Wikipedia

Ulica Stanisława Dubois we Wrocławiu

ulica na wrocławskim Przedmieściu Odrzańskim

Ulica Stanisława Dubois – jedna z ulic biegnących szerokim łukiem ze wschodu na zachód przez wrocławskie Przedmieście Odrzańskie. Obecnie łączy ulicę Drobnera na wschodzie z Mostami Mieszczańskimi na zachodzie[2] i liczy sobie, wg oficjalnych danych, 607 m długości[3].

ulica Stanisława Dubois
Nadodrze
Ilustracja
Kamienice przy Dubois nr 5 (z lewej)[a]
i nr 3 (pośrodku) oraz
narożna przy Drobnera 10 (po prawej)[b][c]
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Długość

607 m

Poprzednie nazwy

Kohlen Straße (+Rosenthaler Straße)
Dubois (+Pomorska[1])

Przebieg
światła Drobnera
światła 170 Pomorska
230 Pomorska
światła 450 Kurkowa
607 Mosty Mieszczańskie
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „ulica Stanisława Dubois”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Stanisława Dubois”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „ulica Stanisława Dubois”
Ziemia51°07′05,0″N 17°01′48,0″E/51,118056 17,030000
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

Ulica przebiega po terenach, na których nieustannie rozbudowywane były fortyfikacje miejskie Przedmieścia Odrzańskiego: w 1640 roku zbudowano tu najpierw bastion, a w latach 1657–1680 powstało na jego miejscu Oderkronwerke (odrzańskie dzieło koronowe, zaprojektowane w systemie holenderskim przez Valentina von Säbischa)[4], które jeszcze sto lat później, w czasach pruskich, uległo dalszym przekształceniom i rozbudowie[5] (m.in. w sąsiedztwie dzisiejszych Mostów Mieszczańskich zbudowano Schießwerder-Schanze – „Szaniec Kępy Strzeleckiej”[6][7])[d].

Przy skrzyżowaniu obecnej ulicy Dubois z Pomorską znajdowała się w XVIII i na początku XIX wieku gospoda (czy też kawiarnia) Birn Baum (pol.: „Grusza”)[8][9]. Po likwidacji fortyfikacji miejskich, którą rozpoczęto w 1807 wskutek decyzji Hieronima Bonapartego – zdobywcy miasta w kampanii napoleońskiej 1806-1807 – przestał istnieć zarówno szaniec Kępy Strzeleckiej, jak i odrzańskie dzieło koronowe, dzięki czemu mogły się rozwinąć znajdujące się tu składy soli i węgla[10][11][12] oraz drogi dojazdowe (Salz- i Kohlen Gasse[13], na późniejszych planach już jako -Straße[14]).

Przebieg Kohlen Straße to późniejsza ulica Dubois w zarysie, jaki miała do 1951 r.[1][e] Na południe od skrzyżowania Rosenthaler Straße i Kohlen Straße wyznaczono w 1808 roku niespełna półhektarowe pole cmentarne dla parafii św. Macieja Apostoła[11]; w latach 20. XIX w. cmentarz powiększył się o działkę po zlikwidowanej gospodzie Birn Baum, a w 1827 wybudowano tu kaplicę cmentarną pw. św. Grobu. Cmentarz funkcjonował tu do roku 1867, a od 1912 na jego terenie zaczęto budować kamienice[15].

W nieistniejącym już domu przy Kohlen Straße 13[f], w rodzinie zamożnego żydowskiego handlarza drewnem, w 1891 roku przyszła na świat Edyta Stein[16], święta Kościoła katolickiego zamordowana w sierpniu 1942 r. w KL Auschwitz-Birkenau.

Podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku zabudowa przy Kohlen Straße mocno ucierpiała i spora część kamienic nie nadawała się do odbudowy[17]. Nową nazwę ulicy Zarząd Miejski nadał okólnikiem nr 94 z 20 grudnia 1945[3]. Na patrona wybrano Stanisława Dubois, działacza PPS i Czerwonego Harcerstwa, zamordowanego w sierpniu 1942 r. w KL Auschwitz-Birkenau[17]. 11 grudnia 1951 roku Miejska Rada Narodowa podjęła decyzję o wydłużeniu ulicy Dubois na jej wschodnim końcu w ten sposób, że włączono do niej dawny południowo-wschodni odcinek ulicy Pomorskiej (jednocześnie dotychczasowa ulica Gdyńska, prowadząca od skrzyżowania Dubois z Pomorską do Mostów Pomorskich została formalnie włączona do ulicy Pomorskiej)[1]. Od tego czasu, aż do lat 90. XX wieku, zanim oddano do użytku nowe Mosty Mieszczańskie, zachodni koniec ulicy Dubois prowadził wprost do starego Mostu Mieszczańskiego przy skrzyżowaniu z ul. Kurkową (w 1966 roku ten węzeł został przebudowany i poszerzony ze względu na rosnący tu z roku na rok ruch samochodowy[17]). W późniejszych latach cały ten węzeł radykalnie przekształcono, rozpoczynając w 1993 r. budowę nowych Mostów Mieszczańskich (wg projektu Janiny Adamsbau), znacznie szerszych od starego, zlokalizowanych kilkadziesiąt metrów na południe od niego. W związku z tym konieczne było skręcenie końcowego odcinka osi jezdni ulicy na południe (w stronę placu Maxa Borna) i usunięcie pięciu budynków kolidujących z nowym przebiegiem trasy. Wyburzenia kamienic nr 26[f], 28, 30, 32 i 34 przeprowadzono w listopadzie 1996 roku[18], a nowe mosty wraz z nowo wytyczonym wschodnim odcinkiem ulicy Dubois oddano do użytku w 1997 r.[19]

