Płetwal błękitny
Płetwal błękitny[4][5] (Balaenoptera musculus) – gatunek ssaka z rodziny płetwalowatych (Balaenopteridae). Największe znane zwierzę w historii Ziemi[6]. Maksymalna zarejestrowana długość ciała tego ssaka jest równa 33 metry, ale potwierdzona naukowo to blisko 30 m, a masa ciała 173 tony, potwierdzone naukowo 136 ton[7]. Zaliczany do rodziny płetwalowatych, podrzędu fiszbinowców, rzędu waleni, po raz pierwszy został opisany przez szkockiego lekarza Roberta Sibbalda w 1697 roku[8]. Płetwal błękitny ma dwa otwory nosowe, małą płetwę grzbietową w tylnej części ciała i dużą płetwę ogonową z wyraźnym wcięciem pośrodku. Dawniej w oceanach żyło wiele osobników tego gatunku. Masowe polowania na wieloryby w XX stuleciu sprawiły, że populacja płetwali błękitnych zmniejszyła się wielokrotnie. Jedynym naturalnym wrogiem płetwala jest orka.
| ||
| Balaenoptera musculus[1] | ||
| (Linnaeus, 1758) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Infragromada | łożyskowce | |
| Rząd | walenie | |
| Podrząd | fiszbinowce | |
| Rodzina | płetwalowate | |
| Rodzaj | płetwal | |
| Gatunek | płetwal błękitny | |
| Synonimy | ||
| Podgatunki | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
| ||
Spis treści
WystępowanieEdytuj
Występuje w wodach wszystkich oceanów, głównie w strefie pelagialu, u wybrzeży widywany sporadycznie, Odbywa wędrówki sezonowe, w okresie letnim przemieszcza się w ślad za topniejącym lodem.
SystematykaEdytuj
PodgatunkiEdytuj
CharakterystykaEdytuj
- Długość: do 33 m (rekordowy osobnik, wyrzucony na brzeg Grytviken w 1912 roku, miał 33,58 m)[11]
- Masa ciała: 73 - 136 ton, (80 - 150 ton rejestrowych), maksymalne zanotowane 173 t (190 ton rejestrowych)[7]
- Ubarwienie: błękitnoszare, skóra może być cętkowana.
- Pożywienie: ryby, mięczaki, skorupiaki, zooplankton.
- Dojrzałość płciowa: po przekroczeniu długości 20 metrów.
- Rozród: ciąża trwa około 11 miesięcy, noworodek ma ok. 7 m długości i waży 2 700 kg i przybiera na wadze przez pierwsze 9 miesięcy swego życia z prędkością 4 kg na godzinę.
- Prędkość: do 50 km/h.
- Długość życia: 80 lat.
PożywienieEdytuj
Płetwal błękitny żywi się planktonem, głównie krylem, którego dziennie połyka 4 tony. Pożywienie najczęściej chwyta nurkując. Największe ilości planktonu występują w wodach podbiegunowych. Pływając w pobliżu Oceanu Arktycznego odżywia się trzema gatunkami raków. Nie gardzi też rybami. W okresie godowym, który przypada zimą, płetwale wędrują na wody tropikalne, gdzie z powodu braku żywności zmuszone są do "postu".
Rozród i młodeEdytuj
Samica płetwala błękitnego rodzi raz na 2-3 lata. Ciąża trwa 340-366 dni, w miocie przychodzi na świat jedno młode. Okres godowy przypada na okres zimowy. Noworodek rodzi się w strefie równikowej, gdyż ma za słabo wykształconą warstwę tłuszczową, by przeżyć w wodach Arktyki lub Antarktydy. Mierzy on 7 m długości i waży od 2,5 do 3 ton. Młody osobnik żywi się mlekiem matki, wypija go ponad 600 litrów dziennie. Laktacja trwa 7 miesięcy. Potem fiszbiny są na tyle rozwinięte, że młode może samo chwytać pokarm. Samice w tym czasie tracą 25% masy ciała.
OchronaEdytuj
Z powodu swoich rozmiarów płetwal błękitny był głównym celem wielorybników. Cenny był szczególnie tłuszcz – tran oraz fiszbiny, z których robiono gorsety. Do połowy XX wieku łącznie zabito około 300 000 tych wielorybów. W 1966 r. objęto je ścisłą ochroną. W tym czasie gatunek był już niemal całkowicie wytępiony. Obecnie jednak liczba płetwali błękitnych powoli wzrasta.
Odgłosy płetwali błękitnychEdytuj
Płetwal błękitny jest nie tylko największym, ale też najgłośniejszym zwierzęciem na Ziemi[potrzebny przypis]. Potrafi wydawać dźwięki o natężeniu 190 decybeli, słyszalne dla innych płetwali z odległości ponad 800/900 km[potrzebny przypis]. Oprócz echolokacji w zakresie ultradźwięków, płetwale wytwarzają też dźwięki w celu porozumiewania się między sobą, szczególnie w okresie godowym.
