Powiat kowelski

Powiat kowelski – dawny powiat guberni wołyńskiej, później pod Zarządem Cywilnym Ziem Wschodnich w Okręgu Wołyńskim, od 17 stycznia 1920 r. pod Zarządem Cywilnym Ziem Wołynia i Frontu Podolskiego. 1 czerwca 1920 r. przekazany Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej. 12 grudnia 1920 r. pod Zarządem Terenów Przyfrontowych i Etapowych z powiatu wyłączono gminy: Chociszów, Lelików, Wielka Głusza, Soszyczno, Borowno i Kamień Koszyrski do nowo utworzonego powiatu koszyrskiego oraz przyłączono gminy: Krymno i Nowy Dwór z powiatu włodzimierskiego. 19 lutego 1921 r. wszedł w skład nowo utworzonego województwa wołyńskiego II Rzeczypospolitej. Jego siedzibą było miasto Kowel. W skład powiatu w II Rzeczypospolitej wchodziło 15 gmin wiejskich, 2 miejskie, 314 gromad wiejskich (sołectw) i 2 miasta.

Powiat kowelski

powiat
Państwo	Polska
Województwo	wołyńskie
Siedziba	Kowel
Powierzchnia	5682 km²
Populacja (1931) • liczba ludności	255,1 tys.
• gęstość	44,9 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich 2 Liczba gmin wiejskich 15
Położenie na mapie województwa

Dane

Powiat kowelski zajmował północno-zachodnią część województwa wołyńskiego i graniczył: od zachodu z powiatem lubomelskim, od północy z województwem poleskim (powiaty koszyrski i brzeski), od wschodu z powiatem sarneńskim oraz od południa z powiatami: łuckim, horochowskim i włodzimierskim.

Powierzchnia powiatu wynosiła 5.682 km² i stawiała go w rzędzie największych powiatów w Polsce, był też największym powierzchniowo powiatem na terenie województwa wołyńskiego. Ludność powiatu wynosiła 255,1 tys. osób (według spisu z 1931 r.), a więc dawała wskaźnik zaludnienia 45 osób na 1 km².

Powiat w większości zamieszkany był przez ludność ukraińską liczącą 185,4 tys. (72,7%). Drugą narodowością pod względem liczebności byli tam Polacy liczący 36,7 tys. (14,4%) osób. Reszta to głównie: Żydzi oraz Niemcy, Czesi, Rosjanie i inni.

Według drugiego powszechnego spisu ludności z 1931 roku powiat liczył 255 095 mieszkańców, 35 191 było rzymskokatolickiego wyznania, 2 412 – unickiego, 185 305 – prawosławnego wyznania, 2 330 – augsburskiego, 305 – reformowanego, 27 – unijne ewangelickie, 736 osób podało wyznanie ewangelickie bez bliższego określenia, 1 833 – inne chrześcijańskie, 26 719 – mojżeszowe, 9 – inne niechrześcijańskie, 181 osób nie podało przynależności konfesyjnej.

Podział administracyjny

Gminy (1933/1936)

• gmina Datyń
• gmina Górniki (siedziba: Ratno)
• gmina Hołoby
• gmina Kowel (miejska)
• gmina Krymno
• gmina Kupiczów
• gmina Lubitów
• gmina Maciejów
• gmina Maniewicze
• gmina Niesuchojeże (lub gmina Niesuchoiże)
• gmina Powórsk (lub gmina Powursk)
• gmina Ratno (miejska)
• gmina Siedliszcze
• gmina Stare Koszary
• gmina Turzysk
• gmina Wielick
• gmina Zabłocie

Miasta (1939)

• Kowel
• Ratno

Starostowie

• Cezary Wielhorski (1920–1923)
• Jan Emeryk (1923–)
• Władysław Błocki (1924 – 17 marca 1925)
• Hipolit Niepokulczycki (17 marca 1925 – 1926)
• Jan Emeryk (1927)
• Bronisław Chodakowski (1929)
• Włodzimierz Weber (1930–1932)
• Zygmunt Kubicki (1933–1935)

Wzmianka słownikowa z 1882 r.

"Powiat kowelski graniczy na płn. z powiatami: bobrujskim i kobryńskim, na wsch. z pińskim i łuckim, na płd. z łuckim i włodzimierskim, na zach. z włodzimierskim. Rozległy 6159 w. kw. (Stołpiański podaje 5919 w. czyli 616562 dzieś. i tak je dzieli: 174403 dzieś. roli orn., 96225 dz. łąk, 28360 dzieś. wygonów, dróg, krzewów, 259405 dzies. lasu, 32260 dzies. wody i błota., 25905 dzies. ogrodów i zabudowań. Zwierząt domowych w powiecie: 170356 t. j. koni 13254, bydła rogatego 59482, owiec zwyczajnyeh 33178, cienko-wełnistych 25532, świń 37207, kóz 1081, muły 2.) Mieszkańców 135 506 (Stołpiański podaje 113 596: W tem wylicza: 4446 katolików, 7375 izr., reszta prawosławni; według plemion wylicza: 32 620 małorusów, 38 581 drewlan (?), 9 412 bużan (?), 4 812 żmujdzinów (!), 4480 łotyszów (!) i 4817 polaków; według stanu 1382 szlachty dziedzicznej, 362 osobistej, 1005 prawosł. duchowieństwa, 8 katolickiego, 93 żydowskiego, mieszczan 11369, włościan 94287 i i.). Dzieli się powiat na cztery stany t. j. okręgi policyjne: Maciejów, Kamień-Koszyrski, Ratne, Hołoby. Gmin wiejskich ma 18; miejsc zaludnionych w ogóle 312. Ze wszystkich powiatów gub. wołyńskiej powiat ten ma najmniej żydów: według kalendarza Hurlanda. w r. 1879-80 było ich 6908 męż., 4314 kob. (?). Głównem zajęciem ludności rolnictwo, ale produkcya zboża dotąd niewiele zapotrzebowania miejscowe przenosi. Wieśniacy głównie ziemniakami się żywią. Ogrodnictwo, sadownictwo, pszczelnictwo i rybołówstwo mało rozwinięte. Z przemysłu znane prawie wyłącznie tylko gorzelnictwo: wszystkich fabryk w powiecie (bez miasta pow.) 19; zatrudniaja. one 91 robotników i produkują (1880 r.) wyrobów za. 44520 rs Pod względem fizyograficznym powiat należy do Polesia, grunta ma niskie i błotniste; wyższe nieco spotykamy tylko nad brzegami rzek i gdzieniegdzie pośród błót i lasów; te jedynie zaludnione. Północna część powiatu niższa od południowej o 117 stóp czyli 13 saż. Jeziór jest dużo, rozrzuconych po błotach leśnych, otwartych, które zajmują do 1000 w. kw. t. j. blisko szóstą, część powiatu. Same otwarte błota, trzciną tylko i oczeretem zarosło zajmują do 30000 dzies. Z pomiędzy jeziór odznacza się rozległością jeziora Tur. Rzeki powiatu kowelskiego płyną z połud. na półn.: Wyżwa, Turya, Stochod; w płn. za.ś stronie płynie Prypeć z zach. na wschód. Gleba roli ornej piaszczysta, gliniasta i błotna. Na błotach grube pokłady torfu i czarnoziemu, mieszanina próchnicy, piasku i gliny, gąbczastej budowy, na której rosną gęste, soczyste, wysokie trawy."

Zobacz też

• podział administracyjny II RP
• województwo wołyńskie (II Rzeczpospolita)

Linki zewnętrzne

• Powiat kowelski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 517 .