Płetwal błękitny
Płetwal błękitny[4][5] (Balaenoptera musculus) – gatunek ssaka z rodziny płetwalowatych (Balaenopteridae). Największe znane zwierzę w historii Ziemi[6]. Maksymalna zarejestrowana długość ciała tego ssaka jest równa 33 metry, ale potwierdzona naukowo to blisko 30 m, a masa ciała 173 tony, potwierdzone naukowo 136 ton[7]. Zaliczany do rodziny płetwalowatych, podrzędu fiszbinowców, rzędu waleni, po raz pierwszy został opisany przez szkockiego lekarza Roberta Sibbalda w 1697 roku[8]. Płetwal błękitny ma dwa otwory nosowe, małą płetwę grzbietową w tylnej części ciała i dużą płetwę ogonową z wyraźnym wcięciem pośrodku. Dawniej w oceanach żyło wiele osobników tego gatunku. Masowe polowania na wieloryby w XX stuleciu sprawiły, że populacja płetwali błękitnych zmniejszyła się wielokrotnie. Jedynym naturalnym wrogiem płetwala jest orka.
| Balaenoptera musculus[1] | |
| (Linnaeus, 1758) | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
płetwal błękitny |
| Synonimy | |
| Podgatunki | |
| |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
WystępowanieEdytuj
Występuje w wodach wszystkich oceanów, głównie w strefie pelagialu, u wybrzeży widywany sporadycznie. Odbywa wędrówki sezonowe, w okresie letnim przemieszcza się w ślad za topniejącym lodem.
SystematykaEdytuj
PodgatunkiEdytuj
CharakterystykaEdytuj
- Długość: do 33 m (rekordowy osobnik, wyrzucony na brzeg Grytviken w 1912 roku, miał 33,58 m)[11]
- Masa ciała: 73–136 ton, maksymalne zanotowane 173 t[7]
- Ubarwienie: błękitnoszare, skóra może być cętkowana.
- Pożywienie: ryby, mięczaki, skorupiaki, zooplankton.
- Dojrzałość płciowa: po przekroczeniu długości 20 metrów.
- Rozród: ciąża trwa około 11 miesięcy, noworodek ma ok. 7 m długości, waży 2700 kg i przybiera na wadze przez pierwsze 9 miesięcy 4 kg na godzinę.
- Prędkość: do 50 km/h.
- Długość życia: 80 lat.
PożywienieEdytuj
Płetwal błękitny żywi się planktonem, głównie krylem, którego dziennie połyka 4 tony. Pożywienie najczęściej chwyta nurkując. Największe ilości planktonu występują w wodach podbiegunowych. Pływając w pobliżu Oceanu Arktycznego odżywia się trzema gatunkami raków. Nie gardzi też rybami. W okresie godowym, który przypada zimą, płetwale wędrują na wody tropikalne, gdzie z powodu braku żywności zmuszone są do "postu".
Rozród i młodeEdytuj
Samica płetwala błękitnego rodzi raz na 2–3 lata. Ciąża trwa 340–366 dni, w miocie przychodzi na świat jedno młode. Okres godowy przypada na okres zimowy. Noworodek rodzi się w strefie równikowej, gdyż ma za słabo wykształconą warstwę tłuszczową, by przeżyć w wodach Arktyki lub Antarktyki. Mierzy 7 m długości i waży od 2,5 do 3 ton. Młody osobnik żywi się mlekiem matki, wypija go 200-300 litrów dziennie[12]. Laktacja trwa 7 miesięcy. Potem fiszbiny są na tyle rozwinięte, że młode może samo chwytać pokarm. Samice w tym czasie tracą 25% masy ciała.
OchronaEdytuj
Z powodu swoich rozmiarów płetwal błękitny był głównym celem wielorybników. Cenny był szczególnie tłuszcz – tran oraz fiszbiny, z których robiono gorsety. Do połowy XX wieku łącznie zabito około 300 000 tych wielorybów. W 1966 r. objęto je ścisłą ochroną. W tym czasie gatunek był już niemal całkowicie wytępiony. Obecnie jednak liczba płetwali błękitnych powoli wzrasta[potrzebny przypis].
Odgłosy płetwali błękitnychEdytuj
Płetwal błękitny jest najgłośniejszym zwierzęciem na Ziemi[potrzebny przypis]. Potrafi wydawać dźwięki o natężeniu 190 decybeli, słyszalne przez inne płetwale z odległości ponad 800 km[13][14]. Oprócz echolokacji w zakresie ultradźwięków, płetwale wytwarzają też dźwięki w celu porozumiewania się między sobą, szczególnie w okresie godowym.
