Montana

stan w Stanach Zjednoczonych
Ten artykuł dotyczy stanu w USA. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Montana (wymowa:/mɒnˈtænə/ i) – stan w zachodniej części Stanów Zjednoczonych, przy granicy z Kanadą. W 2012 roku osiągnął 1 milion mieszkańców i jest jednym z najsłabiej zaludnionych. Nazywany jest Treasure State (Stan Skarbów) ze względu na jego ogromne bogactwo mineralne[3].

Montana
State of Montana
— stan —
41. stan od 8 listopada 1889
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Złoto i srebro (Oro y plata)
Państwo  Stany Zjednoczone
Stolica Helena
Kod ISO 3166-2 US-MT
Gubernator Greg Gianforte (R)
Powierzchnia 380 831[1] km²
Populacja (2017)
• liczba ludności
1 050 493[2]
• gęstość 2,39 os./km²
Strefa czasowa UTC-07:00
UTC-06:00
Języki urzędowe angielski
Położenie na mapie USA
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Portal Stany Zjednoczone

Nazwa prawdopodobnie pochodzi od hiszpańskiego słowa „montaña”, które znaczy „góra”. Chociaż Montana kojarzona jest przede wszystkim z położonymi na jej obszarze górami, około 60% terytorium stanu pokrywa preria, wchodząca w skład Wielkich Równin. Region nazywany jest Stanem Skarbów, Krainą lśniących gór i Krainą wielkiego nieba. Montana jest czwartym co do wielkości stanem Stanów Zjednoczonych, co w połączeniu ze stosunkowo małym zaludnieniem plasuje ją wśród regionów o wyjątkowo niskiej gęstości zaludnienia. Gospodarka Montany bazuje na rolnictwie, górnictwie i przemyśle drzewnym. Duże znaczenie ma także rozwinięta turystyka. W Montanie znajduje się Park Narodowy Glacier oraz północny, niewielki fragment Parku Narodowego Yellowstone. Przez stan przechodzi wododział kontynentalny Ameryki[4].

HistoriaEdytuj

Montana stała się integralną częścią Stanów Zjednoczonych 26 maja 1864. W 1889 r., kiedy stała się 41. stanem USA, słynęła z hodowli bydła i zaczęła wyłaniać się jako jeden z wiodących ośrodków wydobycia miedzi w kraju[3].

Montana była ostatnim silnym punktem oporu Indian przed kolonizatorami z Europy.

Montana była pierwszym stanem, który wybrał kobietę do Kongresu. Jeannette Rankin została wybrana w 1916, a następnie ponownie w 1940 i była jedynym członkiem Kongresu, który głosował przeciwko udziałowi USA w obu wojnach światowych[5].

GeografiaEdytuj

 
Jezioro St. Mary’s w Parku Narodowym Glacier

Z powierzchnią równą 376 978 km², Montana jest czwartym co do wielkości stanem Stanów Zjednoczonych (po Alasce, Teksasie i Kalifornii). Montana graniczy od północy z kanadyjskimi prowincjami Kolumbia Brytyjska, Alberta oraz Saskatchewan, od wschodu z Dakotą Północną i Dakotą Południową, od południa z Wyoming, od południowego zachodu i zachodu z Idaho.

Na zachodzie stanu dominują wysokie, skaliste góry, stanowiące część wododziału kontynentalnego Ameryki, zaś na wschodzie rozległe równiny. Góry leżące w Montanie należą do Gór Skalistych, a właściwie ich północnej części (ang. Northern Rocky Mountains). Najwyższy szczyt na terenie stanu to Granite Peak (3901 m n.p.m.)[6]. Główne rzeki Montany to Missouri, Milk, Flathead i Yellowstone.

 
Góra Chief Mountain była przez Indian uważana za świętą.

