. 1691)
- 22 listopada – René-Robert Cavelier de La Salle, francuski odkrywca delty Missisipi i badacz Ameryki Północnej (zm. 1687)
Zmarli
edytuj- 25 lutego – Marco da Gagliano, włoski kompozytor (ur. 1582)
- 1 marca – Girolamo Frescobaldi, włoski kompozytor (ur. 1583)
- 20 kwietnia – Christoph Demantius, niemiecki kompozytor (ur. 1567)
- 14 maja – Ludwik XIII, król Francji i Nawarry (ur. 1601)
- 19 lipca – François Duquesnoy, rzeźbiarz flamandzki tworzący w Rzymie (ur. 1597)
- 21 września – Hong Taiji, władca mandżurski, pierwszy cesarz z dynastii Qing (ur. 1592)
- 3 listopada
- John Bainbridge, angielski astronom (ur. 1582)
- Paul Guldin, szwajcarski matematyk i astronom (ur. 1577)
- 17 listopada – Jean de Guebriant, marszałek Francji (ur. 1602)
- 29 listopada – Claudio Monteverdi, włoski kompozytor, skrzypek i śpiewak (ur. 1567)
- 11 grudnia – Artur Bell, angielski franciszkanin, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1590)
- 30 grudnia – Giovanni Baglione, włoski malarz, rysownik i historyk sztuki (ur. 1566)
Święta ruchome
edytuj- Tłusty czwartek: 12 lutego
- Ostatki: 17 lutego
- Popielec: 18 lutego
- Niedziela Palmowa: 29 marca
- Wielki Czwartek: 2 kwietnia
- Wielki Piątek: 3 kwietnia
- Wielka Sobota: 4 kwietnia
- Wielkanoc: 5 kwietnia
- Poniedziałek Wielkanocny: 6 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 14 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 24 maja
- Boże Ciało: 4 czerwca
Przypisy
edytuj- ↑ Władysław Konopczyński, Chronologia sejmów polskich 1493 - 1793, Kraków 1948, s. 151.
- ↑ Oliver Friggieri, IV 1991: E il dialetto diventò lingua [online], www.bpp.it [dostęp 2025-04-17] (wł.).
- ↑ Comandatore Geronimo Marulli Issues the First Book Printed on Malta : History of Information [online], historyofinformation.com [dostęp 2025-04-17].
- ↑ Robert Thake, Obscure miniature maps in seventeenth-century Melitensia, „Treasures of Malta”, XIX (1), 2012, s. 53.
