Wrotycz starcolistny

Wrotycz starcolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	wrotycz
Gatunek	wrotycz starcolistny
	Nazwa systematyczna
	Tanacetum cinerariifolium (Trevir.) Sch. Bip.; Tanaceteen 58. 1844
Synonimy
	Chrysanthemum cinerariifolium (Trevir.) Vis.; Pyrethrum cinerariifolium Trevir;
	Chrysanthemum cinerariifolium (Trevir.) Vis.; Pyrethrum cinerariifolium Trevir;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wrotycz starcolistny^[5] (Tanacetum cinerariifolium) – gatunek byliny z rodziny astrowatych. Pochodzi z rejonu obszaru Morza Śródziemnego, szczególnie znad wybrzeża Adriatyku.

Nazewnictwo

Dawniej zaliczany był do rodzaju złocień (Chrysanthemum), stąd też rozpowszechniła się jego polska nazwa złocień dalmatyński (drugi człon nazwy pochodzi od rejonu występowania – Dalmacji). W najnowszych ujęciach taksonomicznych przeniesiony został do rodzaju wrotycz (Tanacetum^[3]).

Morfologia

Wysokość do 1 metra. Liście trzykrotnie pierzastodzielne, z owłosieniem szarym. Koszyczki kwiatowe osadzone w szczytowych partiach słabo ulistnionych łodyg. Okrywa koszyczka żółtawa, okwiat biały kwiaty języczkowe. Owoc – niełupka.

Zastosowanie

Roślina owadobójcza, znana też pod nazwą pyrethrum. Jej wysuszone koszyczki kwiatowe zawierają trującą pyretrynę, działającą paraliżująco na system nerwowy owadów. W tym też celu bywa uprawiana w przydomowych ogródkach. Roślina używana jest również do przemysłowej produkcji środków owadobójczych i uprawiana w tym celu w kilku krajach. Jednym z nich jest Kenia, dokąd pyrethrum sprowadzono z Dalmacji w 1928 r. i gdzie jego uprawa prowadzona jest na wysokich wyżynach o upalnych dniach i chłodnych nocach. W latach 60. XX w. państwo to było największym dostawcą na świecie suchych kwiatów wrotycza dalmatyńskiego, z produkcją w latach 1966-69 wynoszącą 9560 ton^[6].

Współcześnie pyretryna jest syntezowana i roślina straciła na znaczeniu jako surowiec do jej pozyskania^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
↑ Tanacetum cinerariifolium, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 174. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ (tl): Trujące kwiatki, w: "Poznaj Świat" R. XIX, nr 4 (221), kwiecień 1971, s. 40
↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 372. ISBN 0-333-74890-5.

Bibliografia

Rośliny użytkowe, Wiedza Powszechna, W-wa, 1966
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[iucn-4] Tanacetum cinerariifolium, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[gawrys-5] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 174. ISBN 978-83-925110-5-2.

[6] (tl): Trujące kwiatki, w: "Poznaj Świat" R. XIX, nr 4 (221), kwiecień 1971, s. 40

[philips-7] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 372. ISBN 0-333-74890-5.

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]