Wikipedia

System oświaty w Rosji

struktura szkolnictwa w Rosji

System oświaty w Rosji – struktura szkolnictwa w Rosji, obejmująca przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, placówki ponadgimnazjalne, policealne, artystyczne oraz inne placówki edukacyjne, jak również organizacja prawno-administracyjna tej struktury, łącznie z zapewnieniem źródeł finansowania.

1 września w rosyjskich szkołach jest obchodzony Dzień Wiedzy (ros. День знаний)[1] – święto edukacji. W tym dniu uroczyście rozpoczyna się rok szkolny (formalnie rozpoczyna się 2 września), który kończy się pod koniec maja (od 25 do 31 maja – w zależności od klasy)[2][3][4]

Edukacja w Rosji jest zapewniana przede wszystkim przez państwo i regulowana przez Ministerstwo Edukacji i Nauki Federacji Rosyjskiej. Władze poszczególnych autonomicznych republik Federacji Rosyjskiej oraz jednostek administracyjnych regulują działalność edukacyjną w ramach własnego prawodawstwa, ale zawsze na warunkach dopuszczonych przez ustawodawstwo federalne.

Przed rokiem 2007 w Rosji obowiązywał 9-letni program (cykl) nauczania z jego opcjonalnym wydłużeniem do 10–11 lat[5][6]. Począwszy od 1 września 2007 minimalny cykl obowiązkowej edukacji został wydłużony do 11 lat (do 17–18[7] roku życia). Obowiązkowe wykształcenie na poziomie podstawowym zostało zastąpione przez obowiązkowe wykształcenie na poziomie średnim[6][8][9]. Przed 2007 rokiem podmioty federalne mogły wprowadzić większy obowiązkowy standard edukacyjny. Moskwa wprowadziła przymusowy 11-letni cykl edukacyjny w 2005 roku; podobne ustawodawstwo, wydłużające obowiązkowy 9-letni program nauczania istniało przed 2007 w Kraju Ałtajskim, Jakucji oraz w obwodzie tiumeńskim. Uczeń pomiędzy 15 a 18 rokiem życia może opuścić szkołę za zgodą rodziców oraz władz lokalnych, a bez tej zgody – po ukończeniu 18 roku życia. Wydalenie ze szkoły za wielokrotne naruszanie regulaminu szkolnego jest możliwe w przypadku gdy uczeń ukończył 15 rok życia.

Edukacja w należących do państwa szkołach podstawowych oraz średnich jest wolna od opłat; edukacja na poziomie szkoły wyższej jest również co do zasady darmowa, jednakże z pewnymi wyjątkami: znaczna liczba studentów musi opłacać pełne czesne. Mężczyźni i kobiety mają równy dostęp do wszystkich poziomów kształcenia, jak również równy udział procentowy w edukacji[10], z wyjątkiem poziomu uniwersyteckiego, gdzie kobiety stanowią 57% wszystkich studentów[11].

Obowiązująca federalna ustawa „O edukacji w Federacji Rosyjskiej” ((ros.) Федеральный закон РФ „Об образовании в Российской Федерации”) z 31 grudnia 2012 (weszła w życie 1 września 2013) w przypisie art. 67 wskazuje, iż edukacja przygotowawcza dzieci w placówkach oświatowych, które zapewniają podstawowy program edukacji rozpoczyna się – w przypadku braku przeciwwskazań zdrowotnych – w wieku sześciu lat i sześciu miesięcy, jednak nie później niż w wieku ośmiu lat. Na wniosek rodziców (prawnych przedstawicieli) założyciel instytucji edukacyjnej może zezwolić na rozpoczęcie edukacji dziecka w młodszym wieku[12][13][14]. Ten sam przypis wskazuje, iż edukacja przedszkolna w placówkach oświatowych może rozpocząć po osiągnięciu przez dzieci wieku dwóch miesięcy[12].

Według spisu powszechnego z 2002 roku poziom alfabetyzmu w Rosji wynosił 99,4% (99,7% wśród mężczyzn i 99,2% wśród kobiet[15]. Według danych Banku Światowego 54% ludzi w wieku produkcyjnym w Rosji posiada co najmniej wykształcenie na poziomie uniwersyteckim lub inżynierskim, co daje Rosji pod tym względem pozycję światowego lidera[16]. 47,7% ukończyło edukację na stopniu szkoły średniej, 26,5% ukończyło gimnazjum, a 8,1% posiada wykształcenie podstawowe. Najwyższy procentowy udział – wynoszący 24,7% – w poziomie wykształcenia na stopniu uniwersyteckim obserwuje się u kobiet w wieku 35–39 lat (ten sam współczynnik dla mężczyzn w tym samym wieku wynosi 19,5%)[17].

