Dakota Południowa

	Dakota Południowa; State of South Dakota
	Dakota Południowa; State of South Dakota
	40. stan od 2 listopada 1889
Pieczęć	Flaga
	Dewiza: Under God the people rule
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Pierre
Kod ISO 3166-2	US-SD
Gubernator	Kristi Noem, Partia Republikańska
Powierzchnia	199 729 km²
Populacja (2017); • liczba ludności	; 869 666
• gęstość	3,84 os./km²
Strefa czasowa	UTC-06:00; UTC-05:00
Języki urzędowe	angielski
	Położenie na mapie USA;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	Portal Stany Zjednoczone

Dakota Południowa (ang. South Dakota, wym. /ˌsaʊθ dəˈkoʊtə/ ⁱ) – stan w środkowo-północnej części Stanów Zjednoczonych, na obszarze Wielkich Równin.

Sąsiaduje od północy ze stanem Dakota Północna, od zachodu z Montaną i Wyoming, od południa z Nebraską, od wschodu z Minnesotą i Iowa.

Rzeźba terenu na ogół wyżynna, z głęboko wciętymi dolinami rzeki Missouri i jej dopływów. Na zachodzie Góry Czarne (ang. Black Hills) z najwyższym szczytem Harney Peak (2207 m n.p.m.).

Nazwa stanu pochodzi od zamieszkujących tam Indian Dakota (Siuksów).

HistoriaEdytuj

1743 – początek eksploracji obszarów przez Francuzów (Luis-Joseph Verendrye i Francois Verendrye)
1803 – obszar przeszedł na własność USA jako część Luizjany po jej zakupieniu od Francji
1804-1806 – Meriwether Lewis i William Clark penetrowali tereny
1817 – powstało Fort Pierre (pierwsze stałe osiedle białych)
1818 – zakupienie od Anglii północno-wschodniej części dzisiejszej Dakoty Północnej i Dakoty Południowej
1831 – do Fort Pierre po raz pierwszy dopłynął parowiec
1861 – utworzenie Terytorium Dakoty
1868 – na Terytorium Dakoty utworzony został Wielki Rezerwat Siuksów
1873 – do Dakoty Południowej dotarła kolej, a wraz z nią fala osadników
1874 – odkrycie złota w Górach Czarnych
25 czerwca 1876 – bitwa pomiędzy Indianami z plemienia Dakotów i kawalerią Stanów Zjednoczonych dowodzona przez pułkownika George'a Armstronga Custera nad Little BigHorn
1877 – podzielenie Terytorium Dakoty na dwie części – południową i północną
2 listopada 1889 – przyjęcie Dakoty Południowej do Unii (tego samego dnia do Unii została przyjęta Dakota Północna)
29 grudnia 1890 – masakra Siuksów nad potokiem Wounded Knee.

GeografiaEdytuj

Jest w dwóch strefach czasowych: UTC-06:00 i UTC-07:00.

KlimatEdytuj

Dakota Południowa leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego o kontynentalnej i suchej odmianie. Zimy są zimne i często mroźne, gdzie w wielu miejscach średnia dobowa może spaść do -12 °C. Lata są dość gorące co wiąże się z napływem gorących mas powietrza znad Meksyku. Średnie wartości letnie dochodzą do 32 °C. Średnie opady roczne około 500 mm. Najsuchsze regiony, leżące w południowo-zachodniej części kraju cechują się opadami rzędu od 150 do 300 mm rocznie, południowo-wschodnia część kraju to opady około 635 mm rocznie. Do częstych letnich zjawisk należą gwałtowne burze z silnym wiatrem. Czasami występuje gradobicie. Zimą zaś występują zawieje i zamiecie śnieżne^[3].

Główne rzeki: Missouri
Roślinność: prerie
Liczba hrabstw: 67
Największe hrabstwo: Minnehaha
Liczba parków stanowych: 13
5 największych miast: Sioux Falls, Rapid City, Aberdeen, Watertown, Brookings.

