Wilczomlecz sosnka
Wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias L.) – gatunek rośliny należący do rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). Rośnie dziko na terenie środkowej i południowej Europy, na Syberii po Bajkał i w Afryce Północnej[2]. Zawleczony do Ameryki Północnej. W Polsce gatunek pospolity, z wyjątkiem północno-wschodnich krańców kraju.
| ||
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | malpigiowce | |
| Rodzina | wilczomleczowate | |
| Rodzaj | wilczomlecz | |
| Gatunek | wilczomlecz sosnka | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Euphorbia cyparissias L. Sp. PL. 2 1753 | ||
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Roślina zielna, rośnie pojedynczo lub w niewielkich płatach. Zawiera sok mleczny we wszystkich organach.
- Łodyga
- Osiąga wysokość 10-30 (40) cm, prosto wzniesiona, w górnej części wyrastają zwykle gęsto ulistnione pędy płonne. U nasady prawie bezlistna, czerwonawa, u góry gęsto ulistniona. Kłącze zdrewniałe i rozgałęzione.
- Liście
- Ułożone skrętolegle, nagie, równowąskie, siedzące i odstające, długości 1-2 cm, miękkie, soczystozielone. Pod kwiatostanem rosną liście wspierające o podobnym kształcie. Z pachwin liści łodygowych wyrastają gęsto ulistnione pędy płonne. Górne podsadki (liście podkwiatowe) są żółte, szerokojajowate, niezrośnięte, z czasem czerwienieją. Na bocznych, płonnych pędach liście są bardzo wąskie, niemal nitkowate.
- Kwiaty
- Żółtozielone, zebrane w kwiatostan – 9-15 ramienną wierzchotkę, podwójnie złożoną, o średnicy 5-8 cm. Kwiatostany drugiego rzędu złożone są z kwiatu słupkowego i otaczających go 10-12 kwiatów pręcikowych. Na brzegu kwiatostanu są woskowożółte miodniki.
- Owoc
- Rozłupnia trójkomorowa, pokryta drobnymi brodawkami. W rozłupni znajdują się 3 okrągłojajowate nasiona opatrzone żółtawym wyrostkiem o długości 2 mm i szerokości 1,5 mm, srebrzystoszare.
Biologia i ekologiaEdytuj
Bylina, hemikryptofit, roślina światłolubna. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Występuje od niżu po położenia górskie. Rośnie w zbiorowiskach murawowych, leśnych, w zaroślach, na skrajach lasów, na siedliskach ruderalnych. Preferuje gleby suche, piaszczyste, krzemiankowe i bogate w węglan wapnia. W Polsce uważany za chwast[3]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Festuco-Brometea[4]. Liczba chromosomów 2n = (20),40[5].
Roślina trująca: tak jak inne wilczomlecze zawiera trujące substancje w soku mlecznym. Jest trujący również w paszy dla bydła. Sok zawiera około 2,5% kauczuku, saponiny, kwas galusowy, jabłkowy, olejek eteryczny i olej. Przy doustnym spożyciu powoduje takie objawy zatrucia, jak: ból żołądka, krwawa biegunka, rozszerzenie źrenic, zawroty głowy, zaburzenia pracy serca, zapalenie nerek, a przy większych dawkach utrata przytomności i śmierć w ciągu 1-3 dni[6]. Sok mleczny działa drażniąco na skórę, a szczególnie błony śluzowe; powoduje powstawanie pęcherzy, a w oku zapalenie spojówki i rogówki[6].
Pomimo swych właściwości trujących jest rośliną żywicielską m.in. dla gąsienic motyla zmrocznika wilczomleczka[7].
Tworzy następujące mieszańce:
- Euphorbia ×figertii Dörfler [Herb. Norm., 43 : 81] (E. cyparissias × esula subsp. esula)
- Euphorbia ×pseudoesula Schur [1853, Verh. Siebenb. Ver. Naturw., 4, Suppl. : 66] (E. cyparissias × esula subsp. esula)
- Euphorbia ×gayeri Borsos & Soó [1925, Bot. Közl., 22 : 66] (E. cyparissias × ? tommasiniana)
ZastosowanieEdytuj
- Roślina lecznicza – dawniej sok wilczomlecza sosnki stosowany był w medycynie ludowej zewnętrznie jako lek na brodawki, kurzajki, piegi oraz wypadanie włosów, nieumiejętne jego stosowanie niejednokrotnie prowadziło jednak do zatruć[6]. Wykorzystywany jest też w homeopatii.
ChorobyEdytuj
- Rdza grochu – choroba powodowana przez grzyb Uromyces pisi-sativum, dla którego wilczomlecz sosnka jest żywicielem pośrednim. Powoduje zniekształcenie pędów kwitnących i płonnych. Z tej przyczyny występowanie wilczomlecza w pobliżu plantacji grochu jest niepożądane[8].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– (ang.).data dostępu?
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].
- ↑ Włodzimierz Tymrakiewicz: Atlas chwastów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976, s. 116.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b c Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
- ↑ Wolfgang Wagner: Hyles euphorbiae (Linnaeus, 1758). W: Lepidoptera and their ecology [on-line]. [dostęp 2020-02-10].
- ↑ Zofia Fiedorow, Barbara Gołębniak, Zbigniew Weber: Choroby roślin rolniczych. Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2008. ISBN 978-83-7160-468-3.
BibliografiaEdytuj
- Jakub Mowszowicz: Krajowe chwasty polne i ogrodowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1986. ISBN 83-09-00771-X.