W Montanie znajduje się kilka rezerwatów indiańskich:

  • Fort Peck Indian Reservation
  • Northern Cheyenne Indian Reservation
  • Crow Indian Reservation
  • Rocky Boys Indian Reservation
  • Blackfeet Indian Reservation
  • Flathead Indian Reservation

Większe miastaEdytuj


 
Billings
 
Great Falls

 Lp. Miasto Hrabstwo Liczba mieszkańców (2019)[7]

 
Helena
 
Boulder

1 Billings Yellowstone 109 577
2 Missoula Missoula 75 516
3 Great Falls Cascade 58 434
4 Bozeman Gallatin 49 831
5 Butte Silver Bow 34 207
6 Helena Lewis i Clark 33 124
7 Kalispell Flathead 24 565

DemografiaEdytuj

 
Piramida wieku
 
Gęstość zaludnienia w 2010 r. (w milach kwadratowych).

Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan Montana liczy 989 415 mieszkańców, co oznacza wzrost o 87 220 (9,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,0% populacji, 21,8% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,1% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,6% ludności stanu stanowią kobiety[8].

JęzykEdytuj

W użyciu są głównie: język angielski (95,35%), język hiszpański (1,35%) i język niemiecki (1,0%)[9].

Rasy i pochodzenieEdytuj

Według danych z 2019 roku, 88,0% mieszkańców stanowiła ludność biała (85,8% nie licząc Latynosów), 6,3% to rdzenna ludność Ameryki, 3,4% miało rasę mieszaną, 0,8% to Azjaci, 0,7% to Afroamerykanie, 0,02% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 3,8% ludności stanu[10].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (23,9%), irlandzkiego (14,0%), angielskiego (10,8%) i norweskiego (8,3%). Obecne są także duże grupy (ponad 10 tys.) osób pochodzenia „amerykańskiego”, francuskiego, europejskiego (nieokreślonego), włoskiego, szwedzkiego, szkockiego, meksykańskiego, polskiego, holenderskiego, szkocko–irlandzkiego, skandynawskiego i duńskiego[11].

ReligiaEdytuj

 
Kościół luterański w Livingston.

Dane z 2014 r.[12]:

Północny obszar wzdłuż granicy z Kanadą został zasiedlony przez niemieckich huterytów. Pozostało kilkadziesiąt ich społeczności, w których powszechnie mówi się po niemiecku[3].

GospodarkaEdytuj

Montana znana jest z obfitych zasobów naturalnych i mineralnych, w tym węgla (30% zasobów USA), miedzi, złota, manganu, szafiru, srebra, ołowiu, ropy i cynku[5].

RolnictwoEdytuj

Bydło i pszenica pozostają głównymi towarami Montany i razem stanowią trzy czwarte wpływów gotówkowych Montany z rolnictwa. Montana zajmuje pierwsze miejsce w kraju pod względem produkcji soczewicy i certyfikowanej ekologicznej pszenicy oraz drugie lub trzecie (w zależności od roku) miejsce w kategorii pszenicy jarej, durum, jęczmienia, siemienia lnianego i krokosza barwierskiego. Montana plasuje się również w pierwszej dziesiątce stanów pod względem produkcji miodu, cieląt wołowych, pszenicy ozimej, siana z lucerny, fasoli garbanzo, owiec i jagniąt, oraz buraków cukrowych[14].

Informacje dodatkoweEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-06].
  2. ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Montana Population estimates, U.S. Department of Commerce [dostęp 2018-01-04] (ang.).
  3. ↑ a b c Montana – Capital, Population, Climate, Map, & Facts, Encyclopedia Britannica [dostęp 2021-03-21] (ang.).
  4. ↑ Continental Divide, Mountain Ridge, North America (ang.). Encyclopædia Britannica. [dostęp 2018-01-18].
  5. ↑ a b Lauren Favre, 10 Things to Know About Montana, US News, 2019 [dostęp 2021-03-21].
  6. ↑ Granite Peak, Geographic Names Information System (GNIS) [dostęp 2019-11-23] (ang.).
  7. ↑ Biggest Cities in Montana – 2020 Population Data, www.biggestuscities.com [dostęp 2021-03-21].
  8. ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Montana; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-01-26] (ang.).
  9. ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-26].
  10. ↑ 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05), data.census.gov [dostęp 2021-03-21].
  11. ↑ 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP02), data.census.gov [dostęp 2021-03-21].
  12. ↑ Adults in Montana. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
  13. ↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].
  14. ↑ Montana Department of Agriculture, NASDA [dostęp 2021-03-21] (ang.).

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Montana&oldid=63069552”