DemografiaEdytuj

Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan Dakota Południowa liczy 814 180 mieszkańców, co oznacza wzrost o 59 336 (7,9%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 7,1% populacji, 24,7% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,3% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,5% ludności stanu stanowią kobiety^[4].

Rasy i pochodzenieEdytuj

Według spisu z 2010 roku, 84,9% mieszkańców stanowiła ludność biała (82,2% nie licząc Latynosów), 9% to rdzenna ludność Ameryki, 2,4% miało rasę mieszaną, 2,1% to Murzyni lub Afroamerykanie, 1,5% to Azjaci, 0,1% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 3,8% ludności stanu^[4].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (40,7%), norweskiego (15,3%), irlandzkiego (10,4%), amerykańskiego (8,7%) i angielskiego (7,1%)^[5]. Istnieją także duże grupy: Holendrów, Szwedów, Francuzów, Meksykan, Czechów, Duńczyków, Polaków, Włochów, Rosjan i Szkotów^[6].

JęzykEdytuj

Najpowszechniej używanymi językami są^[7]:

język angielski – 93,46%,
język hiszpański – 2,06%,
język dakota – 1,39%,
język niemiecki – 1,37%.

ReligiaEdytuj

Katedra katolicka w Sioux Falls.

Dane z 2014 r.^[8]:

protestantyzm – 57%:
- luteranie – 18%,
- metodyści – 11% ,
- pozostali – 28% (głównie: kalwini, bezdenominacyjni, baptyści, ruch uświęceniowy i ruch zielonoświątkowy),
katolicyzm – 22%,
brak religii – 18% (w tym: 4% agnostycy i 3% ateiści),
inne religie – 3% (w tym: mormoni, świadkowie Jehowy, islam, bahaizm, prawosławie, judaizm, buddyzm i unitarianizm^[9]).

Symbole stanuEdytuj

Dewiza: Under God the People Rule (Z woli Bożej rządy ludu)
Przydomek: The Mount Rushmore State (Stan Góry Rushmore)
Symbole: bażant, świerk z Czarnych Wzgórz, sasanka amerykańska, różowy kwarc, skrzypce.

Przemysł i bogactwa naturalneEdytuj

Rolnictwo (uprawa słonecznika, pszenicy, jęczmienia, kukurydzy, owsa; hodowla bydła)
Przemysł przede wszystkim wydobywczy (złoto, srebro, beryl, żelazo)
Przetwórstwo spożywcze.

UczelnieEdytuj

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-06].
↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: South Dakota, www.census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
↑ Precipitation Normals (1971–2000) (ang.). South Dakota State University. [dostęp 2008-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-08)].
↑ ^a ^b U.S. Census Bureau QuickFacts: South Dakota; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-01-19] (ang.).
↑ U.S. CensusU.S.C. Bureau U.S. CensusU.S.C., American FactFinder - Results, factfinder.census.gov [dostęp 2019-01-19] (ang.).
↑ Ancestry in South Dakota (State), statisticalatlas.com [dostęp 2019-01-19] .
↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-19] .
↑ Adults in South Dakota. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2015-11-30].
↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-14].

BibliografiaEdytuj

Encyklopedia Geograficzna Świata: Ameryka Północna. Wydawnictwo OPRES Kraków 199 ISBN 83-85909-20-6

[1] State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-06].

[2] U.S. Census Bureau QuickFacts: South Dakota, www.census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).

[test-3] Precipitation Normals (1971–2000) (ang.). South Dakota State University. [dostęp 2008-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-08)].

[:0-4] U.S. Census Bureau QuickFacts: South Dakota; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-01-19] (ang.).

[5] U.S. CensusU.S.C. Bureau U.S. CensusU.S.C., American FactFinder - Results, factfinder.census.gov [dostęp 2019-01-19] (ang.).

[6] Ancestry in South Dakota (State), statisticalatlas.com [dostęp 2019-01-19] .

[7] Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-19] .

[8] Adults in South Dakota. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2015-11-30].

[9] State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-14].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]