WUWA

osiedle zbudowane na wystawę we Wrocławiu

Wystawa mieszkaniowa WUWA (WuWa, niem. Wohnungs- und Werkraumausstellung = Wystawa mieszkania i miejsca pracy) we Wrocławiu – zorganizowana w 1929 przez śląski związek Deutscher Werkbund w dzielnicy Dąbie w pobliżu parku Szczytnickiego (obecne ulice Tramwajowa, Edwarda Dembowskiego, Mikołaja Kopernika i Zielonego Dębu) oraz na terenach targowych przylegających do Hali Stulecia. W wystawie wzięli udział zarówno awangardowi, jak umiarkowani architekci, uczestnikami byli jednak jedynie lokalni działacze Werkbundu. Do organizacji wystawy najbardziej przyczynił się Heinrich Lauterbach, założyciel śląskiego związku Werkbundu. Wraz z Adolfem Radingiem przejął kierownictwo artystyczne wystawy.

WUWA
Wohnungs- und Werkraumausstellung
Symbol zabytku nr rej. A/1003 z 28.03.2007
Ilustracja
Plan osiedla WuWa we Wrocławiu
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Dąbie (Wrocław)

Adres

Kopernika - Dembowskiego - Tramwajowa - Wróblewskiego - Zielonego Dębu

Styl architektoniczny

Modernizm

Inwestor

Siedlungsgesellschaft Breslau A.G.

Rozpoczęcie budowy

1929

Ukończenie budowy

1929

Pierwszy właściciel

Siedlungsgesellschaft Breslau A.G.

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „WUWA”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „WUWA”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „WUWA”
51,107591°N 17,084405°E/51,107591 17,084405
Strona internetowa

Celem wystawy było przedstawienie propozycji w zakresie małych i średnich mieszkań, nowej formy domów, uwzględniając aspekty technologiczne[1]. Wybudowane budynki miały być tanie; starano się, by każdy użytkownik mieszkania otrzymał własne pomieszczenie do spania, odizolowane od innych[1].

Budowę osiedla sfinansowało Towarzystwo Osiedlowe Wrocław S.A. (Siedlungsgesellschaft Breslau A.G.), które następnie wynajmowało wzniesione nieruchomości[2].

Architektura

edytuj

Na wystawie zaprezentowano 32 z 37 planowanych początkowo budynków mieszkalnych: modelowe domy jednorodzinne wolno stojące, bliźniacze i szeregowe, różne formy budynku wielorodzinnego, ponadto rozebrane po wystawie przykładowe biura i gospodarstwo rolne. Adolf Rading zaprojektował awangardowy wieżowiec, z powodu protestów administracji budowlanej zbudowany jednak jako budynek czteropiętrowy. Szczególnie interesującym obiektem wystawy jest dom dla samotnych i młodych małżeństw projektu Scharouna, jeden z pierwszych zrealizowanych budynków typu split levels w skali światowej. Również wyposażenie wnętrz poszczególnych obiektów zostało specjalnie zaprojektowane, m.in. przez Annę Rading, Josefa Vineckiego i Li Vinecky-Thorn. Autorem projektu prezentacji w pawilonie wystawowym był Johannes Molzahn.

Architektura osiedla jest niejednorodna – budynki noszą cechy pozwalające je przypisać do funkcjonalizmu podziałów prostopadłościennych, jak i do stylu międzynarodowego, architektury organicznej, białej architektury czy nurtu „kolorowych miast”[3].

W odróżnieniu od wystawy Werkbundu w Weißenhofie pamiętano o zorganizowanych terenach rekreacyjnych, zagospodarowaniu przestrzeni przydomowych (ogrody zaprojektowane przez architektów zieleni)[2], a nawet zbudowano modelowe przedszkole. Plan osiedla był jednak chaotyczny, orientacja budynków stosunkowo przypadkowa, a one same wykazywały znaczne niedostatki funkcjonalne. Mimo to wystawa odbiła się szerokim echem w czasopismach fachowych i prasie codziennej tamtego okresu, a niektóre realizacje (w szczególności domy jednorodzinne) zyskały uznanie krytyków[4].