Do prywatnych placówek edukacyjnych uczęszcza 1% dzieci w przedszkolach[18], 0,5% dzieci w szkołach podstawowych[19] oraz 17% studentów w szkołach wyższych[20].

Edukacja w Rosji – wybrane dane statystyczne

edytuj

Wartość dodana brutto rosyjskiego systemu edukacji na tle produktu krajowego brutto Federacji Rosyjskiej

edytuj

Wartość dodana brutto w rosyjskim systemie edukacji wyniosła w poszczególnych latach (w nawiasie produkt krajowy brutto Federacji Rosyjskiej w cenach rynkowych)[21]:

  • 2002 – 280 mld rub (10 830,5 mld rub)
  • 2003 – 317,9 mld rub (13 208,2 mld rub)
  • 2004 – 401 mld rub (17 027,2 mld rub)
  • 2005 – 493,2 mld rub (21 609,8 mld rub)
  • 2006 – 619,3 mld rub (26 917,2 mld rub)
  • 2007 – 769,9 mld rub (33 247,5 mld rub)
  • 2008 – 970,7 mld rub (41 276, 8 mld rub)
  • 2009 – 1134,2 mld rub (38 807,2 mld rub)
  • 2010 – 1226,0 mld rub (46 308,5 mld rub)
  • 2011 – 1387,8 mld rub (55 6440,0 mld rub)
  • 2012 – 1578,8 mld rub (61 810,8 mld rub)
  • 2013 – 1733,1 mld rub (66 689,1 mld rub)

Wydatki państwowe na edukację w Federacji Rosyjskiej

edytuj

Na posiedzeniu prezydenta Federacji Rosyjskiej Władimira Putina, które odbyło się w listopadzie 2010 roku powiedział on, że na program edukacji w Rosji w latach 2011–2015 zostanie wyasygnowane 137 mld rubli: znaczące środki zostaną wykorzystane w celu wspierania uzdolnionych dzieci, a także tworzenia centr dla uzdolnionej młodzieży przy federalnych uniwersytetach oraz szkół kształcenia na odległość przy uniwersytetach badawczych. Ponadto jednym z założeń programu jest kontynuowanie rozbudowy bazy materialno–technicznej uczelni federalnych[22].

Wydatki publiczne na edukację w Federacji rosyjskiej w poszczególnych latach przedstawia poniższa tabela.

Rok Wydatki z budżetu federalnego, w mld rub.
1997 18,5[23]
1998 17,2[24]
1999 20,8[25]
2000 37,6[26]
2001 55,1[27]
2002 82,3[27]
2003 101,6[27]
2004 122,1[27] (119,3)*[28]
2005 162,1[27] (160,5)*[28]
2006 206,3[27] (211,9)*[28]
Rok Wydatki z budżetu federalnego, w mld rub.
2007 277,9[28] (319,3)*[29]
2008 384,4[29]
2009 448,1[29]
2010 444,0[30] (456,8)*[29]
2011 531,2[29]
2012 603,5[31]
2013 605,7[32]
2014 547,7**[32]
2015 572,6**[32]
* – różne dane.
** – projekt budżetu

Średnie uposażenie nauczycieli w Federacji Rosyjskiej

edytuj

Według danych opublikowanych przez Federalną Służbę Statystyczną średnia miesięczna pensja pracownika zatrudnionego w rosyjskim systemie oświaty wynosiła w 2009 roku 13,3 tys. rub, z tym że uposażenie pracownika różniło się w zależności od wykonywanej pracy (jego pozycji w systemie oświaty) i wynosiło (bez dodatków)[33][34]:

  • 9,7 tys. rub miesięcznie – w przypadku nauczyciela zatrudnionego na szczeblu edukacji przedszkolnej;
  • 10 tys. rub miesięcznie – na szczeblu edukacji początkowej;
  • 12,2 tys. rub miesięcznie – w dodatkowym kształceniu dzieci (ros. Дополнительное образование детей; wdrażanie dodatkowych programów edukacyjnych, m.in. dla uzdolnionych dzieci);
  • 11 tys. rub miesięcznie – w przypadku nauczyciela realizującego program nauczania odpowiadający podstawowemu wykształceniu ogólnemu (gimnazjalnemu);
  • 13 tys. rub miesięcznie – w przypadku nauczyciela realizującego program nauczania odpowiadający pełnemu wykształceniu średniemu (ogólnokształcącemu);
  • 12,1 tys. rub miesięcznie – w przypadku nauczyciela realizującego program wykształcenia zawodowego;
  • 15,7 tys. miesięcznie – w przypadku nauczyciela realizującego program odpowiadający wykształceniu średniemu zawodowemu;
  • 20,2 tys. miesięcznie – w przypadku nauczyciela realizującego program odpowiadający wykształceniu wyższemu

