Szpat islandzki

Szpat islandzki (spat islandzki) – tradycyjna nazwa minerału stanowiącego chemicznie czystą, przezroczystą wielokrystaliczną odmianę kalcytu (CaCO₃), wykształconą w postaci romboedrów.

Szpat islandzki

Właściwości

• Wykazuje silną dwójłomność o współczynnikach załamania promienia zwyczajnego n_o = 1,658 i nadzwyczajnego n_e = 1,486 dla światła o długości fali ok. 590 nm.

• Dla kryształów kalcytu odkryto zjawisko podwójnego załamania światła oraz polaryzację światła. Zjawisko to można obserwować gołym okiem w dużych przezroczystych kryształach kalcytu. Sporządzenie z kryształów kalcytu przez fizyka angielskiego Williama Nicola pryzmatów zwanych pryzmatami Nicola lub „nikolami” (1828 r.) dało początek mikroskopowym badaniom skał.

Występowanie

Najpiękniejsze kryształy pochodzą z Islandii, gdzie w rejonie Eskifjordhur k. Helgustadir (nad fiordem Eske) znajdowane były w pęcherzach pogazowych wśród bazaltów kryształy o kilkudziesięciocentymetrowej długości krawędzi. Obecnie złoża te są całkowicie wyczerpane.

Wysokiej jakości, idealnie przezroczyste kryształy wydobywane są w Rosji – w dolinie rzeki Dolna Tunguzka, w Meksyku – w Guanajuatao, w USA – w stanach Nowy Meksyk, Montana, Kalifornia, na Ukrainie – w rejonie Bajdaru na Krymie.

Zastosowanie

• Ten bezbarwny kryształ jest wykorzystywany do wyrobu przyrządów optycznych (tzw. polaryzatorów) – pryzmatów Nicola.
• Stosowany jest w mikroskopach petrograficznych (polaryzacyjnych).
  • Roczne zapotrzebowanie na dobrze wykształcone, przezroczyste kryształy kalcytu do celów optycznych przekracza 500 kg. Obecnie zastępuje się je częściowo syntetycznymi polaroidami.
• Krystaliczny kalcyt znajduje zastosowanie w przemyśle szklarskim i ceramicznym (ceramika szlachetna).

Bibliografia

• Jerzy Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów.. Videograf, 2014. ISBN 978-83-7835-297-6.