Stanisław Popowski
Stanisław Popowski, także Stanisław Torokan-Popowski[1] (ur. 21 czerwca?/3 lipca 1894 w Żmerynce, zm. 16 maja 1953 w Łodzi) – profesor pediatrii[2], Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[1].
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
3 lipca 1894 |
| Data i miejsce śmierci |
16 maja 1953 |
| profesor, doktor habilitowany | |
| Specjalność: pediatria | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1932 – pediatria |
| Habilitacja |
1939 |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujStanisław Popowski ukończył gimnazjum w Kijowie, a następnie w latach 1913–1917 studiował medycynę na Uniwersytecie Kijowskim[3], jednocześnie utrzymując się z korepetycji[1]. Studia ukończył z wyróżnieniem. Następnie służył jako lekarz w Wojsku Polskim, brał m.in. udział w obronie Warszawy[1]. Po demobilizacji podjął pracę w Klinice Chorób Dziecięcych Uniwersytetu Warszawskiego. W 1932 uzyskał stopień doktora w oparciu o pracę pt. „Gruźlica dzieci”. W 1939 uzyskał stopień doktora habilitowanego (tytuł rozprawy habilitacyjnej: „Toksyna błonicza w świetle badań biochemicznych”[1]).
Podczas II wojny światowej wziął udział w kampanii wrześniowej będąc oficerem i lekarzem. W Brześciu nad Bugiem dostał się do niewoli radzieckiej, z której udało mu się uciec[1]. Po zajęciu Warszawy przez okupantów powrócił do miasta, gdzie podjął się pracy w klinice, a następnie został ordynatorem szpitala przy ul. Śliskiej. Jednocześnie pracował jako wykładowca wydziału lekarskiego Tajnego Uniwersytetu Warszawskiego[3] i Uniwersytetu Ziem Zachodnich[4]. Podczas wojny zaangażowany był również w działalność tajnego Komitetu Porozumiewawczego Lekarzy Demokratów i Socjalistów oraz był członkiem Żegoty. Uczestniczył w ratowaniu dzieci Zamojszczyzny. Działał na rzecz dostarczania leków więźniom Pawiaka i Auschwitz-Birkenau[4].
Popowski działał w wywiadzie Armii Krajowej w formacji „Lombard”[1] oraz organizował pomoc lekarską dla warszawskiego getta. Stanisław Popowski, jego żona i córka ukrywali żydowskich lekarzy w swoim mieszkaniu, za co oboje zostali odznaczeni medalami „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata” z inicjatywy Bianki Perlmutter[4]. Popowscy dla ukrywanych zdobywali fałszywe akty urodzenia i zapewniali pomoc medyczną. Uratowani przez nich zostali m.in.: prof. Henryk Brokman wraz z żoną i córkami, Janina Jasińska – córka Seweryna Sterlinga, Zofia Rudkowska-Fuchs wraz z mężem, Seweryn Oxner z żoną i synem, Ludwik Hirszfeld wraz z żoną Hanną Hirszfeld. Ponadto Popowski zaangażowany był w ratowanie dzieci z getta warszawskiego, we współpracy z Matyldą Getter[4]. Nie sposób jednoznacznie oszacować liczby uratowanych dzieci przez Popowskiego i Getter. Według prof. Marii Gołębiowskiej były to setki lub tysiące[1].
Popowscy w trakcie powstania warszawskiego po opanowaniu Ochoty przez oddziały RONA trafili do obozu przejściowego na Zieleniaku w Warszawie, następnie do obozu przejściowego w Pruszkowie, skąd przewieziono ich do obozu pracy w kamieniołomach we Friedlandzie (obecnie Mieroszowie), będącego filią KL Gross-Rosen[5]. Popowski uciekł z obozu. W czerwcu 1945 powrócił do Warszawy, gdzie podjął się ponownie pracy w Klinice Chorób Dzieci[3]. Następnie przeniósł się do Łodzi, gdzie 14 lutego 1946 uzyskał nominację na profesora na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Łódzkiego[1] oraz został kierownikiem Katedry i Kliniki Chorób Dzieci Uniwersytetu Łódzkiego i współorganizatorem Wydziału Lekarskiego[3].
Był prezesem Naukowego Towarzystwa Lekarskiego w Łodzi i członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego[6].
W ciągu całej swojej kariery naukowej Stanisław Popowski napisał 46 publikacji naukowych[3].
Życie prywatne
edytujOjcem Stanisława Popowskiego był Michał Bolesław Popowski, matką zaś Anna z domu Ośmiałowska. Popowski miał starszego brata – Stanisława Bolesława Popowskiego, który również był lekarzem[1]. Żoną Stanisława Popowskiego była Maria z domu Grabowska, z którą miał córkę Hannę[4]. Popowscy w Warszawie mieszkali przy ul. Raszyńskiej 58/9[7][5].
Stanisław Popowski został pochowany na cmentarzu Doły w Łodzi[2].
Upamiętnienie
edytuj- Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy w Olsztynie nosi imię profesora Stanisława Popowskiego[3].
- W latach 70. XX w. jedną z ulic w Łodzi nazwano ul. Stanisława Popowskiego[8],
- Stanisław Popowski został upamiętniony tablicą pamiątkową w Szpitalu im. Marii Konopnickiej przy ul. Spornej w Łodzi[1].
- Wspomnienia Bianki Perlmutter pt. „Pod opieką doktora”, związane ze Stanisławem Popowskim, zamieszczone zostały w zbiorowym wydaniu „Heroes of the Holocaust” pod redakcją Arnolda Geiera[9].
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1950),
- Państwowa Nagroda Naukowa (1951)[6],
- Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (1991)[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k Maria Gołębiowska, Rola Szpitala dla dzieci im. Anny Marii (obecnie im. Janusza Korczaka) w rozwoju pediatrii łódzkiej, Łódź, 26 czerwca 2012.
- ↑ a b Stanisław Popowski [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-03-07].
- ↑ a b c d e f Szpital – Szpital Dziecięcy w Olsztynie [online] [dostęp 2022-03-07] (pol.).
- ↑ a b c d e f Historia pomocy – Rodzina Popowskich | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2022-03-07].
- ↑ a b Instytut Pamięci Narodowej, Powstańcze biografie. Łódzkie echa Powstania Warszawskiego [1944], [s.n.], 2014, OCLC 982647376 [dostęp 2022-03-07].
- ↑ a b Zgon prof. dr Stanisława Popowskiego, „Dziennik Łódzki” (118), bc.wbp.lodz.pl, 19 maja 1953 [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Internetowa baza danych i mapa getta warszawskiego – Osoby – P – Popowski Stanisław [online], new.getto.pl [dostęp 2022-03-07].
- ↑ Danuta Bieńkowska, Nazewnictwo miejskie Łodzi, wyd. 2. popr. i uzup., Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013, ISBN 978-83-7525-965-0, OCLC 867961879 [dostęp 2022-03-07].
- ↑ Arnold Geier, Heroes of the Holocaust, wyd. Berkley trade paperback ed, New York: Berkley Books, 1998, ISBN 0-425-16029-7, OCLC 38299889 [dostęp 2022-03-07].