Tachyspiza

rodzaj ptaków

Tachyspizarodzaj ptaków z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w obrębie rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae).

Tachyspiza
Kaup, 1844[1]
Ilustracja
Krogulec mały (T. badia)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

szponiaste

Rodzina

jastrzębiowate

Podrodzina

jastrzębie

Plemię

Accipitrini

Rodzaj

Tachyspiza

Typ nomenklatoryczny

Falco soloensis Horsfield, 1821

Gatunki

28 gatunków – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji, Melanezji, Australii, Afryce i Ameryce Południowej[14].

Morfologia

edytuj

Długość ciała 22–55 cm, rozpiętość skrzydeł 39–110 cm; masa ciała samic 68–1050 g, samców 78–470 g[14].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1844 roku niemiecki przyrodnik i paleontolog Johann Jakob Kaup w publikacji własnego autorstwa poświęconej llasyfikacji ssaków i ptaków[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) krogulec chiński (T. soloensis).

Etymologia

edytuj
  • Tachyspiza: gr. ταχυς takhus ‘szybki’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[15].
  • Hieraspiza: gr. ἱεραξ hierax, ἱερακος hierakos ‘jastrząb’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[16]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco virgatus Temminck, 1822[17].
  • Leucospiza: gr. λευκος leukos ‘biały’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Falco novaehollandiae J.F. Gmelin, 1788.
  • Nisastur: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Nisus Lacépède, 1799 oraz Astur Lacépède, 1799[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Falco badius J.F. Gmelin, 1788.
  • Urospiza: gr. ουρα oura ‘ogon’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Falco radiatus Temminck, 1822 (= Astur fasciatus Vigors & Horsfield, 1827).
  • Scelospiza: gr. σκελος skelos ‘noga’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Accipiter francesiae A. Smith, 1834.
  • Sparvius: fr. Épervier ‘krogulec’, od średniowiecznołac. sparverius ‘krogulec’[22]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Accipiter trinotatus Bonaparte, 1850.
  • Eunisus: gr. ευ eu ‘dobry’; rodzaj Nisus Lacépède, 1799[23]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco sphenurus[e] Rüppell, 1836[24].
  • Eusparvius: gr. ευ eu ‘dobry’; rodzaj Sparvius Bonaparte, 1854[25].
  • Nisuoides: rodzaj Nisus Lacépède, 1799; gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’[26]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Nisuoides morelii Pollen, 1866 (= Accipiter francesiae A. Smith, 1834).
  • Erythrospiza: gr. ερυθρος eruthros ‘czerwony’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[27]. Gatunek typowy: Astur griseogularis[f] G.R. Gray, 1861.
  • Teraspiza: gr. τερας teras, τερατος teratos ‘cud, cudo’ (por. τηρεω tēreō ‘pilnować’); σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[28]. Gatunek typowy: Falco virgatus Temminck, 1822.
  • Chirospizias: gr. χειρ kheir, χειρος kheiros ‘dłoń’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[29].
  • Dinospizias: gr. δεινος deinos ‘potężny, straszny’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[30]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Falco poliogaster Temminck, 1824.
  • Spilospiza: gr. σπιλος spilos ‘plamka, cętka’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[31]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Accipiter trinotatus Bonaparte, 1850.
  • Paraspizias: gr. παρα para ‘blisko’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sparvius cirrocephalus Vieillot, 1817.

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki[33]:

  1. Młodszy homonim Sparvius Vieillot, 1816.
  2. Alternatywna nazwa dla Sparvius Bonaparte, 1854.
  3. Młodszy homonim Erythrospiza Bonaparte, 1831 (Fringillidae).
  4. Nowa nazwa dla Erythrospiza Kaup, 1867.
  5. Podgatunek A. badius
  6. Podgatunek T. hiogaster.

