Tywa
Tywa (niem. Thue) – niewielka rzeka w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, będąca prawym dopływem dolnej Odry, płynąca w górnym biegu przez Pojezierze Myśliborskie, w środkowym i dolnym biegu – Równinę Wełtyńską.
.jpg) Ujście Tywy do Kanału Dolnej Odry i dalej do Odry Wschodniej | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Województwo | |
| Rzeka | |
| Długość | 47,9 km |
| Powierzchnia zlewni |
264,5 km² |
| Średni przepływ |
0,71 m³/s ujście |
| Źródło | |
| Miejsce | Góralice na płd. od Trzcińska-Zdroju |
| Wysokość |
70 |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Odra Wschodnia |
| Miejsce |
na płd. od Gryfina |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
.jpg)
Geografia
edytujDługość rzeki wynosi 47,9 km, powierzchnia zlewni 264,5 km²[1][2], przepływ miarodajny SNQ obliczony dla przekroju ujściowego rzeki – 0,71 m³/s[3].
Ze względu na czasową i przestrzenną zmienność przepływu rzeka Tywa jest klasyfikowana jako nizinna w górnym biegu gdzie dno ma podłoże błotnisto-piaszczyste. 5 km od źródła rzeki (w jej środkowym biegu) staje się rzeką górską – jej przepływ wynosi aż 0,91 m³/s, a struktura dna zmienia się w kamienną i piaszczystą[4].
Zlewnia ma charakter rolniczy, 68,42% zajmują grunty orne, pozostałą część zaś użytki zielone (7,84%) i wody (2,8%). Średnia szerokość koryta waha się od 1 m w rejonie źródłowym do 6 m w środkowym biegu rzeki. Jest rzeką stosunkowo płytką, maksymalna głębokość to 0,79 m w odcinku środkowym, natomiast minimalna 0,18 m w rejonie źródłowym. Jej charakterystycznym elementem jest wyraźna, głęboko wcięta dolina rzeczna, wykształcona w oparciu o południkowo przebiegającą rynnę polodowcową[5].
Źródła Tywy znajdują się na wysokości około 70 m n.p.m.[5] w okolicy miejscowości Góralice, uchodzi zaś do Odry Wschodniej - Regalicy poprzez kanał ciepłowniczy Elektrowni Dolna Odra. Ujściowy odcinek (Żórawki – Gryfino) biegnący przez płaski teren jest przebudowany i wykorzystywany jako kanał odprowadzający wody chłodnicze Elektrowni Dolna Odra[1].
Przepływa przez 8 jezior rynnowych: Trzcińskie, Dołgie (Dłużyna), Grzybno (Leśne), Grodziskie, Długie, Dłużec, Mostowe, Święte.
Większe miejscowości nad Tywą: Trzcińsko-Zdrój, Strzeszów, Swobnica, Banie, Lubanowo, Tywica.
Dolina dolnej Tywy jest ważnym korytarzem ekologicznym pomiędzy parkiem krajobrazowym Doliny Dolnej Odry a Ostoją Ptasią Natura 2000 „Jeziora Wełtyńskie”. Odcinek ten został włączony w 2004 roku do proponowanej listy obszarów siedliskowych Natura 2000[1].
Historia
edytujPierwsza wzmianka z 1212 r. odnotowuje nazwę Tyua, kolejne Tywa (1226, 1305), Tywe (1234), Thue (do 1945 r.)[6].
Tywa ma największy spad wodny spośród rzek Pomorza Zachodniego, przez co jej wody wykorzystywano dawniej do napędu licznych młynów wodnych[7]. Do I połowy XIX wieku na odcinku od jeziora Strzeszów do ujścia funkcjonowało 13 urządzeń piętrzących, z czego 10 napędzało młyny. Rzeka płynęła nieuregulowanym, meandrującym korytem, na terenach zalewowych nie powstawały urządzenia melioracyjne. Na przełomie wieków w całym regionie nastąpił intensywny rozwój rolnictwa i związanych z nim prac melioracyjnych oraz regulujących cieki wodne. W roku 1936 na rzece istniało 31 urządzeń piętrzących. W okresie powojennym na obszarze doliny Tywy następuje renaturalizacja w wyniku braku konserwacji sieci melioracyjnej, porzucenia użytkowania części obszarów i zalesienia nieużytków. W bezpośrednim sąsiedztwie rzeki powiększyła się powierzchnia leśna, przede wszystkim kosztem wilgotnych łąk. Współcześnie na rzece zinwentaryzowano 29 budowli piętrzących – głównie niewielkich jazów i progów wybudowanych w celach melioracyjnych lub do napędu, w większości nieistniejących już, młynów. Obecnie użytkowane są one również do zaopatrywania w wodę systemów stawowych oraz jako niewielkie elektrownie (7 sztuk)[5].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Według Stefana Friedricha i Piotra Walocha z Katedry Botaniki i Ochrony Przyrody Akademii Rolniczej w Szczecinie; długość Tywy wynosi 44,6 km. Patrz: Dolina Tywy koło Gryfina – ważna ostoja zachodniopomorskiej przyrody. 2008.
- ↑ Odpowiednio 48,5 km oraz 256,4 km² według Małgorzata Raczyńska, Joanna Żurawska, Stanisław Czachorowski. Chruściki rzeki Rurzycy i Tywy na Nizinie Szczecińskiej (Północno-Zachodnia Polska). „Przegląd Przyrodniczy”. XI, 1, s. 18-19, 2000. Świebodzin: Klub Przyrodników.
- ↑ 4.5.1. Sieć rzeczna. W: Abrys Technika: Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Gryfino. Poznań: 2004-04. [dostęp 2009-11-28].
- ↑ Małgorzata Raczyńska, Juliusz C. Chojnacki. The structure of macrozoobenthic communities in the Tywa River, a right-bank tributary of the Oder River (northwest Poland). „Oceanological and Hydrobiological Studies”. 38 (3), s. 31-42, Czerwiec 2009. Uniwersytet Gdański. Instytut Oceanografii.. DOI: 10.2478/v10009-009-0029-1. ISSN 1730-413X. [dostęp 2018-10-26]. (ang.).
- ↑ a b c Przemiany krajobrazowe w dolinie rzeki Tywy w XIX I XX wieku. Michał Kupiec, Anna Adamkiewicz
- ↑ Ewa Rzetelska-Feleszko, Jerzy Duma: Nazwy rzeczne Pomorza między dolną Wislą a dolną Odrą. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977, s. 127.
- ↑ Rzeka Tywa, prawy doplyw Odry. [dostęp 2017-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-16)]. (pol.). na portalu Pomorski Krajobraz Rzeczny