Wikipedia

Stanisław Brzeziński-Dunin

podpułkownik piechoty Wojska Polskiego

Stanisław Kalikst Wiktor Brzeziński-Dunin[a] (ur. 28 lipca 1896 we Lwowie, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, ofiara zbrodni katyńskiej.

Stanisław Kalikst Wiktor Brzeziński-Dunin
Ilustracja
mjr Stanisław Brzeziński-Dunin
podpułkownik piechoty podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

28 lipca 1896
Lwów

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Charków

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Jednostki

c. i k. 30 pułk piechoty
1 pułk piechoty Legionów Polskich
40 pułk piechoty
Korpus Ochrony Pogranicza
(batalion KOP „Skałat”
batalion KOP „Iwieniec”)
14 pułk piechoty
26 pułk piechoty
Ośrodek Zapasowy 5 Dywizji Piechoty

Stanowiska

kwatermistrz batalionu
dowódca batalionu
dowódca improwizowanego pułku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa (kampania wrześniowa)

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi Medal Niepodległości Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Waleczności (Austro-Węgry) Krzyż Wojskowy Karola
Odznaka pamiątkowa Korpusu Ochrony Pogranicza „Za Służbę Graniczną” Krzyż Legionowy
2 kompania rezerwy ckm i broni towarzyszących 14 pp we wrześniu 1931 r. W środku siedzi mjr Stanisław Brzeziński-Dunin, na prawo od niego kpt. Mieczysław Sanak, a na lewo ppor. Władysław Szelepin.
Korpus oficerski 14 pp w dniu 11 listopada 1933. Siedzą od prawej: mjr Wilhelm Paszkiewicz, mjr Stanisław Pietrzyk, mjr Stanisław Brzeziński-Dunin, ppłk Hugo Mijakowski (z-ca d-cy pułku), płk Ignacy Misiąg (były d-ca pułku), ppłk Franciszek Sudoł (d-ca pułku), mjr Aleksander Fiszer, mjr Aleksander Zabłocki i kpt. Marian Matera (adiutant pułku).
Zdjęcie ze zbiorów rodzinnych Andrzeja Nitki.
Stanisław Kalikst Brzeziński-Dunin w mundurze galowym majora. Zdjęcie z okresu służby w 14 pp we Włocławku.

Życiorys edytuj

Urodził się 28 lipca 1896 r. we Lwowie jako syn Wiktora i Marii z domu Gasparskiej[b]. Ukończył gimnazjum w Wiedniu, należał go Polskich Drużyn Strzeleckich. Od roku 1914 był żołnierzem 1 pułku piechoty Legionów Polskich, następnie pełnił służbę w armii Austro-Węgier, w której ukończył szkołę oficerską[1]. Jego oddziałem macierzystym był c. i k. 30 pułk piechoty[2][3]. Na stopień chorążego rezerwy awansowany został ze starszeństwem z dniem 1 października 1916 r.[4], natomiast na stopień podporucznika służby stałej ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1916 r.[5]. W Wojsku Polskim służył od 1918 roku. Uczestnik wojen 1918–1921 (polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej) – w szeregach 40 pułku piechoty. Podczas walk został dwukrotnie ranny[1]. Na mocy dekretu Naczelnego Wodza Wojska Polskiego z dnia 19 sierpnia 1920 r.[c] został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu kapitana w piechocie[6].

Na dzień 1 czerwca 1921 r. pełnił, nadal w stopniu kapitana, służbę w 40 pułku piechoty[7]. Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 r. (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w tymże stopniu, ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 956. lokatą w korpusie oficerów piechoty[8]. Służąc we lwowskim 40 pp zajmował: w 1923 roku[d] – 863. lokatę[9], a w roku 1924 – 442. lokatę[10] wśród kapitanów piechoty.