Osiedle po zakończeniu wystawy

edytuj

Po wojnie domy jednorodzinne i mniejsze budynki wielorodzinne zostały oddane w wieczyste użytkowanie osobom prywatnym, które dokonały na własną rękę pewnych zmian w architekturze obiektów. Jeden z domów zburzono, aby uzyskać miejsce na boisko; dziś miejsce to służy jako parking. Największe budynki wielorodzinne, Scharouna i Radinga, używane są z kolei jako hotel (ostatnio remontowany) oraz akademik.

W lipcu 2006 roku w zagadkowych okolicznościach spłonęło modelowe drewniane przedszkole przy ulicy Wróblewskiego. Miasto zobowiązało właściciela działki do odbudowania przedszkola zgodnie z przedwojennymi planami. Odbudowę zakończono w styczniu 2014 r.[5]

W 2020 roku osiedla Werkbundu, w tym WUWA, otrzymały Znak Dziedzictwa Europejskiego, przyznany przez Komisję Europejską[6].

Uczestnicy wystawy

edytuj

Osiedle budynków wystawy

edytuj
Budynek Adres Opis Stan obecny Projektanci Zdjęcie
Dom nr 1 ul. Tramwajowa 2 Galeriowy dom czynszowy z poczekalnią dla oczekujących na tramwaj. Na trzech kondygnacjach mieszkalnych rozmieszczono 12 mieszkań o powierzchni 48 m² i 6 mieszkań o powierzchni 60 m², każda kondygnacja mieści sześć różnych wariantów mieszkań. Dom mieszkalny, dawna poczekalnia została zaadaptowana na kawiarnię Budynek: Paul Heim i Albert Kempter
Ogród: Erich Vergin
 
Dom nr 2 ul. Wróblewskiego 18 Parterowy budynek z płaskim dachem i doświetlającym wnętrze świetlikiem, o drewnianej konstrukcji przeznaczony na przedszkole dla 60 dzieci. Budynek spłonął w nocy z 6 na 7 lipca 2006 r., odbudowany w 2013 z przeznaczeniem na siedzibę Centrum Szkoleniowo-Informacyjnego Dolnośląskiej Okręgowej Izby Architektów, które otwarto 21 stycznia 2014. Projekt rekonstrukcji wykonał Zbigniew Maćków. Budynek: Paul Heim i Albert Kempter
Ogród: Erich Vergin
 
Dom nr 3–6 ul. Tramwajowa 2a Wieloklatkowy, ośmiorodzinny dom czynszowy Dom mieszkalny Budynek: Gustav Wolf
Wnętrze: Ulrich Stein, Albert Müller, Rudolf Mestel i inni
Ogród: Erich Vergin
 
Dom nr 7 ul. Tramwajowa 2b Czteropiętrowy dom czynszowy Budynek znacznie przebudowany w stosunku do pierwotnej postaci. Do 2016 r. służył jako dom studencki „Pancernik” Uniwersytetu Wrocławskiego, obecnie własność prywatna. Budynek: Heinrich Lauterbach
Wnętrze: Adolf Rading, Josef Vinecký, Li Vinecký-Thon
 
Dom nr 8 ul. Tramwajowa Garaże – budynek nie został zrealizowany Adolf Rading
Dom nr 9–22 ul. Tramwajowa 4–30 Zespół trzynastu szeregowych jednorodzinnych domów mieszkalnych (nr 10–22) oraz czterorodzinny czynszowy dom narożny (nr 9) Domy mieszkalne Budynek: Emil Lange (nr 9), Ludwig Moshamer (nr 10–12), Heinrich Lauterbach (nr 13–15), Moritz Hadda (nr 16–17), Paul Häusler (nr 18–20), Theo Effenberger (nr 21–22)
Wnętrze: Emil Lange, Paul Heim, Eugen Weigt, Hilda Krebs (nr 9), H.E. Fritsche, Pohl Oels (nr 10 –12), Heinrich tischler (nr 16–17), Paul Häusler (nr 18–20), Ulrich Roediger (nr 21–22)
Ogród: Erich Vergin (nr 9), Paul Hatt (nr 10–15 i 21–22)
 
