Dakota Południowa
Dakota Południowa (ang. South Dakota, wym. /ˌsaʊθ dəˈkoʊtə/ ) – stan w środkowo-północnej części Stanów Zjednoczonych, na obszarze Wielkich Równin.
| |||||
| |||||
40. stan od 2 listopada 1889 | |||||
| |||||
Dewiza: Under God the people rule | |||||
Państwo | ![]() | ||||
Stolica | Pierre | ||||
Kod ISO 3166-2 | US-SD | ||||
Gubernator | Kristi Noem, Partia Republikańska | ||||
Powierzchnia | 199 729[1] km² | ||||
Populacja (2017) • liczba ludności |
869 666[2] | ||||
• gęstość | 3,84 os./km² | ||||
Strefa czasowa | UTC-06:00 UTC-05:00 | ||||
Języki urzędowe | angielski | ||||
Położenie na mapie USA![]() | |||||
Strona internetowa | |||||
Portal ![]() |
Sąsiaduje od północy ze stanem Dakota Północna, od zachodu z Montaną i Wyoming, od południa z Nebraską, od wschodu z Minnesotą i Iowa.
Rzeźba terenu na ogół wyżynna, z głęboko wciętymi dolinami rzeki Missouri i jej dopływów. Na zachodzie Góry Czarne (ang. Black Hills) z najwyższym szczytem Harney Peak (2207 m n.p.m.).
Nazwa stanu pochodzi od zamieszkujących tam Indian Dakota (Siuksów).
HistoriaEdytuj
- 1743 – początek eksploracji obszarów przez Francuzów (Luis-Joseph Verendrye i Francois Verendrye)
- 1803 – obszar przeszedł na własność USA jako część Luizjany po jej zakupieniu od Francji
- 1804-1806 – Meriwether Lewis i William Clark penetrowali tereny
- 1817 – powstało Fort Pierre (pierwsze stałe osiedle białych)
- 1818 – zakupienie od Anglii północno-wschodniej części dzisiejszej Dakoty Północnej i Dakoty Południowej
- 1831 – do Fort Pierre po raz pierwszy dopłynął parowiec
- 1861 – utworzenie Terytorium Dakoty
- 1868 – na Terytorium Dakoty utworzony został Wielki Rezerwat Siuksów
- 1873 – do Dakoty Południowej dotarła kolej, a wraz z nią fala osadników
- 1874 – odkrycie złota w Górach Czarnych
- 25 czerwca 1876 – bitwa pomiędzy Indianami z plemienia Dakotów i kawalerią Stanów Zjednoczonych dowodzona przez pułkownika George'a Armstronga Custera nad Little BigHorn
- 1877 – podzielenie Terytorium Dakoty na dwie części – południową i północną
- 2 listopada 1889 – przyjęcie Dakoty Południowej do Unii (tego samego dnia do Unii została przyjęta Dakota Północna)
- 29 grudnia 1890 – masakra Siuksów nad potokiem Wounded Knee.
GeografiaEdytuj
Jest w dwóch strefach czasowych: UTC-06:00 i UTC-07:00.
KlimatEdytuj
Dakota Południowa leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego o kontynentalnej i suchej odmianie. Zimy są zimne i często mroźne, gdzie w wielu miejscach średnia dobowa może spaść do -12 °C. Lata są dość gorące co wiąże się z napływem gorących mas powietrza znad Meksyku. Średnie wartości letnie dochodzą do 32 °C. Średnie opady roczne około 500 mm. Najsuchsze regiony, leżące w południowo-zachodniej części kraju cechują się opadami rzędu od 150 do 300 mm rocznie, południowo-wschodnia część kraju to opady około 635 mm rocznie. Do częstych letnich zjawisk należą gwałtowne burze z silnym wiatrem. Czasami występuje gradobicie. Zimą zaś występują zawieje i zamiecie śnieżne[3].
- Główne rzeki: Missouri
- Roślinność: prerie
- Liczba hrabstw: 67
- Największe hrabstwo: Minnehaha
- Liczba parków stanowych: 13
- 5 największych miast: Sioux Falls, Rapid City, Aberdeen, Watertown, Brookings.
DemografiaEdytuj
Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan Dakota Południowa liczy 814 180 mieszkańców, co oznacza wzrost o 59 336 (7,9%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 7,1% populacji, 24,7% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,3% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,5% ludności stanu stanowią kobiety[4].
Rasy i pochodzenieEdytuj
Według spisu z 2010 roku, 84,9% mieszkańców stanowiła ludność biała (82,2% nie licząc Latynosów), 9% to rdzenna ludność Ameryki, 2,4% miało rasę mieszaną, 2,1% to Murzyni lub Afroamerykanie, 1,5% to Azjaci, 0,1% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 3,8% ludności stanu[4].
Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (40,7%), norweskiego (15,3%), irlandzkiego (10,4%), amerykańskiego (8,7%) i angielskiego (7,1%)[5]. Istnieją także duże grupy: Holendrów, Szwedów, Francuzów, Meksykan, Czechów, Duńczyków, Polaków, Włochów, Rosjan i Szkotów[6].
JęzykEdytuj
Najpowszechniej używanymi językami są[7]:
- język angielski – 93,46%,
- język hiszpański – 2,06%,
- język dakota – 1,39%,
- język niemiecki – 1,37%.
ReligiaEdytuj
Dane z 2014 r.[8]:
- protestanci – 57%:
- luteranie – 18%,
- metodyści – 11%,
- bezdenominacyjni – 7%,
- pozostali – 21% (głównie: kalwini, baptyści, uświęceniowcy, zielonoświątkowcy, anglikanie i mennonici),
- katolicy – 22%,
- brak religii – 18% (w tym: 4% agnostycy i 3% ateiści),
- inne religie – 3% (w tym: mormoni, świadkowie Jehowy, muzułmanie, bahaiści, prawosławni, żydzi, buddyści i unitarianie uniwersaliści[9]).
Symbole stanuEdytuj
- Dewiza: Under God the People Rule (Z woli Bożej rządy ludu)
- Przydomek: The Mount Rushmore State (Stan Góry Rushmore)
- Symbole: bażant, świerk z Czarnych Wzgórz, sasanka amerykańska, różowy kwarc, skrzypce.
Przemysł i bogactwa naturalneEdytuj
- Rolnictwo (uprawa słonecznika, pszenicy, jęczmienia, kukurydzy, owsa; hodowla bydła)
- Przemysł przede wszystkim wydobywczy (złoto, srebro, beryl, żelazo)
- Przetwórstwo spożywcze.
UczelnieEdytuj
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-06].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: South Dakota, www.census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
- ↑ Precipitation Normals (1971–2000) (ang.). South Dakota State University. [dostęp 2008-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-08)].
- ↑ a b U.S. Census Bureau QuickFacts: South Dakota; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-01-19] (ang.).
- ↑ U.S. Census Bureau , American FactFinder - Results, factfinder.census.gov [dostęp 2019-01-19] (ang.).
- ↑ Ancestry in South Dakota (State), statisticalatlas.com [dostęp 2019-01-19] .
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-19] .
- ↑ Adults in South Dakota. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2015-11-30].
- ↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-14].
BibliografiaEdytuj
- Encyklopedia Geograficzna Świata: Ameryka Północna. Wydawnictwo OPRES Kraków 199 ISBN 83-85909-20-6