Dalszy etap kariery wojskowej Stanisława Brzezińskiego-Dunina to służba w Korpusie Ochrony Pogranicza[11], do którego został przeniesiony z dniem 25 lutego 1925 roku[e] (przed przeniesieniem pełnił służbę w Oddziale V Sztabu Generalnego jako nadetatowy oficer 40 pp[f]). Skierowany początkowo do brygady KOP „Podole”, został w dniu 18 kwietnia tegoż roku przydzielony do batalionu „Skałat”[g]. W maju 1925 roku przesunięto go do brygady „Nowogródek”[h]. W dniu 7 lutego 1927 r. został powołany na X kurs do rembertowskiego Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia. W tym okresie pełnił już służbę w batalionie KOP „Iwieniec”[i]. W sporządzonym na przełomie 1926 i 1927 roku przez Szefa Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych płk. Szt. Gen. Józefa Zamorskiego „Wykazie imiennym poruczników i kapitanów – dowódców kompanii i baonów na froncie” – zaliczono kpt. Brzezińskiemu 9-miesięczny okres dowodzenia kompanią (czas dowodzenia oddziałami bojowymi na froncie obliczano od dnia 1 czerwca 1919 r. do dnia 1 marca 1921 r.)[12]. Zarządzeniem B.P.L. 3989/III Prezydenta RP Ignacego Mościckiego z dnia 12 kwietnia 1927 r. został awansowany na stopień majora, ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 roku i 73. lokatą w korpusie oficerów piechoty[13]. 20 czerwca 1927 r. objął agendy kwatermistrza baonu „Iwieniec” (przejął je po kpt. Tadeuszu Sterzyńskim)[j]. W okresie od 17 lipca do 15 października 1927 r. pełnił czasowo obowiązki dowódcy tegoż batalionu. Agendy kwatermistrzostwa batalionu „Iwieniec” przejął ponownie w dniu 15 października 1927 roku[k]. Marszałek Józef Piłsudski (minister spraw wojskowych) zarządzeniem ogłoszonym w dniu 23 grudnia 1927 r.[l] przeniósł mjr. Stanisława Brzezińskiego do kadry oficerów piechoty, z pozostawieniem na dotychczas zajmowanym stanowisku[14]. W roku 1928 przynależał do kadry oficerów piechoty (pozostając na ewidencji 40 pułku piechoty) i pełnił wciąż służbę w Korpusie Ochrony Pogranicza[15]. Zajmował wówczas 74. lokatę wśród majorów piechoty ze swego starszeństwa[16]. W dniu 3 września 1928 r. został wyróżniony Odznaką Pamiątkową Korpusu Ochrony Pogranicza „Za Służbę Graniczną”[m].

Zarządzeniem ministra spraw wojskowych[n] – marszałka Józefa Piłsudskiego – został w marcu 1930 roku[17] przeniesiony (w korpusie oficerów piechoty) z KOP-u do 14 pułku piechoty z Włocławka, na stanowisko dowódcy batalionu[18]. Służąc we włocławskim pułku zajmował w 1930 roku – 356. lokatę łączną wśród majorów piechoty (była to 69. lokata w starszeństwie)[19]. Na dzień 16 września 1930 r. dowodził II batalionem[o] 14 pp[20], a w dniach od 14 do 17 października 1930 r. uczestniczył w terenowych ćwiczeniach taktycznych dla oficerów sztabu 4 Dywizji Piechoty. Razem z nim z 14 pułku piechoty na ćwiczenia te wyjechali również kpt. Emil Zawisza i mjr Stanisław Pietrzyk[21]. W roku 1932 jako major 14 pułku piechoty zajmował 58. lokatę w swoim starszeństwie[22] i odznaczony był już wówczas Medalem Niepodległości[23]. Jako oficer 14 pp, na dzień 1 lipca 1933 roku zajmował 224. lokatę łączną wśród majorów piechoty (była to 57. lokata w starszeństwie)[24]. Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej opublikowanym w dniu 19 marca 1934 r. został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, za zasługi na polu wyszkolenia wojska[25].

Zarządzeniem ministra spraw wojskowych, został w kwietniu 1934 r.[17] przeniesiony (w korpusie oficerów piechoty) z 14 pułku piechoty do 26 pułku piechoty, na stanowisko dowódcy batalionu[26], co ogłoszono w Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 7 czerwca 1934 roku. Służąc w 26 pułku piechoty – na dzień 5 czerwca 1935 roku zajmował 136. lokatę łączną pośród majorów korpusu piechoty (52. lokatę w swoim starszeństwie)[27].

Awansowany do stopnia podpułkownika piechoty został ze starszeństwem z dniem 19 marca 1937 r. i 18. lokatą[28]. Na dzień 23 marca 1939 roku zajmował nadal 18. lokatę wśród podpułkowników korpusu piechoty w swoim starszeństwie[29] i pełnił służbę jako dowódca III batalionu 26 pułku piechoty[30] (detaszowanego we Lwowie).