Przypisy

edytuj
  1. a b c Kaup 1844 ↓, s. 116.
  2. Kaup 1844 ↓, s. 119.
  3. E. Blyth. Further Observations on the Ornithology of the neighbourhood of Calcutta. „The Annals and Magazine of Natural History”. 14, s. 35, 1844. (ang.). 
  4. J.J. Kaup. Ueber Falken. Mit besonderer Berücksichtigung der im Museum der Senckenbergischen naturforschenden Gesellschaft aufgestellten Arten. „Museum Senckenbergianum”. 3 (3), s. 259, 1845. (niem.). 
  5. J.J. Kaup. Monographien der Genera der Falconidae. „Isis von Oken”. Jahrgang 1847, s. 169, 1847. (niem.). 
  6. a b c Ch.L. Bonaparte. Tableau des oiseaux de proie. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2e série. 6, s. 538, 1854. (fr.). 
  7. F.P.L. Pollen. Description d’une espèce d’éperyier de Madagascar. Inconnue aux naturalistes. „Bulletin de la Société des sciences et arts de l’Ile de la Réunion”. Année 1866, s. 102, 1866. (fr.). 
  8. Kaup 1867 ↓, s. 172.
  9. Kaup 1867 ↓, s. 170.
  10. C.J. Sundevall. Förnyad anordning av Dagrovfoglarna (Dispositio nova Accipitrum Hemeroharpagorum). „Öfversigt Konglica Svenska Vetenskaps-Akademiens nya Handlingar”. 31 (2), s. 25, 1874. (szw.). 
  11. J. Cabanis. Uebersicht der von Herrn Carl Euler im District Cantagallo, Provinz Rio de Janeiro, gesammelten Vögel. „Journal für Ornithologie”. Vierte Folge. 22, s. 228, 1874. (niem.). 
  12. T. Salvadori. Intorno a due collezioni di uccelli di Celebes inviate al Museo Civico di Genova dal D.r O. Beccari e dal Sig. A. A. Bruijn (Tav. XVIII). „Annali del Museo Civico di Storia Naturale di Genova”. 7, s. 643, 1875. (wł.). 
  13. G.M. Mathews: The Birds of Australia. Cz. 5. London: H.F. & G. Witherby, 1915–1916, s. 74. (ang.).
  14. a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI10.2173/bow.accipi1.01 [dostęp 2024-07-22] (ang.), Accipiter.  
  15. The Key to Scientific Names, Tachyspiza [dostęp 2023-10-13].
  16. The Key to Scientific Names, Hieraspiza [dostęp 2023-10-13].
  17. R.B. Sharpe: Catalogue of the Acciptres, or diurnal birds of prey, in the collection of the British Museum. Cz. 1. London: Printed by order of the Trustees, 1874, s. 229, seria: Catalogue of the Birds in the British Museum. (ang.).
  18. The Key to Scientific Names, Leucospiza [dostęp 2023-10-13].
  19. The Key to Scientific Names, Nisastur [dostęp 2023-10-13].
  20. The Key to Scientific Names, Urospiza [dostęp 2023-10-13].
  21. The Key to Scientific Names, Scelospiza [dostęp 2023-10-13].
  22. The Key to Scientific Names, Sparvius [dostęp 2023-10-13].
  23. The Key to Scientific Names, Eunisus [dostęp 2023-10-13].
  24. Ch.W. Richmond. Generic names applied to birds during the years 1906 to 1915, inclusive, with additions and corrections to Waterhouse’s “Index Generum Avium”. „Proceedings of the United States National Museum”. 53 (2221), s. 590, 1917. (ang.). 
  25. The Key to Scientific Names, Eusparvius [dostęp 2023-10-13].
  26. The Key to Scientific Names, Nisuoides [dostęp 2023-10-13].
  27. The Key to Scientific Names, Erythrospiza [dostęp 2023-10-13].
  28. The Key to Scientific Names, Teraspiza [dostęp 2023-10-13].
  29. The Key to Scientific Names, Chirospizias [dostęp 2023-10-13].
  30. The Key to Scientific Names, Dinospizias [dostęp 2023-10-13].
  31. The Key to Scientific Names, Spilospiza [dostęp 2023-10-13].
  32. The Key to Scientific Names, Paraspizias [dostęp 2023-10-13].
  33. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2024-07-22). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-07-22].

Bibliografia

edytuj