Płetwal błękitny
Płetwal błękitny[4][5] (Balaenoptera musculus) – gatunek ssaka z rodziny płetwalowatych (Balaenopteridae). Największe znane zwierzę w historii Ziemi[6]. Maksymalna zarejestrowana długość ciała tego ssaka jest równa 33 metry, ale potwierdzona naukowo to blisko 30 m, a masa ciała 173 tony, potwierdzone naukowo 136 ton[7]. Zaliczany do rodziny płetwalowatych, podrzędu fiszbinowców, rzędu waleni, po raz pierwszy został opisany przez szkockiego lekarza Roberta Sibbalda w 1697 roku[8]. Płetwal błękitny ma dwa otwory nosowe, małą płetwę grzbietową w tylnej części ciała i dużą płetwę ogonową z wyraźnym wcięciem pośrodku. Dawniej w oceanach żyło wiele osobników tego gatunku. Masowe polowania na wieloryby w XX stuleciu sprawiły, że populacja płetwali błękitnych zmniejszyła się wielokrotnie. Jedynym naturalnym wrogiem płetwala jest orka.
| ||
| Balaenoptera musculus[1] | ||
| (Linnaeus, 1758) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Infragromada | łożyskowce | |
| Rząd | walenie | |
| Podrząd | fiszbinowce | |
| Rodzina | płetwalowate | |
| Rodzaj | płetwal | |
| Gatunek | płetwal błękitny | |
| Synonimy | ||
| Podgatunki | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
| ||
WystępowanieEdytuj
Występuje w wodach wszystkich oceanów, głównie w strefie pelagialu, u wybrzeży widywany sporadycznie, Odbywa wędrówki sezonowe, w okresie letnim przemieszcza się w ślad za topniejącym lodem.
SystematykaEdytuj
PodgatunkiEdytuj
CharakterystykaEdytuj
- Długość: do 33 m (rekordowy osobnik, wyrzucony na brzeg Grytviken w 1912 roku, miał 33,58 m)[11]
- Masa ciała: 73–136 ton, maksymalne zanotowane 173 t[7]
- Ubarwienie: błękitnoszare, skóra może być cętkowana.
- Pożywienie: ryby, mięczaki, skorupiaki, zooplankton.
- Dojrzałość płciowa: po przekroczeniu długości 20 metrów.
- Rozród: ciąża trwa około 11 miesięcy, noworodek ma ok. 7 m długości i waży 2700 kg i przybiera na wadze przez pierwsze 9 miesięcy 4 kg na godzinę.
- Prędkość: do 50 km/h.
- Długość życia: 80 lat.
PożywienieEdytuj
Płetwal błękitny żywi się planktonem, głównie krylem, którego dziennie połyka 4 tony. Pożywienie najczęściej chwyta nurkując. Największe ilości planktonu występują w wodach podbiegunowych. Pływając w pobliżu Oceanu Arktycznego odżywia się trzema gatunkami raków. Nie gardzi też rybami. W okresie godowym, który przypada zimą, płetwale wędrują na wody tropikalne, gdzie z powodu braku żywności zmuszone są do "postu".
Rozród i młodeEdytuj
Samica płetwala błękitnego rodzi raz na 2–3 lata. Ciąża trwa 340–366 dni, w miocie przychodzi na świat jedno młode. Okres godowy przypada na okres zimowy. Noworodek rodzi się w strefie równikowej, gdyż ma za słabo wykształconą warstwę tłuszczową, by przeżyć w wodach Arktyki lub Antarktyki. Mierzy 7 m długości i waży od 2,5 do 3 ton. Młody osobnik żywi się mlekiem matki, wypija go ponad 600 litrów dziennie. Laktacja trwa 7 miesięcy. Potem fiszbiny są na tyle rozwinięte, że młode może samo chwytać pokarm. Samice w tym czasie tracą 25% masy ciała.
OchronaEdytuj
Z powodu swoich rozmiarów płetwal błękitny był głównym celem wielorybników. Cenny był szczególnie tłuszcz – tran oraz fiszbiny, z których robiono gorsety. Do połowy XX wieku łącznie zabito około 300 000 tych wielorybów. W 1966 r. objęto je ścisłą ochroną. W tym czasie gatunek był już niemal całkowicie wytępiony. Obecnie jednak liczba płetwali błękitnych powoli wzrasta.[potrzebny przypis]
Odgłosy płetwali błękitnychEdytuj
Płetwal błękitny jest najgłośniejszym zwierzęciem na Ziemi[potrzebny przypis]. Potrafi wydawać dźwięki o natężeniu 190 decybeli, słyszalne przez inne płetwale z odległości ponad 800/900 km[potrzebny przypis]. Oprócz echolokacji w zakresie ultradźwięków, płetwale wytwarzają też dźwięki w celu porozumiewania się między sobą, szczególnie w okresie godowym.
