Montana
Montana (wymowa:/mɒnˈtænə/) – stan w zachodniej części Stanów Zjednoczonych, przy granicy z Kanadą.
| |||||
| |||||
| 41. stan od 8 listopada 1889 | |||||
| |||||
| Dewiza: Złoto i srebro (Oro y plata) | |||||
| Państwo |  Stany Zjednoczone
| ||||
| Stolica | Helena | ||||
| Kod ISO 3166-2 | US-MT | ||||
| Gubernator | Steve Bullock (D) | ||||
| Powierzchnia | 380 831[1] km² | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
1 050 493[2] | ||||
| • gęstość | 2,39 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | UTC-07:00 UTC-06:00 | ||||
| Języki urzędowe | angielski | ||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Stany Zjednoczone
| |||||
Nazwa prawdopodobnie pochodzi od hiszpańskiego słowa „montaña”, które znaczy „góra”. Chociaż Montana kojarzona jest przede wszystkim z położonymi na jej obszarze górami, około 60% terytorium stanu pokrywa preria, wchodząca w skład Wielkich Równin. Region nazywany jest Stanem Skarbów, Krainą lśniących gór i Krainą wielkiego nieba. Montana jest czwartym co do wielkości stanem Stanów Zjednoczonych, co w połączeniu ze stosunkowo małym zaludnieniem plasuje ją wśród regionów o wyjątkowo niskiej gęstości zaludnienia. Gospodarka Montany bazuje na rolnictwie, górnictwie i przemyśle drzewnym. Duże znaczenie ma także rozwinięta turystyka. W Montanie znajduje się Park Narodowy Glacier oraz północny, niewielki fragment Parku Narodowego Yellowstone. Przez stan przechodzi wododział kontynentalny Ameryki[3].
GeografiaEdytuj
Z powierzchnią równą 376 978 km², Montana jest czwartym co do wielkości stanem Stanów Zjednoczonych (po Alasce, Teksasie i Kalifornii). Montana graniczy od północy z kanadyjskimi prowincjami Kolumbia Brytyjska, Alberta oraz Saskatchewan, od wschodu z Dakotą Północną i Dakotą Południową, od południa z Wyoming, od południowego zachodu i zachodu z Idaho.
Na zachodzie stanu dominują wysokie, skaliste góry, stanowiące część wododziału kontynentalnego Ameryki, zaś na wschodzie rozległe równiny. Góry leżące w Montanie należą do Gór Skalistych, a właściwie ich północnej części (ang. Northern Rocky Mountains). Najwyższy szczyt na terenie stanu to Granite Peak (3901 m n.p.m.)[4]. Główne rzeki Montany to Missouri, Milk, Flathead i Yellowstone.
W Montanie znajduje się kilka rezerwatów indiańskich:
- Fort Peck Indian Reservation
- Northern Cheyenne Indian Reservation
- Crow Indian Reservation
- Rocky Boys Indian Reservation
- Blackfeet Indian Reservation
- Flathead Indian Reservation
HistoriaEdytuj
Montana stała się integralną częścią Stanów zjednoczonych 26 maja 1864.
Montana była ostatnim silnym punktem oporu Indian przed kolonizatorami z Europy.
DemografiaEdytuj
Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan Montana liczy 989 415 mieszkańców, co oznacza wzrost o 87 220 (9,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,0% populacji, 21,8% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,1% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,6% ludności stanu stanowią kobiety[5].
JęzykEdytuj
Najpowszechniej używanymi językami są[6]:
- język angielski – 95,35%,
- język hiszpański – 1,35%,
- język niemiecki – 1,0%.
Rasy i pochodzenieEdytuj
Według spisu z 2010 roku, 89,1% mieszkańców stanowiła ludność biała (86,2% nie licząc Latynosów), 6,7% to rdzenna ludność Ameryki, 2,8% miało rasę mieszaną, 0,8% to Azjaci, 0,6% to Murzyni lub Afroamerykanie, 0,1% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 3,8% ludności stanu[5].
Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (25,5%), irlandzkiego (13,9%), angielskiego (11,0%), norweskiego (9,4%), „amerykańskiego” (6,0%) i szkockiego (5,0%). Obecne są także duże grupy (ponad 10 tys.) osób pochodzenia francuskiego, włoskiego, szwedzkiego, meksykańskiego, polskiego, holenderskiego, duńskiego, walijskiego i rosyjskiego[7].
ReligiaEdytuj
Dane z 2014 r.[8]:
- protestantyzm – 42%:
- luteranie – 9%,
- bezdenominacyjni – 8%,
- baptyści – 8%,
- pozostali – 17% (głównie: zielonoświątkowcy, metodyści, kalwini, ruch uświęceniowy, campbellici, anglikanie, adwentyści dnia siódmego i huteryci),
- brak religii – 30% (w tym: 5% agnostycy i 4% ateiści),
- katolicyzm – 17%,
- mormoni – 4%,
- religie Indian – 2%,
- świadkowie Jehowy – 1%,
- pozostałe religie – 4% (w tym: buddyzm, judaizm, bahaizm, prawosławie, unitarianizm i islam[9]).
Prawo i administracjaEdytuj
Stolicą stanu Montana jest Helena. Obecnie funkcję gubernatora pełni demokrata Brian Schweitzer. Stan posiada dwóch przedstawicieli w senacie – demokratę Maxa Baucusa oraz republikanina Conrada Burnsa. Przedstawicielem Montany w kongresie Stanów Zjednoczonych jest Denny Rehberg (Partia Republikańska).
Główne miastaEdytuj
Najważniejsze miasta Montany to:
Informacje dodatkoweEdytuj
- W Montanie występuje największa w Stanach Zjednoczonych populacja niedźwiedzi grizzly.
- W Montanie została wybrana pierwsza kobieta-kongresmen – Jannette Rankin.
- Symbole Montany:
- Gatunek drzew: sosna
- Gatunek zwierząt: niedźwiedź grizzly
- Gatunek ptaków: skowronek
- Gatunek ryb: pstrąg
PrzypisyEdytuj
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-06].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Montana Population estimates, U.S. Department of Commerce [dostęp 2018-01-04] (ang.).
- ↑ Continental Divide, Mountain Ridge, North America (ang.). Encyclopædia Britannica. [dostęp 2018-01-18].
- ↑ Granite Peak, Geographic Names Information System (GNIS) [dostęp 2019-11-23] (ang.).
- ↑ a b U.S. Census Bureau QuickFacts: Montana; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-01-26] (ang.).
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-26].
- ↑ U.S. Census Bureau, 2016 American Community Survey 1-Year Estimates, factfinder.census.gov [dostęp 2019-01-26] (ang.).
- ↑ Adults in Montana. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
- ↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].