Ulica Stanisława Wyspiańskiego w Tarnowskich Górach
Ulica Stanisława Wyspiańskiego w Tarnowskich Górach – jedna z głównych ulic miasta Tarnowskie Góry. Przebiega przez dzielnicę Śródmieście-Centrum i stanowi drogę powiatową klasy Z nr 3303S powiatu tarnogórskiego[1].
| Śródmieście-Centrum | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Wyspiańskiego w Tarnowskich Górach z zabytkowym budynkiem szkoły z 1932 roku | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
550 m[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Tarnowskich Gór  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 50°26′40,4″N 18°50′58,4″E/50,444556 18,849556
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przebieg
edytujUlica rozpoczyna się na rozbudowanym w 2012 roku[2] skrzyżowaniu z sygnalizacją świetlną z ulicą Opolską w pobliżu budynków urzędu skarbowego oraz Centralnego Biura Konstrukcji Kotłów. Następnie biegnie w kierunku południowym, krzyżując się z ulicami Józefa Cebuli, Józefa Rymera, Macieja, Jakuba Gruzełki oraz Beskidzką, mija gmach szkoły, po czym kończy swój bieg w postaci skrzyżowania typu „T” z ulicą Kardynała Stefana Wyszyńskiego przed parkiem miejskim[3].
Nazwa
edytujUlica Wyspiańskiego, początkowo polna droga, pierwotnie nosiła niemiecką nazwę Parkstraße, która 25 maja 1925 urzędowo została zmieniona na polską – ulica Parkowa[4][5]. Przez krótki czas zwana była również ulicą Seminaryjną[6]. W 1934 – podobnie jak w wielu innych miastach II RP – ulicy nadano imię pułkownika Bronisława Pierackiego – zastrzelonego przez ukraińskiego nacjonalistę byłego legionisty i polityka sanacyjnego[7]. W latach hitlerowskiej okupacji Polski ulica nosiła nazwę Adolf-Hitler-Straße[8], zaś obecna nazwa obowiązuje od 1945 roku.
Budynki
edytujZabudowa ulicy Wyspiańskiego przedstawiająca styl modernistyczny pochodzi z lat 20. i 30. XX wieku, kiedy to leżące na północ od parku i szosy starotarnowickiej tereny dawnego wydobycia rud żelaza oraz łąki i pola zostały przez tarnogórski magistrat rozparcelowane i wystawione na sprzedaż[9].
Przy ulicy Wyspiańskiego znajdują się m.in.:
- wyraźnie dominujący nad pozostałymi budynkami gmach tzw. szkoły parkowej (początkowo Żeńskiej Szkoły Powszechnej im. Królowej Jadwigi, obecnie mieści Szkołę Podstawową nr 3 im. ks. Franciszka Blachnickiego) wybudowany w latach 1929–1932[10], wpisany do rejestru zabytków (nr rej. A/389/12 z 19 listopada 2012[11]) – ul. Wyspiańskiego 1-3,
Wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków[12]:
- modernistyczna willa adwokata Edwarda Schmidta wg projektu Kaspara Jastrzembskiego z 1934[13] – ul. Wyspiańskiego 2,
- willa rodziny Stefanickich z 1937 roku[14] – ul. Wyspiańskiego 5,
- willa „Maria” wg projektu Józefa Jasiulka z 1925 roku – pierwsza willa, która została zbudowana przy ul. Wyspiańskiego (wówczas Parkowej)[6] – ul. Wyspiańskiego 6,
- willa z 1931 roku, siedziba Gestapo w latach 1939–1945, w 1945 siedziba Urzędu Bezpieczeństwa[8] – ul. Wyspiańskiego 12,
- modernistyczna willa z 1931, siedziba warsztatu elektryczno-instalacyjnego Piotra Wypiora, znacjonalizowana w 1947[15] – ul. Wyspiańskiego 14,
- willa z 1935 roku – ul. Wyspiańskiego 15,
- willa miejskiego budowniczego Wiktora Warzechy z 1931 roku, zaprojektowana przez niego samego[16] – ul. Wyspiańskiego 16,
- willa rodziny Piernikarczyk z 1931 roku, zbudowana na miejscu zasklepionego szybu „Bergdrost”[17] – ul. Wyspiańskiego 18,
- willa z 1931 roku – ul. Wyspiańskiego 20.
Przy ulicy Wyspiańskiego znajdują się również, obecnie zasklepione, szyby wchodzące w skład północnego systemu odwadniania Podziemi Tarnogórsko-Bytomskich – szyb „Bergdrost” oraz „Fortuna”. Były one częścią tzw. Przekopu Redena, który łączył się ze Sztolnią „Boże Wspomóż” na terenie Wzgórza Redena przy ul. Opolskiej. Na szybie „Bergdrost” zainstalowana była 40-calowa maszyna parowa, natomiast z szybu „Fortuna” woda była wyciągana na powierzchnię za pomocą kołowrotu ręcznego[18][19].
