Izydor Kopernicki
Izydor Kopernicki (ur. 17 kwietnia 1825 w Czyżówce w powiecie zwinogródzkim, zm. 24 września 1891 w Krakowie) – antropolog, członek korespondent Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1890[1].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 kwietnia 1825 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
Życiorys edytuj
Był synem Stanisława Kopernickiego, rządcy lub dzierżawcy wsi Czyżówka na Ukrainie, i Marianny z Pieńkowskich, bratem Walerego (filologa klasycznego i polonisty) oraz Franciszka (powstańca styczniowego)[2]. Studiował medycynę w Kijowie; w latach 1847-1859 był lekarzem wojskowym i podczas wojny wschodniej przebywał na Krymie. W 1859 został prosektorem przy katedrze anatomii w Kijowie, a dla przyrodników wykładał anatomię porównawczą. Podczas powstania styczniowego w 1863 pielęgnował rannych w Kaliskiem, komisarz powstańczy w Galicji[3]. Po upadku powstania wyjechał do Paryża (1864), a następnie do Bukaresztu (1865), gdzie - przebywając tam do 1871 – m.in. założył muzeum anatomiczne i zootomiczne[4].
W 1871 osiadł w Krakowie, gdzie w 1878 został docentem, a 1886 profesorem antropologii. Przeprowadził nader liczne badania kraniologiczne zarówno przez pomiary czaszek ludzi żyjących, jak i czaszek z czasów przedhistorycznych, zwłaszcza ludności Galicji i innych plemion słowiańskich, oraz Cyganów, Ajnów i innych plemion. Rozprawa o Cyganach (1872) zjednała mu nagrodę towarzystwa antropologicznego w Krakowie. Prace te ogłaszał w Pamiętniku Akademii Umiejętności w Krakowie, w "Zbiorze wiadomości do antropologii kraiowej", wydawanym przez tę akademię, w "Révue d'anthropologie" i in. Inne jego prace dotyczyły archeologii przedhistorycznej oraz etnografii, jak rozprawy "O góralach z okolic Rabki", "O wyobrażeniach lekarskich i przyrodniczych ludu" (1876) i in. Nadto zbudował nowy kraniograf oraz ulepszył metody pomiaru czaszek. Bogate swe zbiory antropologiczne pozostawił Uniwersytetowi Jagiellońskiemu. Po śmierci Oskara Kolberga w 1890 r. dokończył prace nad jego monografiami: drugą częścią Chełmskiego[5] oraz monografią Przemyskiego[6].
Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[7].
Upamiętnienie edytuj
W 1892 Towarzystwo Lekarskie krakowskie, aby upamiętnić Izydora Kopernickiego ufundowało i umieściło w lewej nawie kościoła św. Anny tablicę z czarnego belgijskiego marmuru na której umieszczono wykonany na miedzi przez prof. Cynka portret zmarłego. Napis wyrzeźbiono w pracowni Szczerbuły. Rysunek tablicy zaprojektował Tadeusz Stryjeński[8].
Przypisy edytuj
- ↑ Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswylu za Rok ...., 1899, s. 9.
- ↑ Ewa Fryś-Pietraszkowa: Izydor Kopernicki (1825–1891). W: Ewa Bednarska-Gryniewicz, Anna Kowalska-Lewicka, Anna Spiss (red.): Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne. T. 2. Wrocław – Kraków: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Wydawnictwo Naukowe DWN, 2002, s. 160. ISBN 978-83-87266-96-7.
- ↑ Stefan Kieniewicz, Adam Sapieha 1828-1903, Warszawa 1993, s. 118.
- ↑ Iłowiecki 1981 ↓, s. 193.
- ↑ Elżbieta Millerowa, ''Chełmskie'' Oskara Kolberga, [w:] Oskar Kolberg, Chełmskie. Suplement do tomu 33 i 34., Poznań: Instytut im. Oskara Kolberga, 2004, ISBN 83-910110-7-0, ISBN 83-86621-19-3.
- ↑ Elżbieta Millerowa, ''Przemyskie'' Oskara Kolberga, [w:] Oskar Kolberg, Przemyskie. Suplement do tomu 35., Poznań: Instytut im. Oskara Kolberga, 2011, ISBN 978-83-921727-8-9, ISBN 978-83-62298-25-9.
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 136, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ Od komitetu pamiątkowej tablicy Czas 1892 nr 277 z 2 grudnia s. 2
Bibliografia edytuj
- Katarzyna Ceklarz, Medyczne i etnograficzne związki Izydora Kopernickiego z Rabką, [w:] Z dziejów medycyny w Rabce, Kraków 2022 red. K. Ceklarz, J. Ceklarz, R. W. Gryglewski, s. 21-61.
- Maciej Iłowiecki: Dzieje nauki polskiej. Warszawa: Interpress, 1981. ISBN 83-223-1876-6.
- Pagel. Biographisches Lexikon hervorragender Ärzte des neunzehnten Jahrhunderts. Berlin-Wiedeń 1901, Sp. 898.
Linki zewnętrzne edytuj
- Publikacje Izydora Kopernickiego w bibliotece Polona