Topola Wielka
Topola Wielka – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrowskim, w gminie Przygodzice, ok. 5 km na południe od Ostrowa Wielkopolskiego (dojazd autobusami komunikacji miejskiej).
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
1350 |
| Strefa numeracyjna |
62 |
| Kod pocztowy |
63-421[2] |
| Tablice rejestracyjne |
POS |
| SIMC |
0207480 |
Położenie na mapie gminy Przygodzice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego  | |
 51°35′48″N 17°45′38″E/51,596667 17,760556[1]
| |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0995980 | Topola-Osiedle | część wsi |
Przed 1932 rokiem miejscowość położona była w powiecie odolanowskim, W latach 1975–1998 w województwie kaliskim, w latach 1932–1975 i od 1999 w powiecie ostrowskim.
Pierwsze wzmianki o istnieniu wsi Topola znajdujemy w potwierdzeniu, dokonanym w roku 1341 w Wiślicy przez króla Kazimiera (Wielkiego), przekazanie w roku 1338 przez Stanisławę i Wisenegę z Brzezia (k. Pleszewa) swojej bratance Felicyi, żonie Mikołaja z Topoli, ojcowskiej części posagu.
Dalsze wzmianki o Topoli pochodzą z zapisów w księgach kościelnych, jakie powstały w wyniku objazdu poszczególnych parafii w roku 1404.
Wieś Topola początkowo należała do parafii Wysoko Wielkie, która obejmowała19 wsi i należała do największych w diecezji poznańskiej. Oprócz Topoli do parafii tej należały takie miejscowości jak; Chełstów, Gorzyce, Janków Przygodzki, Krępa, Kuźnica, Mańkowo, Ostrów, Parczew, Pruślin, Przygodzice, Sadowie, Smardów, Westrza, Wtorek, Wysoko Małe, Wysoko Wielkie, Zacharzew i Zębów (kilka z tych miejscowości dziś nie istnieje).
Ostrów należał do tej parafii do roku 1434, kiedy to kościół farny w Ostrowie (powstały w 1404 r.) ustanowiono odrębną parafią.
W roku 1463 rozgraniczono Topolę od wsi Przygodzice.
W roku 1510 Topola obejmowała 7 łanów osiadłych i 1,5 łana opustoszałego (1 łan – 16,8 ha). Podziału Topoli na część większą i mniejszą dokonano po roku 1520.
W latach 1520 do 1579 wieś należała do rodziny Wysokich a w latach 1579 do 1699 do rodu leszczyńskich, od których odkupił Topolę wraz z innymi dobrami przygodzkimi Jan Jerzy Przebendowski – podskarbi wielki koronny.
Kolejnym właścicielem tych dóbr był marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński, który ożenił się z córką Przebendowskiego Dorotą Henryką, wdową po Janie Mikołaju Radziwille.
W roku 1755 syn Doroty Henryki i Jana Mikołaja Radziwiłła Marcin został kolejnym właścicielem dóbr przygodzkich i Radziwiłłowie pozostali właścicielami tych dóbr aż do I połowy XX w.
W roku 1779, na mocy dekretu podpisanego w dniu 14 czerwca przez kustosza katedry poznańskiej Księdza Zakrzewskiwgo, Topola została odłączona od parafii Wysoko i przyłączona do parafii Ostrów.
Uzasadnieniem tej zmiany były trudności z dotarciem do kościoła w Wysocku z powodu konieczności pokonywania rozmokłych dróg oraz niebezpieczeństwo rozbojów i napadów.
W Topoli Wielkiej od roku 1462 znajdował się młyn wodny na Baryczy (osiedle Popłonyk). Od roku 1620 w Topoli Wielkiej działały dwa młyny.
Natomiast od XIX wieku funkcjonował wiatrak, znajdujący się przy obecnej ul. Dworcowej.
Na przełomie XVIII i XIX wieku wieś Topola Mała liczyła ok. 30 dymów i 300 mieszkańców.
W roku 1821 powstała szkoła w Topoli Małej a jej pierwszym nauczycielem był Józef Kocinski. Budowy nowego budynku szkoły dokonano 1884 r.
W XIX wieku występuje znaczny przyrost demograficzny (nb. dotyczący całej słowiańszczyzny), czego przykładem jest przyrost mieszkańców Topoli Małej z 458 osób w latach 40. do 653 w latach 90. XIX w. Wieś Topola Mała liczy w tym czasie (lata 90. XIX w.) 98 dymów, 348 ha roli i 89 ha łąk.
Sam folwark, będący częścią Topoli Małej, liczył 7 dymów, 124 mieszkańców (w tym 20 protestantów).
W obrębie wsi była gajówka (pustkowie) Drygas (obecnie parking leśny).
W okresie zaborowym Topola Wielka i Mała wchodziły w skład powiatu odolanowskiedo.
Po podziale powiatu odolanowskiego, w roku 1887, na powiat ostrowski i odolanowski, Topolae pozostały dalej w powiecie odolanowskim.
Dopiero po likwidacji powiatu odolanowskiego od 1 kwietnia 1934 Topole weszły w skład powiatu ostrowskiego.
O latach 1877 - 1881 folwark był dzierżawiony przez Wilhelma Langa a od 1890 roku przez Bienecka. Kolejnym dzierżawcą w latach 1905 – 1907 była wdowa Anna Feiffer.
Majątek obejmował wówczas 414 ha, z czego 331 roli a w pozostałej części łąki i pastwiska.
W folwarku hodowano wówczas 38 koni, 178 szt. bydła, 98 szt. świń.
W roku 1925 powierzchnia folwarku wzrosła do 436 ha, a kolejnymi dzierżawcami (od roku 1926) byli Adam Schneider i Stanisław Weychan (od roku 1928 samodzielnie St. Weychan).
W roku 1928 dokonano parcelacji pierwszej parcelacji gruntów folwarku leżących o obrębie obecnych ulic Dworcowa, Graniczna, Kolejowa.
Drugą parcelację przeprowadzono 1936 roku i objęła ona grunty od obecnej ulicy Kolejowej w kierunku południowym (do wiatraka).
Rozparcelowane grunt folwarczne sprzedano w większości rolnikom „małorolnym” mieszkańcom Topoli Wielkiej i Małej, sąsiednich wsi i pracownikom folwarku.
Znaczną część tych gruntów wraz z zabudowaniami folwarcznymi kupił Julian Kwiatkowski, sprzedawca (dealer) salonu Chewroleta w Ostrowie.
Parcelacja przyczyniła się do intensywnej zabudowy tych terenów przez nabywców rozparcelowanych gruntów i w konsekwencji do wydzielenia kolejnej wsi Topoli –Osiedle, która liczbą mieszkańców przewyższyła liczbę mieszkańców Topoli Wielkiej, której część stanowiła po 1945 roku Na rozwój tej części Topoli wpłynęła znacznie budowa w roku 1909 linii kolejowej z Ostrowa do Odolanowa i następnie do Oleśnicy.
Wieś Topola-Osiedle została wpisana do urzędowego Wykazu Miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z dniem 1 stycznia 2006 r., chociaż pod nazwą Topola Osiedle występowała od chwili wyboru pierwszego sołtysa Kazimierza Wojtaszka w październiku 1969 r.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 140033
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1293 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).