Dom nr 23–25 ul. Tramwajowa Szeregowy dom czynszowy – nie został zrealizowany Theo Effenberger
Dom nr 26–27 ul. Dembowskiego 11/13 Jednopiętrowy dom dwurodzinny z garażami, oba mieszkania o powierzchni 185 m² Dom mieszkalny – własność prywatna Budynek: Theo Effenberger
Wnętrze: Ulrich Stein
Ogród: Paul Hatt
 
Dom nr 28 ul. Dembowskiego 9 Jednopiętrowy dom jednorodzinny z garażem, przeznaczony dla 6–7-osobowej rodziny ze służącą Dom mieszkalny – własność prywatna Budynek: Emil Lange
Wnętrze: Wilhelm Stephan, Hilda Krebs, Emil Lange
Ogród: Kurt Schütze
 
Dom nr 29–30 ul. Zielonego Dębu 23/25 Jednopiętrowy dom dwurodzinny dla siedmioosobowej rodziny Dom mieszkalny – własność prywatna Budynek: Paul Häusler
Wnętrze: Paul Häusler, Fritz Kleeman
Ogród: Julius Schütze
 
Dom nr 31 ul. Kopernika 9 Dom hotelowy dla bezdzietnych małżeństw i osób samotnych. Dwupiętrowy budynek, który tworzyły dwa skrzydła, pierwsze przeznaczone dla bezdzietnych małżeństw posiadało 32 mieszkania o powierzchni 37 m² z balkonami, drugie dla osób samotnych mieściło 32 mieszkania o powierzchni 27 m². Obecnie w budynku mieści się hotel Budynek: Hans Scharoun
Wnętrze: Hans Scharoun
 
Dom nr 32–33 ul. Kopernika 7/8 Jednopiętrowy dom dwurodzinny z dwuspadowym dachem. Dom nr 32 przeznaczony dla artysty z rodziną, posiadał pomieszczenie przeznaczone na pracownię na poddaszu. Dom nr 33 przeznaczony był dla rodziny ze służącą Budynek został rozebrany w latach 60 XX wieku Budynek: Gustav Wolf
Ogród: Fritz Hanisch
Dom nr 34 ul. Zielonego Dębu Dom jednorodzinny – budynek nie został zrealizowany Heinrich Lauterbach
Dom nr 35 ul. Zielonego Dębu 17 Budynek jednorodzinny dla dyrektora fabryki lub wyższego urzędnika i jego czteroosobowej rodziny i służącej. Dom mieszkalny – własność prywatna Budynek: Heinrich Lauterbach
Wnętrze: Heinrich Lauterbach, Anna Rading
Ogród: Julius Schütze
 
Dom nr 36 ul. Zielonego Dębu 19 Dom jednorodzinny przeznaczony dla pracownika umysłowego i jego rodziny. Dom mieszkalny – własność prywatna Budynek: Moritz Hadda
Wnętre: Moritz Hadda, Martin Rosenstein, Anna Rading
Ogród: Moritz Hadda
 
Dom nr 37 ul. Zielonego Dębu 21 Dom jednorodzinny przeznaczony dla wyższego urzędnika, kupca lub osoby wykonującej wolny zawód. Dom mieszkalny – własność prywatna Budynek: Ludwig Moshamer
Wnętrze: Ludwik Moshamer, H.E. Fritsche
Ogród: Julius Schütze
 

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 111–112.
  2. a b Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 121.
  3. Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 125.
  4. Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 130–131.
  5. Arkadiusz Cichosz: Wzorcowa rekonstrukcja na wzorcowym osiedlu. www.wroclaw.pl, 2014-01-21. [dostęp 2014-01-22]. (pol.).
  6. Osiedla Werkbundu ze Znakiem Dziedzictwa Europejskiego [online], architektura.muratorplus.pl [dostęp 2020-12-14] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj

Literatura

edytuj
  • Jadwiga Urbanik, WUWA 1929–2009. Wrocławska wystawa Werkbundu, Wrocław 2009.