Od tego czasu pensje nauczycieli w Rosji znacząco wzrosły. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie nauczycieli kształcenia ogólnego w drugim kwartale 2013 roku wzrosło w porównaniu do pierwszego kwartału o 25,5% i wyniosło 32 200 rub. W tym samym czasie średnia pensja nauczyciela zatrudnionego w przedszkolu osiągnęła poziom 24,1 tys. rub[35][36]. Według danych opublikowanych przez Federalną Służbę Statystyczną jeszcze w marcu 2010 średnia pensja w rosyjskim systemie oświaty wynosiła 13,5 tys. rubli miesięcznie[37], a więc była zdecydowanie niższa niż w 2013.

Edukacja przedszkolna

edytuj

Według spisu powszechnego z 2002 roku 68% dzieci (78% dzieci w miastach i 47% w obszarach wiejskich) w wieku 5 lat uczęszczało do przedszkola[38]. Według danych UNESCO, poziom procentowy dzieci realizujących jakikolwiek program nauczania przedszkolnego wzrósł z 67% w roku 1999 do 84% w 2005[39].

Działalność przedszkoli, w przeciwieństwie do szkół, jest regulowana przed władze regionalne i lokalne. Ministerstwo Edukacji i Nauki Federacji Rosyjskiej reguluje jedynie krótki przedszkolny program przygotowawczy przeznaczony dla dzieci w wieku 5–6 lat. W 2004 roku rząd podjął próbę obciążenia rodziców kosztami związanymi z edukacją przedszkolną, jednakże spotkała się ona z silnym sprzeciwem społecznym, w związku z czym rząd zrewidował swoje stanowisko i wycofał się z pomysłu. Obecnie władze lokalne (samorządowe, republik związkowych) mogą prawnie pobierać od rodziców opłaty co do zasady jedynie w wysokości nie przekraczającej 20% usprawiedliwionych kosztów edukacji dziecka na poziomie przedszkolnym. Wyjątek stanowią bliźnięta, dzieci studentów, uchodźców, osób poszkodowanych przez katastrofę jądrową w Czarnobylu oraz dzieci osób należących do innych, szczególnie chronionych przez prawo grup społecznych – zgodnie z obowiązującym prawem edukacja przedszkolna takich dzieci jest zawsze darmowa[40].

System edukacji funkcjonujący w ZSRR obejmował opieką przedszkolną niemal wszystkie małe dzieci rodziców mieszkających w obszarach miejskich – począwszy do tych w wieku 1–3 lat, które trafiały do żłobków, skończywszy na większych dzieciach w wieku 3–7 lat, które uczęszczały do przedszkoli. Jeszcze w latach 80. XX wieku istniało 88 tys. żłobków i przedszkoli. Po upadku Związku Radzieckiego liczba tych placówek spadła do 46 tys.; budynki żłobków i przedszkoli były bardzo często sprzedawane oraz nierzadko przebudowywane w stopniu, który uniemożliwiał ich powtórne wykorzystanie w celach edukacyjnych. W latach 90. placówki, które oparły się likwidacji, bardzo często dbały o zapewnienie wysokiej jakości usług, zwiększały poziom, będąc przy tym postrzegane przez znaczną część społeczeństwa jako niemal nieodzowne w celu prawidłowego przygotowania dzieci do edukacji szkolnej. W tym samym czasie, mimo bardzo dużego zapotrzebowania nie nastąpił zrost procentowy edukacji zapewnianej przez prywatne żłobki i przedszkola. Wynikało to w dużej mierze z negatywnych działań administracji samorządowej i regionalnej w tym zakresie oraz bardzo wysokie kosztów utrzymania prywatnej placówki przedszkolnej[41][42]; co więcej – udział procentowy dzieci uczęszczających do prywatnych przedszkoli spadł z 7% w 1999 do 1% w 2005 roku[18].

