Ulica Bonifraterska w Warszawie
Ulica Bonifraterska – ulica warszawskiego Nowego Miasta biegnąca od placu Krasińskich do ul. Zygmunta Słomińskiego.
| Muranów, Nowe Miasto | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Bonifraterska, widok ze skrzyżowania ze Świętojerską w kierunku północnym | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
1060 m[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°15′10,6″N 21°00′02,3″E/52,252944 21,000639
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Historia edytuj
Ulica Bonifraterska jest fragmentem dawnej drogi wiodącej do Szosy Marymonckiej (obecnie ul. Marymoncka) i pojawia się na planach już w wieku XVIII. Została wytyczona na gruntach rodziny Parysów, stąd pierwotne nazwy ulicy to Paryszewszyzna i Paryszewska[2].
Początkowo uregulowana tylko na odcinku od ul. Franciszkańskiej do ul. Konwiktorskiej przy zabudowaniach Bonifratrów, od których pochodzi obecna nazwa ulicy[3].
Najdawniejszymi zabudowaniami w ciągu ulicy Bonifraterskiej były dwór architekta Józefa Fontany, oraz projektowany przez niego, wraz z Antoniem Solarim zespół klasztoru i kościoła Św. Jana Bożego, należących do ojców Bonifratrów. Prowadzili oni również przytułek dla obłąkanych zlokalizowany obok, w gmachu wzniesionym w roku 1757 u zbiegu z Konwiktorską, również według projektu Józefa Fontany. Po roku 1770 przy ulicy pojawiły się domy mieszkalne, dworki i kamieniczki. Jeden z nich należał do architekta Bonawentury Solariego, który projektował wiele wznoszonych w okolicy obiektów.
Duże zmiany dla okolic ulicy Bonifraterskiej przyniosła budowa w latach 30. XIX wieku Cytadeli Warszawskiej, a następnie Fortu Aleksieja (1847–1849). Na Bonifraterskiej wyburzono całą zabudowę za linią ul. Konwiktorskiej, znikły też dawne jej przecznice. Rozwijała się za to zabudowa południowego odcinka ulicy; w latach siedemdziesiątych XIX wieku wystawiono na nim kilka czynszowych kamienic o elewacjach zazwyczaj zdobionych gipsową sztukaterią.
Gdy w roku 1930 przy ul. Konwiktorskiej wybudowano Stadion Polonii Warszawa; od strony ul. Bonifraterskiej wzniesiono trybuny z bocznym wejściem na stadion. Zostały one zniszczone w roku 1944 i w okresie powojennym odbudowane w zmienionym, socrealistycznym kształcie.
27 listopada 1937 oddano do użytku wiadukt łączący ul. Bonifraterską z Żoliborzem. Po wybudowaniu wiaduktu, w grudniu 1938 Bonifraterska została wydłużona do ul. Świętojerskiej i placu Krasińskich poprzez przebicie przejazdu w oficynie pałacu Krasińskich[4]. Wymagało to znaczących nakładów finansowych na wykupienie 10 nieruchomości, a następnie wyburzenia 36 budynków[5]. Uzyskano w ten sposób dogodne połączenie centrum miasta z peryferyjnym wówczas Żoliborzem i wycofano ruch tramwajowy spod wiaduktu w ulicach Krajewskiego i Szymanowskiej. Tramwaje kursowały ulicą Bonifraterską do 15 listopada 1947.
W listopadzie 1940 południowy odcinek ulicy między ulicami Świętojerską i Sapieżyńską znalazł się w granicach warszawskiego getta[6]. W grudniu 1941 granica dzielnicy zamkniętej została przesunięta na zachód, na środek jezdni[6]. Ulicy nadano niemiecką nazwę Klosterstrasse[7].
Podczas powstania w getcie warszawskim ucierpiały niemal wszystkie budynki przy ulicy. Po zakończeniu wojny podjęto decyzję, że odbudowane zostaną jedynie Stadion Polonii Warszawa i Kościół Jana Bożego. Przylegający do kościoła klasztor został zniszczony w roku 1966 wraz z ruinami szpitala dla obłąkanych, jednak dość szybko zrekonstruowany. W 1947 zmieniono przebieg północnego odcinka ulicy. Wiadukty nad torami Dworca Gdańskiego zostały połączone z nowo wytyczoną ul. Marcelego Nowotki, co spowodowało utratę przez ulicę Bonifraterską roli głównego połączenia z Żoliborzem. Od 22 lipca 1949 do 12 kwietnia 1972 ulicą kursowały linie trolejbusowe.
Nowemu odcinkowi pomiędzy ulicami Międzyparkową i Szymanowską nadano nazwę ulica Bonifraterska uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 18 maja 1957[8].
W roku 2005 odcinek ulicy pomiędzy ul. Międzyparkową a ul. Słomińskiego został zamknięty dla pojazdów zmotoryzowanych wskutek zapadnięcia się podziemnych chodników Fortu Traugutta (obecna nazwa Fortu Aleksieja), przebiegających pod jezdnią ulicy[9]. W 2008 u zbiegu z ulicą Międzyparkową odsłonięto jeden z pomników granic warszawskiego getta.
Ważniejsze obiekty edytuj
Ulica w kulturze masowej edytuj
- Ulica Bonifraterska oraz kościół Jana Bożego znalazł się w tekście piosenki Astrolog zespołu Lao Che.
Przypisy edytuj
- ↑ Mapa Warszawy [online], Urząd m.st. Warszawy [dostęp 2020-11-30].
- ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 138. ISBN 978-83-62189-08-3.
- ↑ Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 51.
- ↑ Adam Szczypiorski: Od Piotra Drzewieckiego do Stefana Starzyńskiego. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1968, s. 70.
- ↑ Stanisław Różański: Kierunki planowania przestrzennego Warszawy [w:] Warszawa współczesna. Geneza i rozwój. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 192. ISBN 83-01-02892-0.
- ↑ a b Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 50. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ Uchwała nr 26/77 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 18 maja 1957 r. w sprawie nadania nazw ulicom nowowybudowanym i zmiany nazw ulic powtarzających się. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 7, poz. 26, s. 43-44, 1957-08-15.
- ↑ Zamknęli ulicę, bo grozi zawaleniem. Na remont czeka prawie 10 lat. [dostęp 2017-04-23].
Bibliografia edytuj
- Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, tom 1. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1995, s. 199-200. ISBN 83-902793-5-5.