Żabnicokształtne
Żabnicokształtne[2], nogopłetwe[3] (Lophiiformes) – rząd morskich ryb promieniopłetwych (Actinopterygii), charakteryzujących się wielką paszczą i obecnością wiciowatego wabika umieszczonego na głowie ryby. W zapisie kopalnym znane są z morskich osadów dolnego eocenu. Współcześnie występują w wodach oceanicznych strefy tropikalnej, subtropikalnej i umiarkowanej.
| Lophiiformes[1] | |
| Garman, 1899 | |
 Żabnica (Lophius piscatorius) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd |
żabnicokształtne |
Cechy charakterystyczne edytuj
Ciało większości żabnicokształtnych jest spłaszczone grzbietobrzusznie. Duża głowa zakończona szeroko rozwierającą się paszczą uzbrojoną w ostre zęby. Płetwy piersiowe zostały przekształcone w narząd ruchu umożliwiający pełzanie po dnie lub kępach roślin. Pierwszy promień płetwy grzbietowej niemal wszystkich gatunków znajduje się na głowie. Jest przekształcony w elastyczną wić (illicium) zakończoną wabikiem (esca), o różnym kształcie i budowie. Narząd ten wykorzystywany jest do wabienia ofiary. Znajdują się w nim narządy dotyku. U wielu gatunków brak płetw brzusznych. Otwory skrzelowe znajdują się zwykle za lub poniżej podstawy płetw piersiowych. Pęcherz pławny zamknięty lub nie występuje. Brak żeber i kości śródkruczej.
Rozmnażanie edytuj
U większości gatunków żabnicokształtnych występuje skrajnie silny dymorfizm płciowy, który jednocześnie łączy się z ogólnym trybem życia i samym rozmnażaniem. Samce od samic różnią się pod wieloma względami, przede wszystkim są wielokrotnie mniejsze i pozbawione wabika. Dodatkowo samce mają mocno zredukowany układ pokarmowy i nie są w stanie samodzielnie pobierać pokarmu. Jedyne dobrze rozwinięte zmysły to wzrok i węch.
Natychmiast po wykluciu samiec rozpoczyna poszukiwanie samicy. Ma na to ograniczony czas – jeśli jej nie znajdzie, padnie z głodu. Po znalezieniu samicy wgryza się w jej skórę, wypuszczając substancję rozpuszczającą tkankę. Ostatecznie samiec dosłownie przyrasta do miejsca gdzie się wgryzł. Jego układ krwionośny łączy się z tym samicy. Do tego wszystkie układy poza oddechowym i jądrami (wedle niektórych źródeł zostają tylko jądra) zostają zredukowane do zera. Samiec żyje nadal tworząc na skórze samicy „narośl” będącą podręcznym bankiem spermy. U niektórych gatunków na samicy może żyć nawet kilku samców.
Systematyka edytuj
Rodziny zaliczane do żabnicokształtnych grupowane są w podrzędach:
Lophioidei (żabnicowce) – najstarsza grupa, uważana za takson siostrzany pozostałych, żyją przy dnie w strefie sublitoralnej:
Antennarioidei (antenariusowce, histrionowce) – występują na płytkim dnie litoralu, w gęstwinach wodorostów:
Ogcocephalioidei (maźnicowce) – w tym wyodrębniane czasem Ceratioidei (matronicowce) i Chaunacioidei – żyją w strefie batypelagialnej:
- nadrodzina Chaunacioidea:
- nadrodzina Ogcocephalioidea:
- nadrodzina Ceratioidea – silnie zaznaczony dymorfizm płciowy, ryby głębinowe:
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Lophiiformes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Stanislav Frank: Wielki atlas ryb. Przekład: Henryk Szelęgiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974.
- ↑ Nikolski 1970 ↓, s. 477.
Bibliografia edytuj
- Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976, seria: Mały słownik zoologiczny.
- Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
- G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Franciszek Staff (tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.