W kampanii wrześniowej walczył w składzie oddziałów wystawionych przez Ośrodek Zapasowy 5 Dywizji Piechoty[p][32]. Wziął udział w walkach o Lwów, dowodząc początkowo wschodnim odcinkiem jego obrony. Od 14 września objął rejon wzgórza 374 „Kortumowa Góra”[33] i dowodził tym pododcinkiem, stanowiącym północno-zachodnią część odcinka zachodniego obrony Lwowa[34]. W skład dowodzonego przez niego zgrupowania wchodziły: pododdziały batalionu ON „Lwów I” i batalionu ON „Sokal”, kompania marszowa ckm z 19 pp, 4 kompania 205 pp rez. (weszła w skład zgrupowania w dniu 14 września, po walkach stoczonych na Cmentarzu Janowskim[35]), pluton z 8 kompanii 206 pp rez. i inne mniejsze pododdziały. Łącznie siły podległe ppłk. Brzezińskiemu liczyły 42 oficerów i 784 szeregowych[q][36]. W dniu 19 września 1939 r., po przeprowadzonej reorganizacji 35 DP Rez. i całego zachodniego odcinka obrony Lwowa, z oddziałów podpułkownika Stanisława Brzezińskiego stworzono dwubatalionowy pułk piechoty „Góra Stracenia”, którego objął dowództwo[37][38]. W skład tego pułku weszły luźne oddziały, które do tej pory stanowiły obsadę odcinka „Góra Stracenia”[39] (I batalionem dowodził kpt. Jan Baraniecki, a II batalionem kpt. Józef Dubiński[40]). W ramach przeprowadzonej w dniu 19 września akcji zaczepnej obrońców miasta w kierunku Hołoska Wielkiego, mającej na celu ułatwienie wojskom gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego przebicie się do Lwowa, zgrupowaniu ppłk. Brzezińskiego wyznaczono zadanie opanowania własnymi siłami Cmentarza Kleparowskiego (akcja ta była ostatnim akordem walk na odcinku zachodnim)[41][42]. W dniu 21 września dokonano kolejnej reorganizacji obrony odcinka „Zachód”, w wyniku której ppłk Brzeziński został dowódcą pododcinka „Kleparów”[43]. Po poddaniu miasta Armii Czerwonej odpowiadał za wymarsz załogi Sektora II (szeregowych) ulicami Janowską i Słowackiego w kierunku na szosę Sichowską[44].

Podpułkownik Stanisław Brzeziński-Dunin po kapitulacji Lwowa dostał się do sowieckiej niewoli. Przetrzymywany był w obozie starobielskim. Wiosną 1940 roku został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie[31] i pogrzebany w Piatichatkach. Od 17 czerwca 2000 r. spoczywa na otwartym wówczas Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[45].

