Wal (ssaki)

Wal
	Balaena
	Linnaeus, 1758
	; Przedstawiciel rodzaju – wal grenlandzki (B. mysticetus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	fiszbinowce
Rodzina	walowate
Rodzaj	wal
	Typ nomenklatoryczny
	Balaena mysticetus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Balena: Scopoli, 1777; Baloena: Lesson, 1842; Leiobalaena Eschricht, 1849;
	Balena: Scopoli, 1777; Baloena: Lesson, 1842; Leiobalaena Eschricht, 1849;
Gatunki
	7 gatunków (w tym 6 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	7 gatunków (w tym 6 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wal^[5] (Balaena) – rodzaj ssaków z rodziny walowatych (Balaenidae).

Zasięg występowania edytuj

Rodzaj obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący w wodach okołobiegunowych w północnym Oceanie Atlantyckim i północnym Oceanie Spokojnym^[6]^[7]^[8].

Morfologia edytuj

Długość ciała do 2000 cm; masa ciała może przekraczać 100000 kg^[7]^[9].

Systematyka edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10 wydaniu publikacji swojego autorstwa o tytule Systema Naturae^[1]. Linneusz wymienił cztery gatunki – Balaena mysticetus Linnaeus, 1758, Balaena musculus Linnaeus, 1758, Balaena physalus Linnaeus, 1758 i Balaena boops Linnaeus, 1758 (= Balaena physalus Linnaeus, 1758) – nie wskazując gatunku typowego; w ramach późniejszego oznaczenia w 1865 roku angielski zoolog William Henry Flower na typ nomenklatoryczny wyznaczył (Linneuszowska tautonimia) Balaena mysticetus Linnaeus, 1758 (wal grenlandzki)^[10].

Etymologia edytuj

Balaena (Balena, Baloena): łac. balaena ‘wieloryb’, od gr. φαλαινα phalaina ‘wieloryb’^[11].
Leiobalaena: gr. λειος leios ‘gładki’; rodzaj Balaena Linnaeus, 1758^[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): „Glathvaler” lub „Rethvaler” (= Balaena mysticetus Linnaeus, 1758).

Podział systematyczny edytuj

Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek^[13]^[9]^[6]^[5]:

Balaena mysticetus Linnaeus, 1758 – wal grenlandzki

Opisano również gatunki wymarłe^[14]:

Balaena affinis Owen, 1844^[15] (pliocen)
Balaena etrusca Capellini, 1873^[16] (pliocen)
Balaena montalionis Capellini, 1904^[17] (pliocen)
Balaena pampaea Ameghino, 1891^[18] (fanerozoik)
Balaena primigenia Van Beneden, 1872^[19] (pliocen)
Balaena ricei Westgate & Whitmore, 2002^[20] (pliocen)

Uwagi edytuj

↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Balaena Linnaeus, 1758.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 75. (łac.).
↑ G.A. Scopoli: Introductio ad historiam naturalem sistens genera lapidum, plantarum, et animalium: hactenus detecta, caracteribus essentialibus donata, in tribus divisa, subinde ad leges naturae. Pragae: Apud Wolfgangum Gerle, 1777, s. 486. (łac.).
↑ R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 202. (fr.).
↑ D.F. Eschricht. Undersögelser over Hvaldyrene. B. Om de langhaandede Rörhvaler eller Pukkelhvalerne. „Det Kongelige Danske videnskabernes selskabs skrifter Naturvidenskabelig og mathematisk afdeling”. Femte række. 1, s. 108, 1849. (duń.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 186. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 280. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b B. Curry & R. Brownell Jr: Family Balaenidae (Right and Bowhead Whales). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 212. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Balaena. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-05-25]. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 566. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ W.H. Flower. Notes on the skeletons of whales in the principal museums of Holland and Belgium, with descriptions of two species apparently new to science. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 390, 1864. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 131.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 367.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-21]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Balaena, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-11-21] (ang.).
↑ R. Owen. Description of the Fossil Tympanic Bones referable to four distinct Species of Balæna. „Proceedings of the Geological Society of London”. 4, s. 283, 1843. (ang.).
↑ G. Capellini. Sulla Balena etrusca. „Memorie della Reale Accademia delle Scienze dell’Istituto di Bologna”. 3, s. 3–23, 1873. (wł.).
↑ G. Capellini. Balene fossili toscane. II. Balaenamontalionis. „Memorie della Reale Accademia delle Scienze dell’Istituto di Bologna”. 6 (1), s. 45–57, 1904. (wł.).
↑ F. Ameghino. Caracteres diagnósticos de cincuenta especies nuevas de mamíferos fósiles argentinos. „Revista argentina de historia natural”. 1, s. 166, 1891. (hiszp.).
↑ P.J. Van Beneden & P. Gervais: Ostéographie des cétacés vivants et fossiles, comprenant la description et l’iconographie du squelette et du système dentaire de ces animaux, ainsi que des documents relatifs à leur histoire naturelle. Paris: A. Bertrand, 1880, s. 262, ryc. viii, fig. 1–8. (fr.).
↑ J.W. Westgate & F.C. Whitmore, Jr.. Balaena ricei, a new species of bowhead whale from the Yorktown Formation (Pliocene) of Hampton, Virginia. „Smithsonian Contributions to Paleobiology”. 93, s. 297, 2002. (ang.).