W ogólności, odgłosy wydawane przez walenie obejmują bardzo szeroki zakres długości fal, odpowiadający częstotliwościom od kilkunastu Hz do ultradźwięków. Na tym tle, śpiewy płetwali błękitnych odznaczają się szczególnie niskimi częstotliwościami. Z roku na rok zakres częstotliwości komunikacyjnych płetwali błękitnych systematycznie się zmniejsza (średnio o 31% w czasie od roku 1960 do 2009), prawdopodobnie w związku ze wzrostem obecnego w obszarze wyższych częstotliwości hałasu emitowanego przez statki[12].
Część śpiewu komunikujących się ze sobą płetwali błękitnych utrzymywana jest z bardzo dużą dokładnością na stałej częstotliwości tonu podstawowego – osobniki synchronizują między sobą emitowane częstotliwości tych tonów, utrzymując ich stałość na poziomie 0.5%. Dla porównania, interwał sekundy małej (np. między dźwiękami c i cis) wynosi ok. 6%[13]. Zasugerowano[13], że dzięki tej synchronizacji słyszące się wzajemnie osobniki mogą określić wzajemną prędkość (na podstawie efektu Dopplera).[potrzebny przypis]
|
|
CiekawostkiEdytuj
- Język dorosłego płetwala błękitnego waży 2700 kg, a szeroko rozwarte usta mogą pomieścić do 90 ton pożywienia, ale z powodu wąskiego przełyku nie jest w stanie połykać dużych przedmiotów.
- Serce płetwala waży 600 kg, zaś średnica aorty dochodzi do 23 cm.
- Penis płetwala błękitnego osiąga w stanie erekcji największą wśród obecnie żyjących stworzeń długość ok. 2,4 metra[14]; pomiar jest trudny, gdyż pełna erekcja następuje jedynie w trakcie kopulacji.
- Warstwa tłuszczowa płetwala ma 0,5 m grubości.
- Samice zwykle są większe od samców.
- Płetwal błękitny nurkuje na głębokość około 500 m i pozostaje tam do 2 godzin.
- Tak jak inne ssaki morskie, wieloryby pochodzą od ssaków lądowych.
- Płetwal błękitny posiada ok. 320 fiszbinów, mierzących 100 cm długości i 55 cm szerokości.
- Szkielet młodego płetwala błękitnego o długości 14,6 m znajduje się w Muzeum Przyrodniczym we Wrocławiu.
- Choć jest to najcięższe zwierzę na Ziemi, nie jest to jednak najdłuższy obecnie żyjący gatunek. Najdłuższym zwierzęciem żyjącym na Ziemi jest Lineus longissimus należący do typu wstężnic (przeciętna długość: 5–15 m, jednak zdarzają się osobniki osiągające nawet 55 m).[15]
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Balaenoptera musculus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Balaenoptera musculus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2009-12-29]
- ↑ Reilly, S.B., Bannister, J.L., Best, P.B., Brown, M., Brownell Jr., R.L., Butterworth, D.S., Clapham, P.J., Cooke, J., Donovan, G.P., Urbán, J. & Zerbini, A.N. 2008, Balaenoptera musculus [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 266, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Olga Woźniak: Wywiad z profesorem Jerzym Trammerem. [dostęp 12 lipca 2009].
- ↑ a b Blue Whale Balaenoptera musculus. 2003. [dostęp 2019-05-01].
- ↑ August Pivorunas, The Feeding Mechanisms of Baleen Whales: Since Robert Sibbald first described baleen whales in 1692, we have come to distinguish three types–the right whales, grazers on copepods; the finner whales, engulfers of krill and fish; and the gray whale, a forager of the sea bottom, „American Scientist”, 67 (4), 1979, s. 432–440.
- ↑ Cetacean Specialist Group 1996, Balaenoptera musculus ssp. brevicauda [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] (ang.).
- ↑ Reilly, S.B., Bannister, J.L., Best, P.B., Brown, M., Brownell Jr., R.L., Butterworth, D.S., Clapham, P.J., Cooke, J., Donovan, G.P., Urbán, J. & Zerbini, A.N. 2008, Balaenoptera musculus ssp. intermedia [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-08] (ang.).
- ↑ Whaling (History). [dostęp 23 marca 2012].
- ↑ Mark A. McDonald, John A. Hildebrand, Sarah Mesnick. Worldwide decline in tonal frequencies of blue whale songs. „Endangered Species Research”. 9 (13–21), 2009. DOI: 10.3354/esr00217.
- ↑ a b Michael D. Hoffman, Newell Garfield, and Roger W. Bland. Frequency synchronization of blue whale calls near Pioneer Seamount. „J. Acoust. Soc. Am.”. 128 (490), 2010. DOI: 10.1121/1.3446099.
- ↑ Seksualne rekordy zwierząt. [dostęp styczeń 2010].
- ↑ Bootlace Worm – Lineus longissimus – Details – Encyclopedia of Life, eol.org [dostęp 2017-11-26].