Minister obrony narodowej decyzją Nr 439/MON z 5 października 2007 r. awansował go pośmiertnie do stopnia pułkownika[46]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 r. w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Ordery i odznaczenia edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Przez większość swej służby w Wojsku Polskim używał tylko pierwszego członu nazwiska – występując w dokumentach ewidencyjnych (a także w Rocznikach Oficerskich) jako Brzeziński.
  2. ↑ Część źródeł podaje, iż Stanisław Brzeziński-Dunin był synem Wincentego i Apolonii, jednakże źródła te są błędne (dane zamieszczone w biogramie opracowano na podstawie wpisów zawartych w księdze metrykalnej parafii św. Antoniego we Lwowie, udostępnionych przez członków rodziny).
  3. ↑ Był to dekret marszałka Józefa Piłsudskiego o sygnaturze L. 2265.
  4. ↑ W ewidencji Wojska Polskiego występował wówczas jako Stanisław II Brzeziński, dla odróżnienia od innego oficera o takim samym imieniu i nazwisku.
  5. ↑ Wiadomość podana w Rozkazie Dziennym Dowództwa 4 Brygady KOP Nr 34 z dnia 4 sierpnia 1925 roku (zbiory Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
  6. ↑ Informacja podana na podstawie Rozkazu Dziennego Nr 12 Dowództwa 4 Brygady KOP z dnia 20 kwietnia 1925 r.(zbiory Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
  7. ↑ Przydział nastąpił na podstawie Rozkazu Dziennego Nr 12 Dowództwa 4 Brygady KOP z dnia 20 kwietnia 1925 r. (zbiory Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
  8. ↑ Przesunięcie nastąpiło na podstawie wzajemnego porozumienia się dowódców 2 i 4 brygady Ochrony Pogranicza i ogłoszone zostało w Rozkazie Dziennym Dowództwa KOP Nr 47 z dnia 19 maja 1925 r.(zbiory Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
  9. ↑ Wiadomość podana w Rozkazie Dziennym Dowództwa KOP Nr 10 z dnia 27 stycznia 1927 roku (zbiory Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
  10. ↑ Rozkaz Dzienny Dowództwa 6 Baonu KOP Nr 138/27 z dnia 20 czerwca 1927 roku (zbiory Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
  11. ↑ Rozkaz Dzienny Dowództwa 6 Baonu KOP Nr 237/27 z dnia 16 października 1927 roku (zbiory Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
  12. ↑ Zarządzenie o sygnaturze B.P.L. 24722-II-Piech. L. 31184-27.
  13. ↑ Rozkaz Dowództwa KOP Nr 85/28 z dnia 3 września 1928 roku (zbiory Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
  14. ↑ Zarządzenie B.P.L. 8505-I – Piech. L. 4000-30.
  15. ↑ Z Dziennika Rozkazów Dziennych 14 Pułku Piechoty wynika, że obowiązki dowódcy II batalionu objął w trzeciej dekadzie maja 1930 roku. Na stanowisku dowódcy tegoż batalionu odnotowany został również w dniu 21 września 1933 roku.
  16. ↑ Przed wrześniem 1939 r. został przeniesiony z 26 pułku piechoty do 40 pułku piechoty - prawdopodobnie na stanowisko I zastępcy dowódcy pułku. Po wybuchu II wś objął dowództwo nad batalionem nadwyżek 40 pp (Oddziałem Zbierania Nadwyżek 40 pp)[31].
  17. ↑ Według Ordre de Bataille 35 Dywizji Piechoty Rezerwowej z dnia 21 września 1939 roku.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej ↓.
  2. ↑ Lista starszeństwa c. i k. Armii 1917 ↓, s. 425.
  3. ↑ a b c Lista starszeństwa c. i k. Armii 1918 ↓, s. 544.
  4. ↑ Lista starszeństwa c. i k. Armii 1917 ↓, s. 327.
  5. ↑ Lista starszeństwa c. i k. Armii 1918 ↓, s. 165.
  6. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 32 z 25 VIII 1920, s. 778.
  7. ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 01.06.1921 ↓, s. 136, 570.
  8. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922 ↓, s. 53.
  9. ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 242, 413.
  10. ↑ Rocznik oficerski 1924 ↓, s. 224, 356.
  11. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 75 z 21 VII 1925, s. 398.
  12. ↑ Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Wykazy imienne kapitanów – dowódców kompanii i baonów na froncie – 1926/27 – część I ↓, s. 339.
  13. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 13 z 20 IV 1927, s. 119.
  14. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 XII 1927, dodatek Nr 1, s. 3.
  15. ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 125.
  16. ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 181.
  17. ↑ a b Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Obsada personalna – majorowie ↓, s. 68.
  18. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 III 1930, s. 119.
  19. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1930 ↓, s. 131.
  20. ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 280.
  21. ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 109.
  22. ↑ Rocznik oficerski 1932 ↓, s. 30, 544.
  23. ↑ Rocznik oficerski 1932 ↓, s. 30.
  24. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1933 ↓, s. 21.
  25. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 9 z 19 III 1934, s. 120.
  26. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 VI 1934, s. 158.
  27. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1935 ↓, s. 20, 182, 183, 194.
  28. ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 376.
  29. ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 15.
  30. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 579.
  31. ↑ a b Kryska-Karski 1996 ↓, s. 44.
  32. ↑ Kryska-Karski i Barański 1970 ↓, s. 39.
  33. ↑ Dalecki 2009 ↓, s. 332.
  34. ↑ Kryska-Karski i Barański 1974 ↓, s. 49.
  35. ↑ Wesołowski i Zawadzki 2018 ↓, s. 53, 56.
  36. ↑ Wesołowski i Zawadzki 2018 ↓, s. 38.
  37. ↑ Dalecki 2009 ↓, s. 423.
  38. ↑ Wesołowski i Zawadzki 2018 ↓, s. 30, 38.
  39. ↑ Dalecki 2009 ↓, s. 366.
  40. ↑ Wesołowski i Zawadzki 2018 ↓, s. 30.
  41. ↑ Dalecki 2009 ↓, s. 364.
  42. ↑ Wesołowski i Zawadzki 2018 ↓, s. 31, 87.
  43. ↑ Wesołowski i Zawadzki 2018 ↓, s. 33.
  44. ↑ Dalecki 2009 ↓, s. 478.
  45. ↑ Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego 2003 ↓, s. 46.
  46. ↑ Decyzja Nr 439/MON ↓.
  47. ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 242.
  48. ↑ M.P. z 1934 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”.
  49. ↑ M.P. z 1931 r. nr 296, poz. 391 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  50. ↑ a b c d Na podstawie https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Zdj%C4%99cie_Stanis%C5%82awa_Kaliksta_Dunin-Brzezi%C5%84skiego_w_stopniu_majora_z_okresu_s%C5%82u%C5%BCby_w_14pp_we_W%C5%82oc%C5%82awku..jpg

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Brzeziński-Dunin&oldid=73082661”