Wzrost gospodarczy, który nastąpił po zakończeniu kryzysu finansowego, który miał miejsce w 1998 spowodował wystąpienie nie notowanego od wielu lat wyżu demograficznego, którego widoczną oznaką był gwałtowny wzrost współczynnika urodzeń, zanotowany po raz pierwszy w 2005. Duże miasta zmierzyły się z problemem braku miejsc w przedszkolach wcześniej – w 2002 roku. Liczba dzieci czekających na przyjęcie do przedszkola w Moskwie oscylowała w granicach 15 tys., podczas gdy w dużo mniejszym Tomsku (liczba ludności: 489 tys. w 2002 r.) zbliżyła się do liczby 12 tys. Władze Moskwy ustanowiły specjalne „komisje przedszkolne”, których zadaniem było znajdywanie wolnych miejsc dla dzieci w przedszkolach. Ich powstanie było usprawiedliwione faktem nierównomiernego obłożenia poszczególnych przedszkoli, jak również uporządkowaniem spraw związanych z oczekiwaniem dziecka na przyjęcie do placówki; rodzice zaczęli bardzo często zapisywać dziecko na listę oczekujących zaraz po jego urodzeniu. Skala problemu różni się pomiędzy poszczególnymi dzielnicami, przykładowo w moskiewskim rejonie (odpowiedniku dzielnicy w Polsce) Fili-Dawydkowo (liczba ludności: ok. 112 tys. w 2010 r.) zlikwidowano wszystkie przedszkola należące do państwa, podczas gdy w położonym 37 km na północny zachód od Moskwy Zielenogradzie kolejka dzieci oczekujących na przyjęcie do przedszkola jest krótka[40]. Niezależni dziennikarze wskazują, że łapówki i „podarki” składane w celu zapewnienia miejsca w placówce są zbliżone do tych, które spotyka się w kontekście egzaminów wstępnych do szkół wyższych[43], aczkolwiek władze odpierają te zarzuty[40].