Uwagi edytuj

  1. ↑ W kamienicy nr 5 mieściła się siedziba korporacji akademickiej Lusatia (tj. „Łużyce” po łacinie). Budynek zaprojektowało w 1905[22] lub w 1906 roku[23] przez biuro projektowe architektów Gaze & Böttcher[24], a zbudowano go dwa lata później. Po II wojnie światowej znajduje się tu Młodzieżowy Dom Kultury Śródmieście[25].
  2. ↑ Fotografia przedstawia stan zabudowy z 2011 roku, jeszcze przed wybudowaniem na wolnej działce (po lewej stronie widocznych kamienic) budynku mieszkalno-usługowego „Rezydencja Dubois” (ul. Dubois 7–9)[20].
  3. ↑ Kamienica ta została wzniesiona w ostatniej dekadzie XIX wieku, mieściła się w niej kawiarnia "Pod Złotym Słońcem". To jedyna kamienica na ulicy Dubois (choć ma adres przypisany do ulicy Drobnera pod numerem 10) wpisana do rejestru zabytków pod nr A/5286/423/Wm z 1983 roku[27].
  4. ↑ Rozwój fortyfikacji w tym rejonie dobrze widoczny jest na mapie opublikowanej w Atlasie historycznym miast polskich, na której oznaczono też współczesny przebieg ulic, w tym ulicy Dubois[21].
  5. ↑ Salz Straße to natomiast dzisiejsza Cybulskiego[26].
  6. ↑ a b Według ustaleń z 2021 roku współczesny adres posesji należącej do ojca Edyty Stein to ul. Dubois 26 (stojącą tu kamienicę zburzono w 1996 r.), choć w innych źródłach spotykane jest przypisywanie jej dzisiejszego numeru 29[16].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 42.
  2. ↑ System Informacji Przestrzennej Wrocławia – ul. Stanisława Dubois.
  3. ↑ a b Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM (stan na 28 lutego 2023), poz. nr 1033.
  4. ↑ Eysymontt 2017b ↓, s. 2.
  5. ↑ Ziątkowski 2017 ↓, s. 37.
  6. ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Fortyfikacje twierdzy Wrocław. Lata 1741–1807, s. 198–200.
  7. ↑ Höcker 1907 ↓, Plan von Breslau: Schießwerder-Schanze (nr I) i Oder-Kronwerk (nr II), s. 8–9.
  8. ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Pomorska, s. 663.
  9. ↑ Sobel 2014 ↓, s. 135.
  10. ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 42–43.
  11. ↑ a b Eysymontt 2014 ↓, s. 16.
  12. ↑ Eysymontt 2017a ↓, s. 4.
  13. ↑ fragment planu Wrocławia z 1831 r.
  14. ↑ fragment planu Wrocławia z 1942 r.
  15. ↑ Burak i Okólska 2007 ↓, s. 57–58.
  16. ↑ a b Sławomir Kowalewski: Puste miejsce czekające. [w:] Nowe Życie [on-line]. Archidiecezja Wrocławska, 2021-(05/06). [dostęp 2023-03-04]. (pol.).
  17. ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 43.
  18. ↑ 1996 - Wyburzenia przy ul. St. Dubois w serwisie fotopolska.pl
  19. ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Most Mieszczański, s. 522.
  20. ↑ Rezydencja Dubois w serwisie fotopolska.pl
  21. ↑ Mapa: Przedmieście Mikołajskie, Kępa Mieszczańska, Przedmieście Odrzańskie, Atlas historyczny miast polskich. t. IV: Śląsk, Zeszyt 13
  22. ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, s. 217.
  23. ↑ Zbigniew Łabęcki, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Stanisława Dubois 5. zabytek.pl, 1983. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
  24. ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Gaze & Böttcher. Biuro architektoniczne, s. 217.
  25. ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Lusatia. Korporacja studencka „Lusatia”, s. 471.
  26. ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 33.
  27. ↑ System Ewidencji Przestrzennej. zabytek.pl. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Stanisława_Dubois_we_Wrocławiu&oldid=69943407”