W ogólności, odgłosy wydawane przez walenie obejmują bardzo szeroki zakres długości fal, odpowiadający częstotliwościom od kilkunastu Hz do ultradźwięków. Na tym tle, śpiewy płetwali błękitnych odznaczają się szczególnie niskimi częstotliwościami. Co więcej, z roku na rok zakres częstotliwości komunikacyjnych płetwali błękitnych ulega systematycznemu spadkowi (średnio o 31% w czasie od roku 1960 do 2009), prawdopodobnie w związku ze wzrostem obecnego w obszarze wyższych częstotliwości hałasu emitowanego przez statki[12].
Część śpiewu komunikujących się ze sobą płetwali błękitnych utrzymywana jest z bardzo dużą dokładnością na stałej częstotliwości tonu podstawowego – osobniki synchronizują między sobą emitowane częstotliwości tych tonów, utrzymując ich stałość na poziomie 0.5%. Dla porównania, interwał sekundy małej (np. między dźwiękami c i cis) wynosi ok. 6%[13]. Zasugerowano[13], iż dzięki tej synchronizacji słyszące się wzajemnie osobniki mogą określić względem siebie swoją wzajemną prędkość (na podstawie efektu Dopplera).
|
|
CiekawostkiEdytuj
- Język dorosłego płetwala błękitnego waży 2700 kg, a szeroko rozwarte usta mogą pomieścić do 90 ton pożywienia, ale ze względu na wąski przełyk nie jest w stanie połykać dużych przedmiotów.
- Serce płetwala waży 600 kg, zaś średnica aorty dochodzi do 23 cm.
- Penis płetwala błękitnego osiąga w stanie erekcji największą wśród obecnie żyjących stworzeń długość ok. 2,4 metra[14]; trudność pomiaru wiąże się jednak z faktem, iż pełna erekcja następuje jedynie w trakcie kopulacji.
- Warstwa tłuszczowa płetwala ma 0,5 m grubości.
- Samice zwykle są większe od samców.
- Płetwal błękitny nurkuje na głębokość około 500 m i pozostaje tam nawet do 2 godzin.
- Tak jak inne ssaki morskie, wieloryby pochodzą od ssaków naziemnych.
- Płetwal błękitny posiada ok. 320 fiszbinów, mierzących 100 cm długości i 55 cm szerokości.
- Szkielet młodego płetwala błękitnego o długości 14,6 m znajduje się w Muzeum Przyrodniczym we Wrocławiu.
- Choć jest to najcięższe zwierzę na Ziemi, nie jest to jednak najdłuższy obecnie żyjący gatunek. Najdłuższym zwierzęciem żyjącym na Ziemi jest Lineus longissimus należący do typu wstężnic. Jego przeciętna długość to 5-15 metrów, jednak zdarzają się osobniki osiągające nawet 55 m.[15]
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Balaenoptera musculus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Balaenoptera musculus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2009-12-29]
- ↑ Reilly, S.B., Bannister, J.L., Best, P.B., Brown, M., Brownell Jr., R.L., Butterworth, D.S., Clapham, P.J., Cooke, J., Donovan, G.P., Urbán, J. & Zerbini, A.N. 2008, Balaenoptera musculus [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 266, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Olga Woźniak: Wywiad z profesorem Jerzym Trammerem. [dostęp 12 lipca 2009].
- ↑ a b Blue Whale Balaenoptera musculus. 2003. [dostęp 2019-05-01].
- ↑ August Pivorunas, The Feeding Mechanisms of Baleen Whales: Since Robert Sibbald first described baleen whales in 1692, we have come to distinguish three types–the right whales, grazers on copepods; the finner whales, engulfers of krill and fish; and the gray whale, a forager of the sea bottom, „American Scientist”, 67 (4), 1979, s. 432–440.
- ↑ Cetacean Specialist Group 1996, Balaenoptera musculus ssp. brevicauda [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] (ang.).
- ↑ Reilly, S.B., Bannister, J.L., Best, P.B., Brown, M., Brownell Jr., R.L., Butterworth, D.S., Clapham, P.J., Cooke, J., Donovan, G.P., Urbán, J. & Zerbini, A.N. 2008, Balaenoptera musculus ssp. intermedia [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] (ang.).
- ↑ Whaling (History). [dostęp 23 marca 2012].
- ↑ Mark A. McDonald, John A. Hildebrand, Sarah Mesnick. Worldwide decline in tonal frequencies of blue whale songs. „Endangered Species Research”. 9 (13–21), 2009. DOI: 10.3354/esr00217.
- ↑ a b Michael D. Hoffman, Newell Garfield, and Roger W. Bland. Frequency synchronization of blue whale calls near Pioneer Seamount. „J. Acoust. Soc. Am.”. 128 (490), 2010. DOI: 10.1121/1.3446099.
- ↑ Seksualne rekordy zwierząt. [dostęp styczeń 2010].
- ↑ Bootlace Worm - Lineus longissimus - Details - Encyclopedia of Life, eol.org [dostęp 2017-11-26].