Szkolnictwo ogólnokształcące

edytuj

W roku szkolnym 2007–2008 w Rosji znajdowało się 59 260 szkół ogólnokształcących: 19 635 z nich znajdowało się w miastach, a 39 625 na obszarach wiejskich[44].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ День знаний. calend.ru. [dostęp 2014-02-20]. (ros.).
  2. ↑ Примерный режим работы общеобразовательных организаций, расположенных на территории автономного округа, в 2013-2014 учебном году. gym363.spb.ru. [dostęp 2014-02-20]. (ros.).
  3. ↑ Учебные планы ОУ. doinhmao.ru. [dostęp 2014-02-20]. (ros.).
  4. ↑ СРОКИ ПРОВЕДЕНИЯ КАНИКУЛ В 2012-2013 УЧЕБНОМ ГОДУ. probelam.net. [dostęp 2014-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ros.).
  5. ↑ Федеральный закон Российской Федерации от 21 июля 2007 г. N 194-ФЗ. rg.ru. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  6. ↑ a b Мария Агранович: Одиннадцать лет до аттестата зрелости. Общее среднее образование становится обязательным для россиян. rg.ru, 27 marca 2007. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  7. ↑ Russian education system. Compulsory Basic Education. studyrussian.com. [dostęp 2014-02-19]. (ang.).
  8. ↑ В России вводится обязательное 11-летнее образование. grani.ru, 6 lipca 2007. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  9. ↑ Нужно ли обязательное среднее образование?. pravda.ru, 31 sierpnia 2007. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  10. ↑ Education for all by 2015: Will we make it?. Oxford University Press, 2007, s. 82.
  11. ↑ Education for all by 2015: Will we make it?. Oxford University Press, 2007, s. 316.
  12. ↑ a b Федеральный закон РФ „Об образовании в Российской Федерации” № 273-ФЗ.Статья 67. Организация приема на обучение по основным общеобразовательным программам. zakonrf.info. [dostęp 2014-02-20]. (ang.).
  13. ↑ Федеральный закон РФ „Об образовании в Российской Федерации” № 273-ФЗ. zakonrf.info. [dostęp 2014-02-20]. (ang.).
  14. ↑ Федеральный закон Российской Федерации от 29 декабря 2012 г. N 273-ФЗ „Об образовании в Российской Федерации”. rg.ru, 31 grudnia 2012. [dostęp 2014-02-20]. (ang.).
  15. ↑ The World Factbook: Russia. cia.gov. [dostęp 2014-02-19]. (ang.).
  16. ↑ Indicators. data.worldbank.org. [dostęp 2014-02-19]. (ang.).
  17. ↑ НАСЕЛЕНИЕ ПО УРОВНЮ ОБРАЗОВАНИЯ, ПОЛУ И ВОЗРАСТНЫМ ГРУППАМ (На 1000 человек соответствующего возраста). perepis2002.ru. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  18. ↑ a b Education for all by 2015: Will we make it?. Oxford University Press, 2007, s. 269.
  19. ↑ Education for all by 2015: Will we make it?. Oxford University Press, 2007, s. 284.
  20. ↑ Основные показатели деятельности учреждений высшего профессионального образования. web.archive.org. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  21. ↑ Валовой внутренний продукт и валовая добавленная стоимость по видам экономической деятельности (Produkt krajowy brutto i wartość dodana brutto według rodzajów działalności gospodarczej). gks.ru. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  22. ↑ Путин: на развитие образования в РФ за пять лет направят 137 млрд руб. ria.ru, 11 listopada 2010. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  23. ↑ РОССИЙСКАЯ ФЕДЕРАЦИЯ ФЕДЕРАЛЬНЫЙ ЗАКОН О федеральном бюджете на 1997 год. duma.gov.ru. [dostęp 2014-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-11)]. (ros.).
  24. ↑ РОССИЙСКАЯ ФЕДЕРАЦИЯ ФЕДЕРАЛЬНЫЙ ЗАКОН О федеральном бюджете на 1998 год. duma.gov.ru. [dostęp 2014-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-25)]. (ros.).
  25. ↑ РОССИЙСКАЯ ФЕДЕРАЦИЯ ФЕДЕРАЛЬНЫЙ ЗАКОН О федеральном бюджете на 1998 год. duma.gov.ru. [dostęp 2014-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-25)]. (ros.).
  26. ↑ РОССИЙСКАЯ ФЕДЕРАЦИЯ ФЕДЕРАЛЬНЫЙ ЗАКОН О федеральном бюджете на 2000 год. duma.gov.ru. [dostęp 2014-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-25)]. (ros.).
  27. ↑ a b c d e f Государственные расходы на образование в Российской Федерации, 2001–2006 годы. (в миллиардах рублей). strf.ru. [dostęp 2014-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-27)]. (ros.).
  28. ↑ a b c d Средняя заработная плата в системе образования за год выросла на 20%, в науке – на 40%. mon.gov.ru. [dostęp 2014-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-25)]. (ros.).
  29. ↑ a b c d e 2.1.2. Динамика расходов федерального бюджета по отраслям социально-культурной сферы в номинальном выражении. hse.ru. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  30. ↑ 5.7. Бюджетные ассигнования федерального бюджета по разделу «Образование» приведены в следу ющей таблице (s.136.). ach.gov.ru. [dostęp 2014-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-08)]. (ros.).
  31. ↑ Расходы федерального бюджета на образование растут – Балыхин. er.ru, 6 października 2011. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  32. ↑ a b c Как федеральный бюджет планирует финансировать образование. ecpol.ru, 21 grudnia 2012. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  33. ↑ Дмитрий Сергеевич Агафонов: Специфика формирования государственного бюджета. За чей счёт повышать зарплаты учителям? Часть 1.. умная-школа.рф. [dostęp 2014-02-21]. (ros.).
  34. ↑ Интерактивная витрина. cbsd.gks.ru. [dostęp 2014-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)]. (ros.).
  35. ↑ Мария Орлова: В Пермском крае сравнялось число бедняков и богачей. rg.ru, 10 lipca 2013. [dostęp 2014-02-21]. (ros.).
  36. ↑ Средняя зарплата российских учителей достигла 32 тысяч рублей. gks.ru, 21 sierpnia 2013. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  37. ↑ Среднемесячная номинальная начисленная заработная плата работников по полному кругу организаций, рубль. gks.ru. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  38. ↑ 4. ДЕТИ В ВОЗРАСТЕ 3-9 ЛЕТ ПО ОБУЧЕНИЮ В ДОШКОЛЬНЫХ И ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ ПО СУБЪЕКТАМ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ. perepis2002.ru. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  39. ↑ Education for all by 2015: Will we make it?. Oxford University Press, 2007, s. 268–269.
  40. ↑ a b c Ольга Масюкевич: Муки детсадовы. В столице началась запись дошколят в детские сады. rg.ru, 13 kwietnia 2007. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  41. ↑ Анна Немченко: Нужен ли ребенку детский сад?. materinstvo.ru, 1 kwietnia 2011. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  42. ↑ Свой бизнес – детский сад. openbusiness.ru. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  43. ↑ Марина Аромштам: Демографическая статистика и очереди в детские сады. russ.ru, 3 marca 2008. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
  44. ↑ Эссе на тему: «Статистический анализ проблем сельских школ». pandia.ru. [dostęp 2014-02-19]. (ros.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=System_oświaty_w_Rosji&oldid=74644645”