Komunikacja
edytujWedług stanu z grudnia 2022 roku ulicą Wyspiańskiego kursują autobusy organizowane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego[20], obsługujące następujące linie[21]:
- 64 (Tarnowskie Góry Dworzec – Stare Tarnowice Pętla),
- 112 (Tarnowskie Góry Dworzec – Gliwice Centrum Przesiadkowe),
- 614 i 615 (Miasteczko Śląskie Osiedle – Rybna Lotników),
- 671 (Pniowiec Pętla – Tarnowskie Góry Dworzec),
- 744 (Tarnowskie Góry Dworzec – Tarnowskie Góry Torowa – Tarnowskie Góry Dworzec).
Nie zatrzymują się one jednak przy tej ulicy, a najbliższe obsługiwane przystanki znajdują się przy ul. Opolskiej, ul. Strzelców Bytomskich i ul. Wyszyńskiego[21].
Mieszkalnictwo
edytujWedług danych Urzędu Stanu Cywilnego na dzień 31 grudnia 2022 roku przy ulicy Wyspiańskiego zameldowanych na pobyt stały było 141 osób[22].
Przypisy
edytuj- ↑ a b BIP – Zarząd Dróg Powiatowych w Tarnowskich Górach: Aktualny wykaz dróg powiatowych. 2020-09-09. [dostęp 2020-09-24]. (pol.).
- ↑ Starostwo Powiatowe w Tarnowskich Górach: Wiosenne remonty drogowe. [dostęp 2020-02-06]. (pol.).
- ↑ Ulica Stanisława Wyspiańskiego w Tarnowskich Górach na mapie Polski Targeo.
- ↑ Jan Nowak: Kronika Miasta i Powiatu Tarnowskie Góry: najstarsze dzieje Śląska i ziemi Bytomsko-Tarnogórskiej: dzieje pierwszego górnictwa w Polsce. Tarnowskie Góry: Księgarnia Polska Jana Nowaka, 1927 (reprint 2014 – wyd.: Urząd Miejski w Tarnowskich Górach, Miejska Biblioteka Publiczna im. Bolesława Lubosza w Tarnowskich Górach, Księgarnia „Wiosna” w Tarnowskich Górach), s. 145.
- ↑ Przemysław Nadolski, Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763-1918). Miasto i jego zabudowa, [w:] Jan Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 244, ISBN 83-911508-3-6.
- ↑ a b Paweł Bednarek. Willa Maria. „Montes Tarnovicensis”, kwiecień 2014. Oficyna „Monos”. ISSN 1640-0216. (pol.).
- ↑ Herbert Jeziorski, Tarnowskie Góry w okresie międzywojennym (1918–1939). Szkoły i przedszkola, [w:] Jan Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 445–447, ISBN 83-911508-3-6.
- ↑ a b Ryszard Bednarczyk. Jeszcze słychać jęki i krzyki. „Montes Tarnovicensis”, czerwiec 2010. Oficyna „Monos”. ISSN 1640-0216. (pol.).
- ↑ Paweł Bednarek. Kłopotliwy narożnik ulic. „Montes Tarnovicensis”, luty 2013. Oficyna „Monos”. ISSN 1640-0216. (pol.).
- ↑ Zofia Krzykowska, Tarnowskie Góry w okresie międzywojennym (1918-1939). Architektura, [w:] Jan Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 471–472, ISBN 83-911508-3-6.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych w województwie śląskim. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2018-01-20].
- ↑ BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Gminna Ewidencja Zabytków. 2013-09-06. [dostęp 2018-01-27]. (pol.).
- ↑ Paweł Bednarek. Willa Sprytnego Adwokata. „Montes Tarnovicensis”, październik 2012. Oficyna „Monos”. ISSN 1640-0216. (pol.).
- ↑ Paweł Bednarek. Willa Stefanickich. „Montes Tarnovicensis”, luty 2016. Oficyna „Monos”. ISSN 1640-0216. (pol.).
- ↑ http://sbc.org.pl/Content/190986/iv4408-1947-09-0001.pdf
- ↑ Ryszard Bednarczyk. Koczownicze życie miejskiego budowniczego. „Montes Tarnovicensis”, luty 2011. Oficyna „Monos”. ISSN 1640-0216. (pol.).
- ↑ Paweł Bednarek. Domek z szybem w ogrodzie. „Montes Tarnovicensis”, marzec 2015. Oficyna „Monos”. ISSN 1640-0216. (pol.).
- ↑ Tadeusz B. Hadaś, Przyroda i jej przemiany w dziejach Tarnowskich Gór. Środowisko geograficzno-przyrodnicze. Stosunki wodne i ich przeobrażenia, [w:] Jan Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 721, ISBN 83-911508-3-6.
- ↑ Mieczysław Filak. Przekop Redena. „Montes Tarnovicensis”, wrzesień 2015. Oficyna „Monos”. ISSN 1640-0216. (pol.).
- ↑ Pawlik 2019 ↓.
- ↑ a b Lista przystanków: Tarnowskie Góry. [w:] Zarząd Transportu Metropolitalnego [on-line]. [dostęp 2023-01-15]. (pol.).
- ↑ BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Ludność miasta Tarnowskie Góry według stanu na dzień 31.12.2022 r.. 2023-01-11. [dostęp 2023-01-25]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Paweł Pawlik: Koniec KZK GOP, MZK Tychy i MZKP Tarnowskie Góry. Teraz to ZTM. onet.pl, 2019-01-02. [dostęp 2021-11-01]. (pol.).