W ogólności, odgłosy wydawane przez walenie obejmują bardzo szeroki zakres długości fal, odpowiadający częstotliwościom od kilkunastu Hz do ultradźwięków. Na tym tle, śpiewy płetwali błękitnych odznaczają się szczególnie niskimi częstotliwościami. Z roku na rok zakres częstotliwości komunikacyjnych płetwali błękitnych systematycznie się zmniejsza (średnio o 31% w czasie od roku 1960 do 2009), prawdopodobnie w związku ze wzrostem obecnego w obszarze wyższych częstotliwości hałasu emitowanego przez statki[15].
Część śpiewu komunikujących się ze sobą płetwali błękitnych utrzymywana jest z bardzo dużą dokładnością na stałej częstotliwości tonu podstawowego – osobniki synchronizują między sobą emitowane częstotliwości tych tonów, utrzymując ich stałość na poziomie 0.5%. Dla porównania, interwał sekundy małej (np. między dźwiękami c i cis) wynosi ok. 6%[16]. Zasugerowano[16], że dzięki tej synchronizacji słyszące się wzajemnie osobniki mogą określić wzajemną prędkość (na podstawie efektu Dopplera)[potrzebny przypis].
|
|
Pozostałe informacjeEdytuj
- Język dorosłego płetwala błękitnego waży 2700 kg, a szeroko rozwarta paszcza może pomieścić do 90 ton pożywienia, ale z powodu wąskiego przełyku nie jest w stanie połykać dużych przedmiotów.
- Serce płetwala waży 600 kg, zaś średnica aorty dochodzi do 23 cm.
- Warstwa tłuszczowa płetwala ma 0,5 m grubości.
- Samice zwykle są większe od samców.
- Płetwal błękitny nurkuje na głębokość około 500 m i pozostaje tam do 2 godzin.
- Płetwal błękitny posiada ok. 320 fiszbinów, mierzących 100 cm długości i 55 cm szerokości.
- Szkielet młodego płetwala błękitnego o długości 14,6 m znajduje się w Muzeum Przyrodniczym we Wrocławiu.
- Choć jest to najcięższe zwierzę na Ziemi, nie jest to jednak najdłuższy obecnie żyjący gatunek. Najdłuższym zwierzęciem żyjącym na Ziemi jest Lineus longissimus należący do typu wstężnic (przeciętna długość: 5–15 m, jednak zdarzają się osobniki osiągające nawet 55 m)[17].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Balaenoptera musculus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Balaenoptera musculus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2009-12-29]
- ↑ J.G. Cooke, Balaenoptera musculus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 266, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Olga Woźniak: Wywiad z profesorem Jerzym Trammerem. [dostęp 2009-07-12].
- ↑ a b Blue Whale Balaenoptera musculus. 2003. [dostęp 2019-05-01].
- ↑ August Pivorunas, The Feeding Mechanisms of Baleen Whales: Since Robert Sibbald first described baleen whales in 1692, we have come to distinguish three types–the right whales, grazers on copepods; the finner whales, engulfers of krill and fish; and the gray whale, a forager of the sea bottom, „American Scientist”, 67 (4), 1979, s. 432–440, JSTOR: 27849332.
- ↑ Cetacean Specialist Group, Balaenoptera musculus ssp. brevicauda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-24] (ang.).
- ↑ J.G. Cooke, Balaenoptera musculus ssp. intermedia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] (ang.).
- ↑ Whaling (History). [dostęp 2012-03-23].
- ↑ Olav Oftedal, Lactation in Whales and Dolphins: Evidence of Divergence Between Baleen and Toothed-Species, „Journal of Mammary Gland Biology and Neoplasia” [dostęp 2020-10-17] (ang.).
- ↑ Krzysztof Urbański: Wielorybom w morzach za głośno (pol.). rp.pl, 2008-09-17. [dostęp 2020-07-29].
- ↑ Piotr Cieśliński: Najbardziej samotny wieloryb na świecie (pol.). wyborcza.pl, 2015-05-13. [dostęp 2020-07-29].
- ↑ Mark A. McDonald, John A. Hildebrand, Sarah Mesnick. Worldwide decline in tonal frequencies of blue whale songs. „Endangered Species Research”. 9 (13–21), 2009. DOI: 10.3354/esr00217.
- ↑ a b Michael D. Hoffman, Newell Garfield, and Roger W. Bland. Frequency synchronization of blue whale calls near Pioneer Seamount. „J. Acoust. Soc. Am.”. 128 (490), 2010. DOI: 10.1121/1.3446099.
- ↑ Bootlace Worm – Lineus longissimus – Details – Encyclopedia of Life, eol.org [dostęp 2017-11-26].