Bibliografia edytuj

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[uwaga1-2] Niepoprawna późniejsza pisownia Balaena Linnaeus, 1758.

[Linnaeus-1] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 75. (łac.).

[Scopoli-3] G.A. Scopoli: Introductio ad historiam naturalem sistens genera lapidum, plantarum, et animalium: hactenus detecta, caracteribus essentialibus donata, in tribus divisa, subinde ad leges naturae. Pragae: Apud Wolfgangum Gerle, 1777, s. 486. (łac.).

[Lesson-4] R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 202. (fr.).

[Eschricht-5] D.F. Eschricht. Undersögelser over Hvaldyrene. B. Om de langhaandede Rörhvaler eller Pukkelhvalerne. „Det Kongelige Danske videnskabernes selskabs skrifter Naturvidenskabelig og mathematisk afdeling”. Femte række. 1, s. 108, 1849. (duń.).

[Cichocki&inni-6] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 186. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-7] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 280. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Curry&Brownell-8] B. Curry & R. Brownell Jr: Family Balaenidae (Right and Bowhead Whales). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 212. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Balaena. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-05-25]. (ang.).

[amw-10] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 566. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[flo-11] W.H. Flower. Notes on the skeletons of whales in the principal museums of Holland and Belgium, with descriptions of two species apparently new to science. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 390, 1864. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655287_131]-12] Palmer 1904 ↓, s. 131.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655523_367]-13] Palmer 1904 ↓, s. 367.

[mdd-14] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-21]. (ang.).

[Zijlstra-15] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Balaena, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-11-21] (ang.).

[owen-16] R. Owen. Description of the Fossil Tympanic Bones referable to four distinct Species of Balæna. „Proceedings of the Geological Society of London”. 4, s. 283, 1843. (ang.).

[cap73-17] G. Capellini. Sulla Balena etrusca. „Memorie della Reale Accademia delle Scienze dell’Istituto di Bologna”. 3, s. 3–23, 1873. (wł.).

[cap04-18] G. Capellini. Balene fossili toscane. II. Balaenamontalionis. „Memorie della Reale Accademia delle Scienze dell’Istituto di Bologna”. 6 (1), s. 45–57, 1904. (wł.).

[ame-19] F. Ameghino. Caracteres diagnósticos de cincuenta especies nuevas de mamíferos fósiles argentinos. „Revista argentina de historia natural”. 1, s. 166, 1891. (hiszp.).

[ben-20] P.J. Van Beneden & P. Gervais: Ostéographie des cétacés vivants et fossiles, comprenant la description et l’iconographie du squelette et du système dentaire de ces animaux, ainsi que des documents relatifs à leur histoire naturelle. Paris: A. Bertrand, 1880, s. 262, ryc. viii, fig. 1–8. (fr.).

[wes&whi-21] J.W. Westgate & F.C. Whitmore, Jr.. Balaena ricei, a new species of bowhead whale from the Yorktown Formation (Pliocene) of Hampton, Virginia. „Smithsonian Contributions to Paleobiology”. 93, s. 297, 2002. (ang.).

[5]

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]