Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa

Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa – organ Unii Europejskiej odpowiedzialny za prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony. Wysoki przedstawiciel jest powoływany na pięcioletnią kadencję. Pierwszą przedstawicielką była Brytyjka Catherine Ashton. Od 1 grudnia 2019 r. funkcję sprawuje Hiszpan Josep Borrell.

Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
High Representative of the Union for Foreign Affairs and Security Policy
Ilustracja
Logo Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych
Obecny wysoki przedstawiciel
Obecny Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
Josep Borrell
Stanowisko
Organizacja

 Unia Europejska

Data utworzenia

1999

Pierwszy wysoki przedstawiciel

Catherine Ashton

Długość kadencji

5 lat

Obecny wysoki przedstawiciel

Josep Borrell

Siedziba

Bruksela

Strona internetowa

Historia

edytuj

Geneza tego organu sięga poprzedzającej szczyt Unii w 1997 konferencji międzyrządowej, która odbywała się rok wcześniej i była poświęcona reformie WPZiB. Wówczas państwa członkowskie UE postanowiły podnieść rolę Sekretariatu Rady Unii Europejskiej, a jednocześnie zapewnić większą skuteczność polityki zagranicznej UE. Sprawiło to, że traktat amsterdamski ustanowił urząd wysokiego przedstawiciela do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Stanowisko to zostało wówczas połączone z funkcją sekretarza generalnego Rady Unii Europejskiej. Pierwszą osobą wybraną na to stanowisko był Javier Solana, który nieformalnie rozdzielił stanowisko wysokiego przedstawiciela i sekretarza generalnego, przekazując kompetencje tego drugiego swojemu zastępcy.

Traktat lizboński dokonał reformy tego stanowiska, między innymi zmieniając jego nazwę na „wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa”. Obecnie zadaniem tego organu jest dowodzenie unijną dyplomacją. Jest wybierany przez Radę Europejską, z upoważnienia której działa, kwalifikowaną większością głosów, za zgodą przewodniczącego Komisji. Jego wybór musi zostać zatwierdzony przez Parlament Europejski[1]. Jego kadencja może zostać zakończona w ten sam sposób[2]. Zgodnie z art. 5 protokołu dołączonego do TUE[3], kadencja wysokiego przedstawiciela jest połączona z kadencją Komisji Europejskiej, w efekcie trwa 5 lat. W wykonywaniu jego obowiązków wspiera go Europejska Służba Działań Zewnętrznych, która współpracuje ze służbami dyplomatycznymi państw członkowskich. Składa się ona z urzędników właściwych służb Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji oraz osób wyznaczonych przez krajowe służby dyplomatyczne[4].

Kompetencje

edytuj
  • Jest reprezentantem Unii w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Wyraża jej stanowisko w organizacjach międzynarodowych i na konferencjach międzynarodowych[5]
  • Prowadzi WPZiB oraz WPBiO. Poprzez swoje propozycje, przyczynia się do opracowania tych polityk i realizuje je[6]
  • Prowadzi dialog polityczny ze stronami trzecimi[5]
  • Czuwa nad spójnością działań zewnętrznych Unii[7]
  • Uczestniczy w pracach Rady Europejskiej[8]
  • Zapewnia wykonanie decyzji przyjętych przez Radę Europejską i Radę Unii Europejskiej[9]
  • Jest przewodniczącym Rady Spraw Zagranicznych[10] oraz jednym z wiceprzewodniczących Komisji[7]
  • Odpowiada w ramach Komisji za jej obowiązki w dziedzinie stosunków zewnętrznych i koordynację innych aspektów działań zewnętrznych Unii[7]
  • Może przedkładać Radzie swoje wnioski[11] oraz zalecenia w sprawach wydania upoważnienia do podjęcia negocjacji odnośnie do umowy międzynarodowej[12]. Może do niej również zwracać się z wszelkimi pytaniami dotyczącymi WPZiB[13].
  • Musi się regularnie konsultować z Parlamentem Europejskim w zakresie głównych spraw związanych z WPZiB oraz WPBiO. Musi również informować go o rozwoju tych polityk. Do jego obowiązków należy należyte uwzględnienie poglądów parlamentu[14].
  • W przypadku przeprowadzania misji utrzymania pokoju, zapobiegania konfliktom i wzmacniania międzynarodowego bezpieczeństwa, czuwa nad koordynacją cywilnych i wojskowych ich aspektów[15]
  • W przypadkach wymagających szybkiej decyzji może w ciągu 48 godzin zwołać, z inicjatywy własnej albo na wniosek państwa członkowskiego, nadzwyczajne posiedzenie Rady. W razie bardzo pilnej potrzeby może to nastąpić szybciej[16].
  • Poszukuje rozwiązania w sytuacji, gdy jeden z członków Rady oświadczy, że ze względów polityki krajowej zamierza sprzeciwić się podjęciu decyzji podejmowanej większością kwalifikowaną[17].
  • Wraz z Radą czuwa nad poszanowaniem zasad lojalności i solidarności działań państw członkowskich UE w dziedzinie stosunków zewnętrznych[18]. Zapewnia z nią jednolitość, spójność i skuteczność działań Unii[19].

Lista wysokich przedstawicieli

edytuj
Lp. Zdjęcie Osoba Kraj Okres urzędowania Uwagi
1. Jürgen Trumpf   Niemcy 1 maja 1999 18 października 1999 także sekretarz generalny Rady UE
2.
 
Javier Solana   Hiszpania 18 października 1999 1 grudnia 2009
3.
 
Catherine Ashton   Wielka Brytania 1 grudnia 2009 1 listopada 2014 na zasadach traktatu lizbońskiego
4.
 
Federica Mogherini   Włochy 1 listopada 2014 1 grudnia 2019
5.
 
Josep Borrell   Hiszpania 1 grudnia 2019

Przypisy

edytuj
  1. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 17, ust. 7.
  2. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 18, ust. 1.
  3. Protokół do TUE, art. 5.
  4. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 27, ust. 3.
  5. a b Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 27, ust. 2.
  6. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 18, ust. 2.
  7. a b c Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 18, ust. 4.
  8. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 15, ust. 2.
  9. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 27, ust. 1.
  10. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 18, ust. 3.
  11. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 22, ust. 2.
  12. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, art. 218, ust. 3.
  13. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 30, ust. 1.
  14. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 36.
  15. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 43, ust. 2.
  16. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 30, ust. 2.
  17. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 31, ust. 2.
  18. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 24, ust. 3.
  19. Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 26, ust. 3.

Linki zewnętrzne

edytuj