Szczelina (geologia)

Szczelina, szczelina skalna, spękania (geol.) - ogólna nazwa wszelkiego rodzaju rozwartych pęknięć w skałach o szerokości od ułamka mm do kilku m.

Ogólny podział szczelin skalnych:

I.Szczeliny pochodzenia tektonicznego.

II.Szczeliny pochodzenia nietektonicznego.

Ze względu na genezę powstania wyróżniamy szczeliny skalne:

I.Szczeliny tektoniczne – tworzące się wskutek ciśnień zewnętrznych, nacisków i naprężeń w skorupie ziemskiej podczas ruchów górotwórczych.

1. Szczeliny uskokowe – szczelina występująca wzdłuż płaszczyzn uskokowych.
2. Szczeliny osuwiskowe – tworzą się na skutek ruchów masowych, osuwisk, zerw itp.
3. Szczeliny odspojeniowe – wewnętrzne szczeliny w skale bez przesunięć, zwana też diaklazami.

II.Szczeliny syngenetyczne – tworzące się wskutek działania sił wewnętrznych w procesie powstawania skały.

1. Szczeliny kontrakcyjne – powstające wskutek kurczenia się np. stygnącej lawy lub wysychającego mułu.
2. Szczeliny ciosowe - występują np. granitach, sięgające nieraz głęboko w skorupę ziemską.

III.Szczeliny wietrzeniowe – powstające wskutek zmian ciśnienia górotworu w efekcie procesów wietrzenia mechanicznego z reguły są to płytkie szczeliny

IV.Szczeliny inicjalne – powstające w wyniku wypłukiwania przez wodę, przepływającą przez spękania skały krasowiejącej powstałe w sposób naturalny. Po poszerzeniu, szczeliny stają się zaczątkami korytarzy.

V.Szczeliny sztuczne – powstające przy robotach strzałowych.

Ze względu na możliwość gromadzenia i przewodzenia wód podziemnych oraz działanie sił międzycząsteczkowych wyróżniamy szczeliny:

1. nadkapilarne – większe od 0,254 mm.
2. kapilarne – o szerokości 0,2540,0001 mm.
3. subkapilarne – mniejsze od 0,0001 mm.

Szczeliny mają niekorzystny wpływ na odporność jednolitych skał, stanowią tzw. słabe strefy, wzdłuż których postępuje degradacja skały.

Bibliografia

• WojciechW. Jaroszewski WojciechW., LeszekL. Marks LeszekL., AndrzejA. Radomski AndrzejA., Słownik geologii dynamicznej, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, ISBN 83-220-0196-7, OCLC 830183626 .brak strony (książka)
• M.Książkiewicz: Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1979, ISBN 83-220-0035-9
• Praca zbiorowa: Poradnik Górnika t.1, Wydawnictwa Śląsk, Katowice, 1972, Nr bibliografii narodowej PB 1973/1927 str.1319
• WłodzimierzW. Mizerski WłodzimierzW., HubertH. Sylwestrzak HubertH., Słownik geologiczny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ISBN 83-01-13781-9, OCLC 749460229 .brak strony (książka)