Stanisława Horodyńska
Stanisława Horodyńska z domu Jakubowska ps. „Staszka” „Marta” „Łucja” „Jura” (ur. 19 listopada 1899 w Schodnicy, zm. 10 listopada 1979[1] w Warszawie) − kapitan, uczestniczka Powstania warszawskiego, kurierka ZWZ, działaczka harcerska, urzędniczka, dama Orderu Virtuti Militari
 kapitan
| |
| Data i miejsce urodzenia |
19 listopada 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 listopada 1979 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1939-1944 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys edytuj
Stanisława Topór-Jakubowska urodziła się 19 listopada 1899 w Schodnicy, pow. Drohobycz, woj. Lwowskie w rodzinie górnika Michała i Marii. Miała rodzeństwo: trzech braci oraz siostrę. Uczennica szkoły powszechnej we Lwowie w której w 1911 wstąpiła do harcerstwa[2]. Podczas trwającej I wojny światowej w 1915 wstąpiła do Ligi Kobiet uczęszczając wówczas do Gimnazjum im. Narcyzy Żmichowskiej. W Lidze była jedną z założycielek kółka samopomocowego młodzieży z ramienia którego podejmowała pracę w Gospodzie Legionistów oraz innych jej placówkach[2]. W 1917 uzyskała maturę, a następnie do 1919 studiowała w Wiedniu na Akademii Eksportowej. Podczas studiów działała w organizacjach „Ognisko” i „Strzecha” oraz prowadziła akcję pomocy w miejskich szpitalach dla rannych legionistów. Do Lwowa powróciła w 1920, gdzie uzupełniała wykształcenie podejmując równocześnie pracę w różnych przedsiębiorstwach we Lwowie i Drohobyczu[2]. W 1922 rozpoczęła studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza. Pracując i studiując czynnie działała w harcerstwie, w którym pełniła do 1924 w Lwowskim Hufcu funkcję komendantki. W 1927 uzyskała absolutorium, a w 1932 uwieńczone doktoratem filozofii w zakresie filologii polskiej i etnografii[2]. W 1928 przeniosła się do Drohobycza, gdzie zaczęła pracować zawodowo. W 1938 wystąpiła do Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości o przyznanie jej odznaczenia, ale wniosek został odrzucony. W 1939 powróciła do Lwowa[2].
Po rozpoczęciu wojny, od 12 września 1939 zaczęła działać w oddziałach harcerskiej pomocniczej służby w obronie Lwowa, natomiast w październiku dołączyła do Polskiej Organizacji Walki o Wolność (później ZWZ-AK), będąc równocześnie czynną uczestniczką komórki o kryptonimie „Bociany”, która działała przy parafii św. Marii Magdaleny, w której pomagała przy przerzutach polskich oficerów na Węgry i do Rumunii oraz przy wyrabianiu fałszywych dokumentów[3]. Działania komórki skończyły się w kwietniu 1940, ponieważ NKWD aresztowało proboszcza tej parafii. Pod pseudonimami „Staszka”, „Marta”, „Łucja” pełniła w ZWZ funkcję kurierki na Węgry i Rumunię Komendy Obszaru Południowo-Wschodniego wykonując jednocześnie pracę zarobkową w ukraińskich firmach[3]. Od października 1941 do wiosny 1942 była sekretarką ppłk. M. Dobrzańskiego ps. „Leon”, który pełnił obowiązki szefa sztabu Komendy Obszaru. Później w tej Komendzie pełniła funkcję szefa OV „K” (łączności konspiracyjnej). Pełniąc tę funkcję wykorzystywała swoje liczne kontakty, zwłaszcza harcerskie, uruchomiła obszarową łączność i kolportaż. W 1942 prawdopodobnie wyszła za mąż i wkrótce owdowiała[4][3]. W styczniu 1943 wyjechała do Warszawy ponieważ mogła zostać aresztowana, a tam jako „Jura” objęła kierownictwo komórki łączności z zachodnimi terenami kraju noszącej krypt. „Dworzec Zachodni”, Oddziału V KG AK[5], a pod koniec 1943 przejęła stanowisko kierowniczki poczty głównej dowódcy AK, krypt. „PKO II” i „Rebeka II”[3]. Do jej obowiązków należało m.in. organizowanie odpraw dowódcy AK z komendantami Obszarów i Okręgów z terenu Generalnego Gubernatorstwa i ziem wcielonych do Rzeszy oraz utrzymywanie łączności z tymi Okręgami[3].
W styczniu 1945 przedostała się do brata mieszkającego w Lublinie. Tam podjęła pracę w szpitalu, najpierw na terenie byłego obozu zagłady na Majdanku, potem w Okręgowym Szpitalu Wojskowym Nr 2. 1 kwietnia 1945 została zdemobilizowana, a w czerwcu zaczęła pracować w Warszawie w Ministerstwie Żeglugi i Handlu Zagranicznego[3]. Była dyskryminowana i dlatego kilkakrotnie zmieniała pracę. Do momentu przejścia w 1965 na emeryturę pracowała kolejno: w Akademii Medycznej, Komitecie Biochemii PAN, Głównym Urzędzie Miar oraz Ośrodku Informacji Ekonomicznej Polskiej Izby Handlu Zagranicznego. Przez cały okres swojej pracy należała do związków zawodowych pracowników wymienionych instytucji[3]. Na emeryturze była zatrudniona na pół etatu w administracji Teatru Ateneum, ale zachorowała i w 1971 musiała zrezygnować z tej pracy. Zaprzestała również działać społecznie, którą prowadziła w osiedlu mieszkaniowym, w charakterze przewodniczącej Komisji Społeczno-Wychowawczej Rady Osiedla i wiceprzewodniczącej Komitetu Kolonijnego. Od 1965 należała do ZBoWiD, w którym działała społecznie w dziale socjalnym Zarządu Głównego[6].
Zmarła 10 listopada 1979 w Warszawie, a pochowana została na Cmentarzu Wawrzyszewskim[6].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari − Rozkaz Komendy Obszaru Ziem Południowo-Wschodnich AK nr 95 z 11 listopada 1942[7]
- Krzyż Walecznych − dwukrotnie, w 1941 i w 1944
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami − 1945
Przypisy edytuj
- ↑ Nekrologi Warszawskie [dostęp 2023-03-31]
- ↑ a b c d e Zawacka 2005 ↓, s. 66.
- ↑ a b c d e f g Zawacka 2005 ↓, s. 67.
- ↑ Jest także wersja, że nazwisko Horodyńska było nazwiskiem przybranym
- ↑ Wg Marka Ney-Krwawicza od grudnia 1942
- ↑ a b Zawacka 2005 ↓, s. 68.
- ↑ Nadanie zostało zweryfikowane 2 grudnia 1964 przez Główną Komisję ds. Weryfikacji Odznaczeń przy ZG ZBoWiD z nr legitymacji DK-0991/W
Bibliografia edytuj
- Elżbieta Zawacka: Słownik biograficzny kobiet odznaczonych orderami wojennymi Virtuti Militari. T. II. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskiej Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2005, s. 66–68. ISBN 83-88693-08-5.